Турнэ

Турнэ́ (фр.: Tournai), Дорнік (нідэрл.: Doornik, пікард.: Tornai) — горад на захадзе Бельгіі, у правінцыі Эно. Насельніцтва каля 70,0 тыс. чал. (2015). Размешчаны на р. Шэльда, каля граніцы з Францыяй. . Рачны порт. Франкамоўны Турнэ ўваходзіць у склад франка-бельгійскай агламерацыі .

Турнэ фр.: Tournai Герб^[d] Сцяг^[d] Краіна  Бельгія Рэгіён Валонія Моўная супольнасць Французская супольнасць Эно Каардынаты 50°36′20″ пн. ш. 3°23′17″ у. д.^HGЯO Мэр Paul-Olivier Delannois^[d] Першая згадка III стагоддзе Плошча 213,75 км² (2005) Вышыня цэнтра 24 м Водныя аб’екты Шэльда Насельніцтва ▲69 554 чал. (1 студзеня 2018) Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Тэлефонны код +32 069 Паштовыя індэксы 7500—7548 Афіцыйны сайт tournai.be (фр.)​ (гал.)​ (англ.)​ (ням.) Турнэ на карце Бельгіі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Раманская , у якой была знойдзена грабніца Хільдэрыка.

Вядомы з рымскіх часоў як Турыс-Нервіёрум (лац.: Turris Nerviorum), ці Тарнак (лац.: Tornacum). У першай палове V ст. заваяваны салічнымі франкамі, адна з рэзідэнцый Меравінгаў. Каля 466 г. тут нарадзіўся Хлодвіг I. Грабніца яго бацькі была выпадкова адкрыта ў адной з цэркваў у 1653 г.

З пачатку VI ст. цэнтр біскупства. У сярэдзіне IX—XII стст. пад уладай графаў Фландрыі, затым у складзе французскага . Атрымаў гарадскую хартыю ад Філіпа II Аўгуста. У 1513—1518 гадах захоплены англійскім каралём Генрыхам VIII, у 1521 годзе — імператарам Карлам V і ўключаны ў склад Нідэрландаў.

З 1543 года ў Турнэ пачаў распаўсюджвацца кальвінізм, і у час Нідэрландскай рэвалюцыі гараджане цвёрда трымалі бок паўстанцаў. Калі княгіня Крысціна дэ Лялен зачынілася ў горадзе ад іспанцаў, ён быў абложаны і ўзяты сіламі . Французы не раз прадпрымалі спробы вярнуць сабе Турнэ. У 1667 г. Людовік XIV заняў горад і даручыў Вабану ўмацаваць яго на выпадак аблогі.

Паводле ўмоў Утрэхцкага міру 1713 года перайшоў да аўстрыйскіх Габсбургаў. Турнэ зноў быў заняты французамі з 1745 па 1748 і з 1794 па 1814 гг. Пазней у складзе Нідэрландскага каралеўства 1815—1830, затым у незалежным дзяржаве Бельгія.

Адукацыя

Акадэмія прыгожых мастацтваў  (фр.)

Акадэмія прыгожых мастацтваў і дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва  (фр.) (1756). Вышэйшая школа мастацтваў (1878).

Культура

Музей прыгожых мастацтваў

Некалькі музеяў (у т.л. прыгожых мастацтваў  (фр.), археалагічны  (фр.), лялечнага мастацтва, габелена  (фр.)). Міжнародны фальклорны фестываль і інш.

Эканоміка

Важны цэнтр турызму. Лёгкая (у т.л. ), харчовая, , металаапрацоўка, выпуск .

Славутасці

Бефруа

Пон-дэ-Тру

Стары горад, акружаны рэшткамі сцен (13 ст., 1667, 1814; з 1860 заменены кольцам бульвараў), размешчаны на берагах Шэльды, злучаных мастамі, у т.л. Пон-дэ-Тру  (фр.) (1281—1329, адноўлены ў 1947—1948).

Асноўныя помнікі захаваліся на левым беразе, у т.л. раманска-гатычны кафедральны сабор Нотр-Дам (1110—1223; гатычныя хоры, 1243—1255, і порцік канца XIII стагоддзя; сабор уключаны ў спіс Сусветнай спадчыны) з пяццю вежамі трансепта, скульптурай парталаў, фрэскамі (усё XII—XIII стст.), вітражамі (кан. 15 ст., 19 ст.), рэнесансным амбонам (1568—1575, К. Флорыс) і рэлікварыямі.

На плошчы Гранд-плас  (фр.) — найстарэйшая ў Бельгіі гарадская вежа бефруа  (фр.) (1187—1188, перабудавана каля 1294, 1392—1394; разам з іншымі званіцамі Бельгіі і Францыі ўключана ў спіс Сусветнай спадчыны), Суконныя рады  (фр.) (1610—1616, арх. , адноўлены ў 1884), царква Сен-Кентэн  (фр.) (канец 12 — пачатак 13 стст., хоры — 13-15 стст.).

Таксама захаваліся: падмуркі і фрагменты сцен антычных пабудоў 1-4 стст., былое бенедыкцінскае абацтва Сен-Мартэн  (фр.) (11 ст., зачынена ў 1797; крыпта 12 ст.; будынак — 1763, цяпер Ратуша), цэрквы Сен-Брыс (12 ст.; хоры — 13-15 стст.; заходняя вежа — 1482), Сен-Пія  (фр.) (12 ст., хоры перабудаваныя каля 1370), Сен-Жак  (фр.) (12-13 стст.; хоры — 1368), Сен-Нікала (канец 12 — пачатак 13 стст.; вежа — каля 1366), Сент-Мары-Мадлен (13-14 стст.), званіца царквы Сент-Маргерыт  (фр.) (13 ст.), вежа англійскага караля Генрыха VIII (1515—1518), дамы з другой паловы 12 ст.

Сярод пабудоў 17-20 стст.: калегіум езуітаў  (фр.) (цяпер семінарыя; 17 ст.), шпіталь Нотр-Дам (1758), чыгуначны вакзал  (фр.) (1874—1879), Музей вытанчаных мастацтваў (1912—1928, арх. В. Орта).

• Кафедральны сабор Нотр-Дам
• Царква Сен-Кентэн  (фр.)
• Званіца царквы Сент-Маргерыт  (фр.)
• Царква Сен-Жак  (фр.)
• Царква Сен-Пія  (фр.)
• Былое бенедыкцінскае абацтва Сен-Мартэн  (фр.) (цяпер Ратуша)
• Суконныя рады

Вядомыя асобы

• Хлодвіг I (466—511) — кароль франкаў.
• Рагір ван дэр Вэйдэн — фламандскі жывапісец (XV стагоддзе).
• Жуль Жазеф Лефеўр (1834—1912) — французскі салонны мастак.

Зноскі

1. Wettelijke Bevolking per gemeente op 1 januari 2018 — Statbel. Праверана 9 сакавіка 2019.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12480"></a>
2. Турне //  : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая Российская энциклопедия, 2004—2017.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Турнэ