Эмпедокл

Эмпедокл з Акраганта (стар.-грэч.: Ἐμπεδοκλῆς; каля 490 да н.э., Агрыджэнта — каля 430 да н.э.) — старажытнагрэчаскі філосаф, урач, дзяржаўны дзеяч, жрэц. Працы Эмпедокла напісаны ў форме вершаваных паэм. Быў плюралістам, г.зн. прызнаваў множнасць . З’яўляўся прыхільнікам дэмакратыі.

Эмпедокл
стар.-грэч.: Ἐμπεδοκλῆς
Дата нараджэння	каля 494 да н.э.
Месца нараджэння	Acragas^[d], Італія
Дата смерці	каля
Месца смерці	мерк. Вулкан Этна, Metropolitan City of Catania^[d], Сіцылія, Каралеўства Італія
Грамадзянства	Acragas^[d]
Бацька	мерк. Exainetos of Akragas^[d]
Род дзейнасці	урач, філосаф, пісьменнік, паэт, палітык
Навуковая сфера	філасофія і медыцына
Вядомыя вучні	Gorgias^[d], Коракс і Τεισίας^[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Першаасновай усяго існага прызнаваў чатыры матэрыяльныя стыхіі («элементы», або «карані ўсіх рэчаў»): агонь, паветра, ваду і зямлю як якасна незалежныя субстанцыі. Лічыў, што ў пэўных умовах яны злучаюцца паміж сабой і ствараюць рэчы. Паводле Эмпедокла, рухальныя сілы «элементаў» — дзве спецыфічныя процілегласці: Любоў (Гармонія, Радасць, Афрадыта) і Варожасць (Нейкас). У залежнасці ад дамінавання той ці іншай рухальнай сілы касмічны цыкл праходзіць розныя фазы: эпоха «любові», дзе ўсе элементы зліты і ўяўляюць сабой нерухомы шар, змяняецца эпохай «варожасці», калі разнародныя элементы раз’яднаны, а аднародныя злучаны; потым зноў настае эпоха «любові», якая злучае разнародныя элементы і раз’ядноўвае аднародныя, і нарэшце, праз розныя злучэнні элементаў узнікаюць паўнацэнныя жывыя істоты.

Разглядаў існае як нязменны («карані рэчаў») і адначасова зменлівы (рэчы і «кола часоў») свет. У сваім вучэнні спалучыў іанійскую (мілецкая школа, Геракліт і інш.) і італійскую (піфагарызм, элейская школа і інш.) філасофію.

Распрацаваў арыгінальную канцэпцыю пачуццёвага спасціжэння свету, паводле якой ад кожнага аб’екта, успрымальнага суб’ектам, аддзяляюцца матэрыяльныя «выцяканні», якія затым пранікаюць у поры пачуццёвых органаў чалавека. У тлумачэнні душы прытрымліваўся орфіка-піфагарэйскага погляду; прызнаваў яе «грэхападзенне», пераўвасабленне і ачышчэше.

Аўтар многіх вершаў, трагедый (не захаваліся), паэм «Ачышчэнне» і «Аб прыродзе» (часткова захаваліся).

Вядомы ях дзяржаўны дзеяч, прамоўца, урач, інжынер, прыродазнавец. Выказаў думку аб вялікай, але канечнай скорасці святла, выжыванні асобных арганізмаў і інш.

Многія яго ідэі атрымалі далейшую распрацоўку ў філасофіі Лукрэцыя.

Зноскі

1. Bréhier É. Histoire de la philosophie — Éditions F. Alcan, 1926. — Vol. 1. — P. 59.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q78620888"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q274978"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q113573231"></a>
2. https://books.google.cat/books?id=4qtSF3BUbjAC&pg=PA6 — С. 6.
3. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k3355015p/f46.item.texteImage — С. 30.
4. Stanford Encyclopedia of Philosophy — Stanford University, Center for the Study of Language & Information, 1995. — ISSN 1095-5054
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q824553"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q66839005"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q41506"></a>
5. https://books.google.cat/books?id=4qtSF3BUbjAC&pg=PA17 — С. 17.
6. https://books.google.cat/books?id=4qtSF3BUbjAC&pg=PA5 — С. 5.
7. Stegemann W. Teisias 6 // RE:Band V A,1 — 1934.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2582204"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q132226638"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q26462601"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1138524"></a>

Літаратура

• Адула Т. Эмпедокл // БЭ ў 18 т. Т. 18. Кн. І. Мн., 2004.