ISO

У гэтай старонкі няма правераных версій, хутчэй за ўсё, яе якасць не ацэньвалася на адпаведнасць стандартам.

Міжнародная арганізацыя па стандартызацыі (International Organization for Standardization, ISO) — міжнародная арганізацыя, якая займаецца выпускам стандартаў.

International Organization for Standardization Organisation internationale de normalisation Международная организация по стандартизации Міжнародная арганізацыя па стандартызацыі
Члены ISO: www.iso.org/iso/ru/about/iso_members.htm
Краіна	Швейцарыя
Адміністрацыйны цэнтр	Жэнева, Швейцарыя
Тып арганізацыі	Грамадская арганізацыя
Афіцыйныя мовы	англійская, французская і руская
Заснаванне
Дата заснавання	23 лютага 1947
Колькасць членаў	165 краіна
Член у	Joint Committee for Guides in Metrology^[d]
www.iso.org
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Міжнародная арганізацыя па стандартызацыі створаная ў 1946 дваццаццю пяццю нацыянальнымі арганізацыямі па стандартызацыі. Фактычна яе праца пачалася з 1947. СССР быў адным з заснавальнікаў арганізацыі, сталым членам кіравальных органаў, двойчы прадстаўнік абіраўся старшынёй арганізацыі. Расія стала членам ІСА як правапераемнік распалай дзяржавы. 23 верасня 2005 года Расія ўвайшла ў Раду ІСА.

Пры стварэнні арганізацыі і выбары яе назвы ўлічвалася неабходнасць таго, каб абрэвіятура наймення гучала аднолькава на ўсіх мовах. Для гэтага было вырашана выкарыстаць грэчаскае слова ισος — роўны, вось чаму на ўсіх мовах свету Міжнародная арганізацыя па стандартызацыі мае кароткую назву ISO (ІСА).

сфера дзейнасці ІСА тычыцца стандартызацыі ва ўсіх абласцях, акрамя электратэхнікі і электронікі, якія адносяцца да кампэтэнцыі Міжнароднай электратэхнічнай камісіі (МЭК, IEC). Некаторыя выгляды прац выконваюцца сумеснымі высілкамі гэтых арганізацый. Акрамя стандартызацыі ІСА займаецца праблемамі сертыфікацыі.

ІСА вызначае свае задачы наступным чынам: садзейнічанне развіццю стандартызацыі і сумежных выглядаў дзейнасці ў свеце з мэтай забеспячэння міжнароднага абмену таварамі і паслугамі, а таксама развіцці супрацоўніцтва ў інтэлектуальнай, навукова-тэхнічнай і эканамічнай абласцях.

Склад ІСА

На сённяшні дзень у склад ІСА ўваходзяць 157 краін сваімі нацыянальнымі арганізацыямі па стандартызацыі. Беларусь прадстаўляе ў якасці камітэта — члена ІСА. Усяго ў складзе ІСА больш 80 камітэтаў-членаў. Акрамя камітэтаў-членаў членства ў ІСА можа мець статут членаў-карэспандэнтаў, якімі з'яўляюцца арганізацыі па стандартызацыі дзяржаў, што аднесены да развіваючыхся. Катэгорыя член-абанент уведзеная для развіваючыхся краін. Камітэты-члены маюць права прымаць удзел у працы любога тэхнічнага камітэта ІСА, галасаваць па праектах стандартаў, абірацца ў склад Рады ІСА і быць прадстаўленымі на паседжаннях Генеральнай асамблеі. Члены-карэспандэнты (іх 25) не вядуць актыўнай працы ў ІСА, але маюць права на атрыманне інфармацыі аб распрацоўваных стандартах. Члены-абаненты выплачваюць палёгкавыя ўнёскі, маюць магчымасць быць у курсе міжнароднай стандартызацыі.

Арганізацыйная структура

Арганізацыйна ў ІСА ўваходзяць кіравальныя і працоўныя органы. Кіравальныя органы: Генеральная асамблея (вышэйшы орган), Рада, Тэхнічнае кіравальнае бюро. Працоўныя органы — тэхнічныя Камітэты (ТК), падкамітэты, тэхнічныя кансультатыўныя групы (ТКГ).

Генеральная асамблея

Генеральная асамблея — гэты збор службовых асоб і дэлегатаў, прызначаных камітэтамі-членамі. Кожны камітэт-член мае права прадставіць не больш трох дэлегатаў, але іх могуць суправаджаць назіральнікі. Члены-карэспандэнты і члены-абаненты ўдзельнічаюць як назіральнікі.

Рада

Рада кіруе працай ІСА ў перапынках паміж сэсіямі Генеральнай асамблеі. Рада мае права, не склікаючы Генеральнай асамблеі, накіраваць у камітэты-члены пытанні для кансультацыі або даручыць камітэтам-членам іх рашэнне. На паседжаннях Рады рашэння прымаюцца большасцю галасоў прысутных на паседжанні камітэтаў-членаў Рады. У перыяд паміж паседжаннямі і пры неабходнасці Рада можа прымаць рашэнні шляхам перапіскі.

Радзе ІСА падпарадкоўваецца сем камітэтаў: ПЛАКА (тэхнічнае бюро), СТАКА (камітэт па вывучэнні навуковых прынцыпаў стандартызацыі); КАСКА (камітэт па адзнацы адпаведнасці); ІНФКА (камітэт па навукова-тэхнічнай інфармацыі); ДЭВКА (камітэт па аказанні дапамогі краінам, што развіваюцца); КАПОЛКА (камітэт па абароне інтарэсаў спажыўцоў); РЭМКА (камітэт па стандартных узорах).

ПЛАКА

ПЛАКА (PLACO — Planning Committee) падрыхтоўвае прапановы па планаванні працы ІСА, па арганізацыі і каардынацыі тэхнічных бакоў працы. У сферу працы ПЛАКА ўваходзяць разгляд прапаноў па стварэнні і роспуску тэхнічных камітэтаў, азначэнне вобласці стандартызацыі, якой павінны займацца камітэты.

СТАКА

СТАКА (STACO — Standing Committee for the Study of Principles of Standardization) абавязаны аказваць метадычную і інфармацыйную дапамогу Радзе ІСА па прынцыпах і методыцы распрацоўкі міжнародных стандартаў. Сіламі камітэта праводзяцца вывучэнне засноўвалых прынцыпаў стандартызацыі і падрыхтоўка рэкамендацый па дасягненні аптымальных вынікаў у дадзенай вобласці. СТАКА займаецца таксама тэрміналогіяй і арганізацыяй семінараў па ўжыванні міжнародных стандартаў для развіцця гандлю.

КАСКА

КАСКА (CASCO — Committee on conformity assessment) займаецца пытаннямі пацверджання адпаведнасці прадукцыі, паслуг працэсаў і сістэм якасці патрабаванням стандартаў, вывучаючы практыку гэтай дзейнасці і аналізуючы інфармацыю. Камітэт распрацоўвае кіраўніцтвы па выпрабаваннях і адзнацы адпаведнасці (сертыфікацыі) прадукцыі, паслуг, сістэм якасці, пацверджанню кампэтэнтнасці выпрабавальных лабараторый і органаў па сертыфікацыі. Важная вобласць працы КАСКА — садзейнічанне ўзаемнаму прызнанню і прыняццю нацыянальных і рэгіянальных сістэм сертыфікацыі, а таксама выкарыстанню міжнародных стандартаў у вобласці выпрабаванняў і пацверджанні адпаведнасці. КАСКА сумесна з МЭК падрыхтаваны цэлы шэраг кіраўніцтваў па розных аспектах сертыфікацыі, якія шырока выкарыстоўваюцца ў краінах-членах ІСА і МЭК: прынцыпы, выкладзеныя ў гэтых дакументах, улічаныя ў нацыянальных сістэмах сертыфікацыі, а таксама служаць асновай для дамоў па адзнацы адпаведнасці ўзаемапастаўлянай прадукцыі ў гандлёва-эканамічных сувязях краін розных рэгіёнаў. КАСКА таксама займаецца пытаннямі стварэння агульных патрабаванняў да аўдытараў па акрэдытацыі выпрабавальных лабараторый і адзнацы якасці працы акрэдытуючых органаў; узаемнага прызнання сертыфікатаў адпаведнасці прадукцыі і сістэм якасці і інш.

ДЭВКА

ДЭВКА (DEVCO — Commitete on developing country matters) вывучае запыты развіваючыхся краін у вобласці стандартызацыі і распрацоўвае рэкамендацыі па садзейнічанні гэтым краінам у дадзенай вобласці. Галоўныя функцыі ДЭВКА: арганізацыя абмеркавання ў шырокіх маштабах усіх аспектаў стандартызацыі ў развіваючыхся краінах, стварэнне ўмоў для абмену досведам з развітымі краінамі; падрыхтоўка адмыслоўцаў па стандартызацыі на базе розных навучалых цэнтраў у развітых краінах; садзейнічанне азнаямленчым паездкам адмыслоўцаў арганізацый, што займаюцца стандартызацыяй у развіваючыхся краінах; падрыхтоўка вучэбных дапаможнікаў па стандартызацыі для развіваючыхся краін; стымуляванне развіцця двухбаковага супрацоўніцтва прамыслова развітых і развіваючыхся дзяржаў у вобласці стандартызацыі і метралогіі. У гэтых кірунках ДЭВКА супрацоўнічае з ААН. Адным з вынікаў сумесных высілкаў стала стварэнне і функцыянаванне міжнародных цэнтраў навучання.

КАПОЛКА

КАПОЛКА (COPOLCO — Committee on consumer policy) вывучае пытанні забеспячэння інтарэсаў спажыўцоў і магчымасці садзейнічання гэтаму праз стандартызацыю; абагульняе досвед удзелу спажыўцоў у стварэнні стандартаў і складае праграмы па навучанні спажыўцоў у вобласці стандартызацыі і давядзенню да іх неабходнай інфармацыі аб міжнародных стандартах. Гэтаму спрыяе перыядычнае выданне Пераліку міжнародных і нацыянальных стандартаў, а таксама карысных для спажыўцоў кіраўніцтваў: «Параўнальныя выпрабаванні спажывецкіх тавараў», «Інфармацыя аб таварах для спажыўцоў», «Распрацоўка стандартных метадаў вымярэння эксплуатацыйных характарыстак спажывецкіх тавараў» і інш.

КАПОЛКА ўдзельнічаў у распрацоўцы кіраўніцтва ІСА/МЭК па падрыхтоўцы стандартаў бяспекі.

РЭМКА

РЭМКА (REMCO — Committee on reference materials) аказвае метадычную дапамогу ІСА шляхам распрацоўкі адпаведных кіраўніцтваў па пытаннях, датычным стандартных узораў (эталонаў). Так, падрыхтаваны даведнік па стандартных узорах і некалькі кіраўніцтваў: «Спасылка на стандартныя ўзоры ў міжнародных стандартах», «Атэстацыя стандартных узораў. Агульныя і статыстычнае прынцыпы» і інш. Акрамя таго, РЭМКА — каардынатар дзейнасці ІСА па стандартных узорах з міжнароднымі метралагічнымі арганізацыямі, у прыватнасці, з МАЗМ — Міжнароднай арганізацыяй заканадаўчай метралогіі.

Парадак распрацоўкі стандартаў

Міжнародны стандарт з'яўляецца вынікам кансэнсусу паміж удзельнікамі арганізацыі ІСА. Ён можа выкарыстоўвацца непасрэдна або шляхам укаранення ў нацыянальныя стандарты розных краін.

Міжнародныя стандарты распрацоўваюцца тэхнічнымі камітэтамі ІСА (ТК) і падкамітэтамі (ПК) падчас шасцістадыйнага працэсу:

• Стадыя 1: Стадыя прапановы
• Стадыя 2: Падрыхтоўчая стадыя
• Стадыя 3: Стадыя камітэта
• Стадыя 4: Стадыя пытанняў
• Стадыя 5: Стадыя ўхвалы
• Стадыя 6: Стадыя публікацыі

Табліца ўмоўных пазначэнняў стадый дае навочнае паданне аб стадыях распрацоўкі:

СТАДЫЯ	ПАДПАДЗЕЛ СТАДЫІ
				90 Падпадзелы стадыі прыняцця рашэння
	00 Рэгістрацыя	20 Пачатак асноўнай працы	60 Завяршэнне асноўнай працы	92 Паўтор папярэдняй фазы	93 Паўтор бягучай фазы	98 Спыненне	99 Працяг
00 Папярэдняя стадыя	00.00 Прапанова новага праекту атрымана	00.20 Прапанова новага праекту рэцэнзуецца	00.60 Завяршэнне рэцэнзавання			00.98 Прапанова новага праекту адпрэчана	00.99 Ухвала галасавання за прапанова новага праекту
10 Стадыя прапановы	10.00 Прапанова новага праекту зарэгістравана	10.20 Пачата галасаванне за новы праект	10.60 Завяршэнне галасавання	10.92 Прапанова вернута падаўцу на ўдакладненне фармулёўкі		10.98 Новы праект адпрэчаць	10.99 Новы праект ухвалены
20 Падрыхтоўчая стадыя	20.00 Новы праект зарэгістраваны ў працоўнай праграме ТК/ПК	20.20 Пачата вывучэнне працоўнага чарнавіка (РЧ)	20.60 Завяршэнне перыяду падачы зацемак			20.98 Праект выдалены	20.99 РЧ ухвалены для рэгістрацыі ў якасці ЧК (чарнавіка камітэта)
30 Стадыя камітэта	30.00 Чарнавік камітэта (ЧК) зарэгістраваны	30.20 Пачата вывучэнне/галасаванне за ЧК	30.60 Завяршэнне перыяду галасавання/падачы зацемак	30.92 ЧК вернуты ў працоўную групу		30.98 Праект выдалены	30.99 ЧК ухвалены для рэгістрацыі ў якасці ЧМС (чарнавіка міжнароднага стандарту)
40 Стадыя пытанняў	40.00 ЧМС зарэгістраваны	40.20 Пачата галасаванне за ЧМС: 5 месяцаў	40.60 Завяршэнне галасавання	40.92 Поўная справаздача апублікаваны: ЧМС вернуты ў ТК або ПК	40.93 Поўная справаздача апублікаваны: вынікі новага галасавання за ЧМС	40.98 Праект выдалены	40.99 Поўная справаздача апублікаваны: ЧМС ухвалены для рэгістрацыі ў якасці КЧМС (канчатковая рэдакцыя чарнавіка міжнароднага стандарту)
50 Стадыя ўхвалы	50.00 КЧМС зарэгістраваны для афіцыйнай ухвалы	50.20 Пачата галасаванне за АЧМС: 2 месяца. Канчатковая рэдакцыя перададзеная ў сакратарыят	50.60 Завяршэнне галасавання. Канчатковая рэдакцыя вернутая ў сакратарыят	50.92 АЧМС вернуты ў ТК або ПК		50.98 Праект выдалены	50.99 АЧМС ухвалены для публікацыі
60 Стадыя публікацыі	60.00 Міжнародны стандарт рыхтуецца да публікацыі		60.60 Міжнародны стандарт апублікаваны
90 Стадыя перагляду		90.20 Міжнародны стандарт у стадыі планавага рэцэнзавання	90.60 Завяршэнне рэцэнзавання	90.92 Міжнародны стандарт патрабуецца выправіць	90.93 Міжнародны стандарт пацверджаны		90.99 Водгук міжнароднага стандарту, прапанаванага ТК або ПК
95 Стадыя водгуку		95.20 Пачата галасаванне за водгук	95.60 Завяршэнне галасавання	95.92 Вырашанае не адклікаць міжнародны стандарт			95.99 Водгук міжнароднага стандарту

Калі ў пачатку працы над праектам стандарту ўжо маецца больш або меней завершаны дакумент, напрыклад, стандарт, распрацаваны іншай арганізацыяй, некаторыя стадыі можна апусціць. Пры так званай «паскоранай працэдуры» дакумент накіроўваецца непасрэдна на ўхвалу членам ІСА ў якасці чарнавіка міжнароднага стандарту (ЧМС) (стадыя 4) або, калі дакумент быў распрацаваны міжнародным органам стандартызацыі, прызнанай Радай ІСА, у якасці канчатковай рэдакцыі чарнавіка Міжнароднага стандарту (КЧМС, стадыя 5), без мінання папярэдніх стадый.

Ніжэй прыводзіцца агляд усіх шасці стадый:

Больш падрабязнае апісанне працэсу распрацоўкі міжнародных стандартаў гл. у публікацыі «Дырэктывы ІСА/МЭК, Частка 1, Працэдурныя правілы».

Стадыя 1: Стадыя прапановы

Першы крок у распрацоўцы міжнароднага стандарту — пацверджанне таго, што пэўны міжнародны стандарт неабходны. Новая прапанова (НП) накіроўваецца на галасаванне членам які адпавядае ТК або ПК, каб вызначыць неабходнасць уключэннья адпавядага пункта ў праграму працы.

Прапанова прымаецца, калі большасць У-членаў ТК/ПК («удзельнікі») галасуюць «за», і калі прынамсі пяць У-членаў заяўляюць аб тым, што прымуць актыўны ўдзел у праекце. На гэтай стадыі звычайна прызначаецца лідар праекту, адказны за дадзены пункт праграмы.

Стадыя 2: Падрыхтоўчая стадыя

Звычайна для падрыхтоўкі працоўнага чарнавіка ТК/ПК стварае працоўную групу экспертаў, старшынёй (склікаючы членаў) які з'яўляецца лідар праекту. Могуць прымацца розныя рэдакцыі працоўных чарнавікоў, датуль, пакуль працоўная група не вырашыць, што ёю распрацавана найлепшае тэхнічнае рашэнне разгляданай праблемы. На гэтай стадыі чарнавік перадаецца вышэйстаячаму камітэту працоўнай групы для мінання фазы выпрацоўкі кансэнсусу.

Стадыя 3: Стадыя камітэта

Як толькі першы чарнавік камітэта готаў, ён рэгіструецца Галоўным Сакратарыятам ІСА. Ён рассылаецца для зацемак і, калі неабходна, галасаванні У-членаў ТК/ПК. Могуць рыхтавацца розныя рэдакцыі чарнавіка камітэта, датуль, пакуль не будзе дасягнуты кансэнсус па тэхнічным утрыманні тэксту. Як толькі кансэнсус дасягнуць, тэкст канчаткова рэдагуецца для падання ў якасці чарнавіка міжнароднага стандарту (ЧМС).

Стадыя 4: Стадыя пытанняў

Чарнавік міжнароднага стандарту (ЧМС) распаўсюджваецца сярод усіх членаў ІСА Галоўным Сакратарыятам ІСА для галасавання і зацемак на працягу пяці месяцаў. Ён ухваляецца для падання ў якасці канчатковай рэдакцыі чарнавіка міжнароднага стандарту (КЧМС), калі дзве траціны У-членаў ТК/ПК выказваюцца «за», і не больш адной чвэрці ад агульнай колькасці галасоў пададзеныя «супраць». Калі крытэры ўхвалы не выкананыя, тэкст вяртаецца ў зыходны ТК/ПК для наступнага вывучэння, і выпраўлены дакумент зноў публікуецца для галасавання і зацемак у якасці чарнавіка міжнароднага стандарту.

Стадыя 5: Стадыя ўхвалы

Канчатковая рэдакцыя чарнавіка міжнароднага стандарту (КЧМС) распаўсюджваецца сярод усіх членаў ІСА Галоўным Сакратарыятам ІСА для выніковага галасавання за/супраць на працягу двух месяцаў. Калі ў гэты перыяд паступаюць тэхнічныя зацемкі, на гэтай стадыі яны ўжо не разглядаюцца, але рэгіструюцца для аналізу падчас будучага перагляду дадзенага міжнароднага стандарту. Тэкст ухваляецца для падання ў якасці канчатковай рэдакцыі чарнавіка міжнароднага стандарту (КЧМС), калі дзве траціны У-членаў ТК/ПК выказваюцца «за», і не больш адной чвэрці ад агульнай колькасці галасоў пададзеныя «супраць». Калі гэтыя крытэры ўхвалы не выкананыя, стандарт вяртаецца ў зыходны ТК/ПК для перагляду з улікам тэхнічных чыннікаў, прадстаўленых у падтрымку галасоў «супраць».

Стадыя 6: Стадыя публікацыі

Калі канчатковая рэдакцыя чарнавіка міжнароднага стандарту ўхваленая, у выніковы тэкст дазваляецца, пры ўзнікненні такой неабходнасці, уносіць толькі невялікую рэдактарскую праўку. Выніковы тэкст адсылаецца ў Галоўны Сакратарыят ІСА, які публікуе дадзены міжнародны стандарт.

Перагляд стандартаў

Усе міжнародныя стандарты рэцэнзуюцца ўсімі членамі ІСА, прынамсі, праз тры гады пасля публікацыі і кожныя пяць гадоў пасля першага рэцэнзавання. Рашэнне аб пацверджанні, пераглядзе або водгуку міжнароднага стандарту прымаецца большасцю галасоў У-членаў ТК/ПК.

Глядзіце таксама

• Стандарты ISO

Зноскі

1. The 3 official full names of ISO can be found at the beginning of the foreword sections of the PDF document: ISO/IEC Guide 2:2004 Standardization and related activities — General vocabulary
2. Frendship Among Equals — 1997. Праверана 17 ліпеня 2022.
3. https://esango.un.org/civilsociety/showProfileDetail.do?method=showProfileDetails&profileCode=468 Праверана 27 студзеня 2025.
4. ISO members Праверана 24 студзеня 2021.

Спасылкі

• Афіцыйны сайт ISO (англ.)
• Спіс стандартаў ISO (англ.)
• ПАР падае адзоў на рашэнне ISO у стаўленні фармату Microsoft OOXML Архівавана 21 лютага 2009.
• Інтэрв'ю з экспертамі стандарту ISO