Адукацыя

У гэтай старонкі няма правераных версій, хутчэй за ўсё, яе якасць не ацэньвалася на адпаведнасць стандартам.

Адукацыя (лац.: educatio — выхаванне) — працэс і вынік набыцця сістэматызаваных ведаў, уменняў і навыкаў у навучальных установах або самаадукацыяй. У больш шырокім плане адукацыя — гэта культурна-адукацыйная прастора, якая ахоплівае сям’ю, разнастайныя навучальна-выхаваўчыя і пазашкольныя ўстановы, нефармальную адукацыю, сацыяльна-педагагічную інфармаструктуру, адукацыйныя працэсы на вытворчасці і ў грамадска-культурным жыцці, самаадукацыі і інш., дзе ўзнаўляецца і ўдасканальваецца інтэлектуальна-творчы і прафесійна-кваліфікацыйны патэнцыял народа.

Адукацыя
Вывучаецца ў	педагогіка, адукацыйная камунікацыя^[d], sociology of education^[d] і адукацыйныя навукі^[d]
Код WordLift	data.thenextweb.com/tnw/…
Mastodon instance URL	mastodon.education
Classification of Instructional Programs code	13, 13.01 і 13.0101
Аб’яднанне	спіс у кваліфікатарах^[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

У залежнасці ад характару падрыхтоўкі чалавека да жыцця і працы адрозніваюць і спецыяльную адукацыю; у залежнасці ад аб’ёму — пачатковую, сярэднюю і вышэйшую (толькі спецыяльная); паводле адносін да царквы (уплыву царквы) — свецкая і канфесійная. Падраздзяленні адукацыі адрозніваюцца ў розных адукацыйных сістэмах.

Узровень агульнай і адмысловай адукацыі абумаўляецца патрабаваннямі вытворчасці, станам навукі, тэхнікі і культуры, а таксама грамадскімі адносінамі. Адукацыя — сацыяльны інстытут, які выконвае функцыі падрыхтоўкі і ўключэнні індывіда ў розныя сферы жыццядзейнасці грамадства, прылучэнні яго да культуры.

Беларуская нацыянальная сістэма адукацыі ўключае агульную, прафесійную адукацыю, сямейнае, грамадскае выхаванне, самаадукацыю і самавыхаванне. У залежнасці ад аб’ёму і тэрмінаў навучання адрозніваюць агульную адукацыю (пачатковы, базавы і сярэдні ўзроўні), прафесійную адукацыю (дапрафесійная арыентацыя, адбор, сярэдняя прафесійная падрыхтоўка), вышэйшую адукацыю (падрыхтоўка спецыялістаў вышэйшай кваліфікацыі для розных галін навукі, тэхнікі і культуры) і адукацыю дарослых (паслядыпломная адукацыя). Паводле формы навучання адукацыя бывае дзённая (стацыянарная), вячэрняя і завочная; паводле адносін да царквы — свецкая (незалежная ад уплыву царквы) і канфесійная, якую кантралюе царква. Змест адукацыі вызначаецца станам навукі, тэхнікі, культуры, мастацтва, міжнародным і нацыянальным стандартамі, вучэбнымі планамі і праграмамі.

Філасофія адукацыі

Iдэя якаснай адукацыі, якая развівае чалавека і грамадства, зыходзіць з разумення Асветы. Асвета — гэта прылучэнне чалавека да свядомага саўдзелу ў сваім жыцці — прыняцце маральнасці чалавечай прыроды.

Адукацыя пачынаецца з азначэння сябе: я — ёсць Чалавек Разумны. Мая разумная прырода патрабуе адукацыі і культуры, без чаго годнае жыццё немагчыма. Адукацыя — сістэма спазнання ісціны аб міры і жыцці, заснаваная на дыялогу вучня і настаўнікі.

Падыходы да адукацыі

На працягу стагоддзяў вядуцца дыскусіі аб адукацыі — чаму і як трэба вучыць людзей.

• Элітарнасць або эгалітарнасць: ці трэба даваць усім аднолькавую адукацыю, або трэба рыхтаваць інтэлектуальную эліту, а астатнім даваць неабходны мінімум?
• Рабіць упор на практычна карысныя веды або на агульнае развіццё асобы?
• Ці павінна адукацыя быць спецыялізаванай або ўніверсальнай?

Адукацыя павінна спалучаць універсальнасць і спецыялізацыю, як таго патрабуе прырода інфармацыі і чалавека, які інафармацыю засвойвае. Універсальнасць дыктуецца Адзінствам прыроды міру, часткай якой з’яўляецца чалавек разумны, а спецыялізацыя — разнастайнасцю ўмоў жыцця і магчымасцяў індывіда. Элітарнасць у адукацыі падобная абмежаванасці ў мысленні, што несумесна з прыродай розуму.

«Мудры той, хто ведае не шматлікае, а патрэбнае» — Эсхіл «Не імкніся ведаць усё, каб не стаць ва ўсім невукам» — Дэмакрыт

Узроўні адукацыі

• Агульная адукацыя
  • Дашкольная адукацыя
  • Пачатковая агульная адукацыя
  • Асноўная агульная адукацыя
  • Сярэдняя (поўная) агульная адукацыя
  • Дадатковая адукацыя дзяцей і моладзі
• Прафесійная адукацыя
  • Пачатковая прафесійная адукацыя
  • Сярэдняя прафесійная адукацыя
  • Вышэйшая прафесійная адукацыя

 + Бакалаўрыят + Магістратура 

• Паслявнузскае прафесійная адукацыя
  • Аспірантура
  • Дактарантура
  • Падвышэнне кваліфікацыі
  • Другая вышэйшая адукацыя
  • Перападрыхтоўка

• Прафесійная падрыхтоўка
• Дадатковая адукацыя дарослых

Галіны адукацыі

• Горная адукацыя
• Натуральна-навуковая адукацыя
• Хіміка тэхналагічная адукацыя
• Радыетэхнічная адукацыя
• Будаўнічая адукацыя
• Матэматычная адукацыя
• Энергетычная адукацыя
• Сельскагаспадарчая адукацыя
• Медыцынская адукацыя
• Гістарычная адукацыя
• Педагагічная адукацыя
• Ваенная адукацыя
• Юрыдычная адукацыя
• Эканамічная адукацыя
• Тэалагічная адукацыя
• Бізнес-адукацыя

Навуковыя кірункі ў сферы адукацыі

• Акмеалогія
• Андрагогіка
• Дыдактыка
• Дыдактычная эўрыстыка
• Гісторыя педагогікі
• Карэкцыйная педагогіка
• Метадалогія педагогікі
• Методыка навучання
• Педагогіка
• Педагагічная іннаватыка
• Педагагічная псіхалогія
• Педалогія
• Псіхалогія
• Сацыяльная педагогіка
• Параўнальная педагогіка
• Кіраванне адукацыяй

Практыка адукацыі

• Арганізацыя вучэбнага працэсу
• Педагагічныя тэхналогіі
• Электроннае навучанне
• Дыстанцыйнае навучанне
• Стандарт адукацыі

Гл. таксама

• Кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адукацыі

Спасылкі

• Сістэмы дыстанцыйнага навучання Архівавана 13 лютага 2014.

Зноскі

1. БелСЭ, Т.1, С.132.
2. Юрыдычныя вызначэнні адукацыі могуць быць болей падрабязнымі, і адрознівацца ў розных нацыянальных заканадаўствах.

Літаратура

• Александрова О. А. Образование: доступность или качество — последствия выбора // Знание. Понимание. Умение. — 2005. — № 2. — С. 83-93. (руск.)
• Воробьев Ю. Л. Периферийный рынок образовательных услуг: взгляд из провинции // Знание. Понимание. Умение. — 2005. — № 3. — С. 62-70. (руск.)
• Гуревич П. С. Психология элитарного образования // Знание. Понимание. Умение. — 2005. — № 4. — С. 128—138. (руск.)
• Гневашева В. А., Луков Вал. А. Тема высшего образования в новейшей российской научной литературе. (руск.)
• Ильинский И. М. Об элитарном образовании // Знание. Понимание. Умение. — 2005. — № 3. — С. 6-13. (руск.)
• Кузнецова Т. Ф. Философия, философская культура и гуманитаризация высшего образования // Знание. Понимание. Умение. — 2005. — № 1. — С. 22-28. (руск.)
• Образование в DMOZ.ORG (руск.)
• Плаксий С. И. Качественные параметры высшего образования // Знание. Понимание. Умение. — 2004. — № 1. — С. 19-24. (руск.)
• Сянькевіч Г. Р. Адукацыя // Беларуская Савецкая Энцыклапедыя. У 12 т. Т. 1. А — Афіна / Рэдкал.: П. У. Броўка (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1969. — 624 с.: іл., карты. С.132.
• Адукацыя // Чалавек і грамадства: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1998. ISBN 985-11-0108-7