Мова запытаў

Мова запытаў, таксама вядомая як мова запытаў да даных або мова запытаў да базы даных (database query language, DQL), — камп’ютарная мова, якая выкарыстоўваецца для выканання запытаў у базах даных і інфармацыйных сістэмах. Добра вядомым прыкладам з’яўляецца мова структураваных запытаў (SQL).

Тыпы

Мовы запытаў можна класіфікаваць у залежнасці ад таго, з’яўляюцца яны мовамі запытаў да баз даных або мовамі запытаў пошуку інфармацыі. Розніца ў тым, што мова запытаў базы даных спрабуе даць фактычныя адказы на фактычныя пытанні, у той час як мова пошуку інфармацыі спрабуе знайсці дакументы, якія змяшчаюць інфармацыю, якая мае дачыненне да вобласці даследавання. Іншыя тыпы моў запытаў уключаюць:

• Поўны тэкст. Самая простая мова запытаў разглядае ўсе тэрміны як набор слоў, якія павінны супастаўляцца з размяшчэннем у інвертаваным індэксе і дзе пасля прымяняюцца мадэлі ранжыравання для атрымання найбольш рэлевантных дакументаў. У CFG вызначаны толькі токены. Вэб-пошукавыя сістэмы часта выкарыстоўваюць гэты падыход.
• Boolean. Мова запытаў, якая таксама падтрымлівае выкарыстанне лагічных аператараў AND, OR, NOT.
• Структураваны. Мова, якая падтрымлівае пошук па палях (камбінацыі), калі дакумент структураваны і праіндэксаваны з выкарыстаннем яго структуры дакумента.
• Натуральная мова. Мова запытаў, якая падтрымлівае натуральную мову шляхам аналізу запыту на натуральнай мове да формы, якую лепш за ўсё выкарыстоўваць для атрымання адпаведных дакументаў, напрыклад, з дапамогай сістэм адказаў на пытанні або гутарковага пошуку.

Прыклады

• Attempto Controlled English — мова запытаў, якая таксама з’яўляецца кантраляванай натуральнай мовай;
• AQL — мова запытаў для ўласнай шматмадэльнай сістэмы баз даных ArangoDB;
• QL з’яўляецца запатэнтаванай аб’ектна-арыентаванай мовай запытаў для запытаў да рэляцыйных баз даных; пераемнік Datalog;
• CodeQL — механізм аналізу, які выкарыстоўваецца распрацоўшчыкамі для аўтаматызацыі праверак бяспекі, а таксама даследчыкамі бяспекі для выканання аналізу варыянтаў на GitHub;
• Кантэкстная мова запытаў (CQL) — фармальная мова для прадстаўлення запытаў у сістэмы пошуку інфармацыі, такія як вэб-індэксы або бібліяграфічныя каталогі;
• Cypher — мова запытаў для базы даных графаў Neo4j;
• DMX — мова запытаў для мадэляў інтэлектуальнага аналізу даных;
• Datalog — мова запытаў для дэдукцыйных баз даных;
• F-логіка — дэкларатыўная аб’ектна-арыентаваная мова для дэдукцыйных баз даных і прадстаўлення ведаў;
• FQL дазваляе выкарыстоўваць інтэрфейс у стылі SQL для запыту даных, прадстаўленых Graph API . Ён забяспечвае пашыраныя функцыі, недаступныя ў Graph API;
• Gellish English — мова, якую можна выкарыстоўваць для запытаў у базах даных Gellish English, для дыялогаў (запытаў і адказаў), а таксама для мадэлявання інфармацыі і мадэлявання ведаў;
• Gremlin — мова абыходу графаў Apache Software Foundation для графавых сістэм OLTP і OLAP;
• GraphQL — мова запытаў даных, распрацаваная Facebook як альтэрнатыва архітэктурам REST і спецыяльным вэб-сэрвісам;
• HTSQL — мова запытаў, якая перакладае HTTP- запыты ў SQL;
• ISBL — мова запытаў для PRTV, адной з самых ранніх сістэм кіравання рэляцыйнымі базамі даных;
• Jaql — функцыянальная мова апрацоўкі даных і запытаў, якая найбольш часта выкарыстоўваецца для апрацоўкі запытаў JSON;
• jq — функцыянальная мова праграмавання, якая часта выкарыстоўваецца для апрацоўкі запытаў да аднаго або некалькіх дакументаў JSON, у тым ліку вельмі вялікіх;
• JSONiq — дэкларатыўная мова запытаў, прызначаная для калекцый дакументаў JSON;
• LDAP — прыкладны пратакол для запытаў і змены службаў каталогаў, якія працуюць праз TCP/IP;
• LogiQL з’яўляецца варыянтам Datalog і мовай запытаў для сістэмы LogicBlox;
• M Мова формул, мова мэшап-запытаў, якая выкарыстоўваецца ў Microsoft Power Query;
• MQL — мова хімічных інфарматычных запытаў для пошуку субструктур, якая дазваляе акрамя намінальных уласцівасцей таксама лікавыя ўласцівасці;
• MDX — мова запытаў для баз даных OLAP;
• N1QL — мова запытаў Couchbase для пошуку даных на серверах Couchbase;
• Мова аб’ектных запытаў;
• OCL (мова аб’ектных абмежаванняў). Нягледзячы на сваю назву, OCL таксама з’яўляецца мовай аб’ектных запытаў і стандартам OMG;
• OPath, прызначаны для выкарыстання ў запытах да сховішчаў WinFS;
• Poliqarp Query Language — спецыяльная мова запытаў, прызначаная для аналізу анатаванага тэксту. Выкарыстоўваецца ў пошукавай сістэме Poliqarp;
• PQL — спецыяльная мова праграмавання для кіравання мадэлямі працэсаў на аснове інфармацыі аб сцэнарыях, якія гэтыя мадэлі апісваюць;
• (англ. Pipelined Relational Query Language) — сучасная мова для пераўтварэння даных. Складаецца з выбранага набору артаганальных пераўтварэнняў, якія аб’ядноўваюцца ў ;
• PTQL, заснаваны на рэляцыйных запытах па трасіроўцы праграмы, што дазваляе праграмістам пісаць экспрэсіўныя дэкларатыўныя запыты аб паводзінах праграмы;
• QUEL — мова доступу да рэляцыйнай базы даных, падобная ў большасці спосабаў на SQL;
• RDQL — мова запытаў RDF;
• SMARTS — стандарт хімічнай інфарматыкі для пошуку падструктур;
• SPARQL — мова запытаў для графаў RDF;
• SQL — добра вядомая мова запытаў і мова апрацоўкі даных для рэляцыйных баз даных;
• XQuery — мова запытаў для крыніц даных XML;
• XPath — дэкларатыўная мова для навігацыі па дакументах XML;
• YQL — SQL-падобная мова запытаў, створаная Yahoo!
• Мовы запытаў пошукавых сістэм, напрыклад, якія выкарыстоўваюць Google або Bing.

Заўвагі

1. Attempto Controlled English Meets the Challenges of Knowledge Representation, Reasoning, Interoperability and User Interfaces (PDF). 2006.
2. FQL Overview. dead (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 18 снежня 2013. Праверана 4 мая 2023.
3. http://gellish.wiki.sourceforge.net/Querying+a+Gellish+English+database(недаступная спасылка)
4. Search operators (нявызн.).
5. Bing Query Language (нявызн.).