Плюшч звычайны

Плюшч звычайны, Блюшч (Hedera helix) — вечназялёная павойная ліяна, від роду Плюшч (Hedera) сямейства Араліевыя (Araliaceae). Павойная расліна, якая сваімі шматлікімі прысоскападобнымі каранямі прымацоўваецца да розных апор (дрэвы, скалы). Часам дасягае 30 м у вышыню.

Плюшч звычайны
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Парасонакветныя Сямейства:  Араліевыя Падсямейства:  Род:  Плюшч Від:  Плюшч звычайны
Міжнародная навуковая назва
Hedera helix L., 1753
Сінонімы
Hedera helix var. vulgaris Hedera poetarum Bertol. Hedera poetica Salisb.
Падвіды
Hedera helix subsp. helix Hedera helix f. poetarum Hedera helix subsp. rhizomatifera
Арэал
Ахоўны статус
Выклікаюць найменшыя асцярогі IUCN 3.1 Least Concern : ???
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   29393 NCBI   4052 EOL   1143004 GRIN   t:300252 IPNI   90723-1 TPL   kew-96659

Назва

Родавая лацінская назва расліны паходзіць ад грэчаскага слова «oedon» — «спявак, бард». Аднак некаторыя батанікі лічаць, што назва расліны паходзіць ад кельцкага слова «hedea» — «шнур». Відавая назва паходзіць ад слова «helisso», што азначае «віцца».

Біялагічнае апісанне

Ліяна з тонкім галінастым сцяблом (ва ўмовах Беларусі дасягае даўжыні 3-5 м), якое сцелецца па зямлі або падымаецца па ствалах дрэў пры дапамозе маленькіх паветраных каранёў-прысосак.

Лісце чаргаванае, скурыстае, голае, бліскучае, 3-5-лопасцевае (сярэдняя доля лопасці больш буйная), на бясплодных парастках сэрцападобнае, на галінках — суцэльнае ромбападобна-яйкападобнае.

Кветкі зеленаватыя, пяцічленныя, сабраны ў шматкветкавыя шарападобныя парасонікі (адзінкавыя або ўтвараюць невялікую мяцёлку). Цвіце ў верасні-кастрычніку.

: ${\displaystyle \ast K_{(5)}\;C_{5}\;A_{5}\;G_{({\overline {5}})}}$ .

Плод — ягада, спачатку зялёная, потым чорная, прыгодная для ежы для чалавека, але служыць ежай для птушак, якія і распаўсюджваюць насенне з экскрэментамі. Выспявае вясной наступнага года.

Арэал

Прэбарэальны сярэднеэўрапейскі горны рэліктавы від атлантычна-міжземнаморскага пашырэння. Расце ў лісцяных лясах, пераважна ў дубовых, радзей у букавых, у нізінах і перадгор’ях. Распаўсюджаны ў Паўднёвай Еўропе і Паўднёва-Усходняй Азіі, у Расіі сустракаецца на Чарнаморскім узбярэжжы Каўказа.

У Беларусі знаходзіцца ў астраўных участках росту і асобных лакалітэтах на ўсходняй мяжы арэала і за яе межамі. Месцы росту: ялова-шыракалістыя і шыракалістыя лясы. Месцамі ўтварае значныя зараснікі.

Асаблівасці біялогіі

Ва ўмовах Беларусі цвіце толькі ў культуры, размнажэнне вегетатыўнае. Маладыя гадавалыя парасткі абмярзаюць на вышыні снежнага покрыва.

Значэнне і ўжыванне

У дэкаратыўным садаводстве выкарыстоўваецца для вертыкальнага азелянення. Вырошчваецца як .

Плюшч — выдатны меданос, на Каўказе цвіце ў верасні, дае , параўнальны з ліпай і . Мёд белы, хутка «садзіцца» (крышталізуецца), духмяны з мятна-ментолавым прысмакам.

Ягады плюшчу спеюць у студзені-лютым і з’яўляюцца асноўнай ежай зімой для і , для чалавека атрутныя.

Зеляніна плюшчу ўсю зіму з’яўляецца каштоўным зялёным кормам для і свойскіх траваедных жывёл.

У медыцыне

У народнай медыцыне выкарыстоўваецца лісце плюшчу, якое ўтрымлівае сапаніны, , а таксама іназіт  (руск.), каратын, мурашыную і яблычную кіслоты, і сцёблы, якія ўтрымліваюць камедзь  (руск.). Лісце выкарыстоўваецца пры хранічных запаленнях слізістых абалонак, туберкулёзе, рахіце, і іншых захворваннях. У свежым выглядзе іх выкарыстоўваюць як вонкавы сродак пры апёках, для перавязкі гнойных ран.

Зноскі

1. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 62. — 160 с. — 2 350 экз.
2. З. Верас. Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік. — Вільня, 2: Выданне газеты «Голас беларуса», Друкарня С. Бэкэра, 1924.
3. Барабанов Е.И. Ботаника: учебник для студ. высш. учеб. заведений. — М: Издательский центр «Академия», 2006. — С. 312. — 448 с. — ISBN 5-7695-2656-4.
4. Сергей Бесараб Защита плюща или Обеляем "мужегон" всея балабольского государства // Патрэон — patreon.com, 24 кастрычніка 2021, 17:29

Літаратура

• Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь: Рэдкія і тыя, што знаходзяцца пад пагрозай знікнення віды жывёл і раслін. — Мн.: БелЭн, 1993. ISBN 5-85700-095-5

Спасылкі

Гэты від занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі і ахоўваецца . II катэгорыя (EN)

• Плющ обыкновенный: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
• Плюшч звычайны на сайце Ecoflora of the British Isles (англ.)
• Плюшч звычайны на сайце USDA NRCS (англ.)
• Плющ (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі (Праверана 21 мая 2012)
• Плющ // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907. Проверено 25 ноября 2008 г.
• Hedera helix L. (фр.). IPCS Poisons Information Monograph (PIM) 258F. IPCS  (руск.). Архівавана з першакрыніцы 19 сакавіка 2014. Праверана 19 сакавіка 2014.