Azərbaycanca
Türkçe
Стараве́рства, або Ста́раабра́дства — цячэнне ў рускім праваслаўі, прадстаўнікі якога не прымаюць царкоўнай рэформы патрыярха Нікана і цара Аляксея Міхайлавіча.
Стараверства падзяляецца на дзве плыні: папоўцы (якія лічаць неабходным наяўнасць духавенства і адпраўлення імі царкоўных таінстваў) і беспапоўцы (якія лічаць, што са смерцю апошняга не прыняўшага рэформу свяшчэнніка няма магчымасці ставіць новых і неабходна абыходзіцца без іх). Кожная плыня падзяляецца на рад юрысдыкцый. Буйнейшымі арганізацыямі папоўцаў з'яўляюцца Руская праваслаўная стараверская царква і Дрэўлеправаслаўная царква.
З моманту ўзнікнення стараверы стала праследаваліся свецкімі і царкоўнымі ўладамі з рознай ступенню інтэнсіўнасці. У 1905 годзе маніфестам імператара Мікалая II стараверы былі легалізаваны. У 1971 годзе Руская праваслаўная царква зняла з іх пракляцце.
Дагматычных разыходжанняў з іншымі плынямі праваслаўя ў старавераў няма. Адрозненні ёсць у асноўным толькі ў літургічнай практыцы:
- хрышчэнне двума пальцамі, а не трыма;
- адрозненне ў напісанні некалькіх сакральных імён у тым ліку: Исус, а не Иисус;
- слова алілуя вымаўляецца два разы, а не тры;
- хросны ход па гадзіннікавай стрэлцы, а не супраць яе;
- (у Беларусі) на службе гаворыцца «о богохранимой стране нашей Российской, властех и воинстве ея», а не «о богохранимой стране нашей, властях, воинстве и народе ея», як у РПЦ;
- спяванне монагалоснае, а не палітоннае; таксама старыя знакі для запісу нот (крукі);
- магчымасць карыстання літымі іконамі;
- захаванне саюза-супрацьстаўлення а ў Сімвале веры («рожденна, а не сотворенна»);
- прызнанне выключна васьміканечнага крыжа.
Стараверскія грамады акрамя Расіі знаходзяцца ў Беларусі, Літве, Латвіі, Эстоніі, ва Украіне, у Румыніі, Малдове, Польшы, ЗША, Канадзе, шэрагу краін Паўднёвай Амерыкі, Аўстраліі.
Стараверы ў Беларусі
Беларусь была адной з краін, куды стараверы ўцякалі ад праследавання маскоўскіх улад. Найбуйнейшыя пасяленні старабрадцаў у Беларусі склаліся і да нашага часу захаваліся ў шэрагу раёнаў Віцебскай вобласці, у Бабруйску і Бабруйскім раёне і г.д. Дзяржаўная мяжа давала абарону ад праследавання, але не заўсёды надзейную: за Кацярынай II расійскія войскі ладзілі адмысловыя . На Беларусі стараверы вольна друкавалі кнігі ў Гродне, Вільне, Супраслі, Магілёве; тыя кнігі потым таксама таемна распаўсюджваліся ў Расіі, дзе былі забаронены.
Старабрадцы ў Беларусі ўтвараюць адмысловую рускіх, якая выразна ўсведамляе сваю самастойнасць ад астатніх рускіх (як тых, што жывуць у Расіі, так і тых, што прыехалі ў Беларусь). У якасці этноніма адзначана выкарыстанне тэрміна «маскаль», (прынамсі — на Віцебшчыне) — як навакольнымі беларусамі, так і ў якасці саманазвы. На поўдні Беларусі беларускае атачэнне выкарыстоўвае абразлівы тэрмін «кацап» (ка(к)цап — «цап» па-ўкраінску казёл, таму што стараверы прынцыпова не галіліся і нават не стрыглі бароды і вусы), які ў апошнія часы некаторымі нашчадкамі старавераў выкарыстоўваецца таксама як саманазва.
Стараверы захоўвалі архаічныя рускія гаворкі (у тым ліку даследчыкі адзначалі адмысловыя маскоўскія архаічныя рысы), якія не зазналі наступных змен, характэрных для рускай мовы і гаворак метраполіі. Але затое — трапілі пад беларускі ўплыў (а месцамі адбыўся і поўны пераход на беларускую мову, пры захаванні нацыянальнага самаўсведамлення).
Цікава, што найбольш развітыя, найбольш разнастайныя формы беларускіх узораў на рушніках фіксуюцца акурат у тых мясцінах (Ветка, раён Лепельшчыны), дзе захоўваюцца пасяленні старавераў.
Гл. таксама
- Сямейскія
- Дрэўлеправаслаўная паморская царква
Літаратура
- Стараверства // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 154. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Стараве́ры, раскольнікі // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 684. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Стараверства
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Starave rstva abo Sta raabra dstva cyachenne y ruskim pravaslayi pradstayniki yakoga ne prymayuc carkoynaj reformy patryyarha Nikana i cara Alyakseya Mihajlavicha Staraverstva padzyalyaecca na dzve plyni papoycy yakiya lichac neabhodnym nayaynasc duhavenstva i adpraylennya imi carkoynyh tainstvay i bespapoycy yakiya lichac shto sa smercyu aposhnyaga ne prynyayshaga reformu svyashchennika nyama magchymasci stavic novyh i neabhodna abyhodzicca bez ih Kozhnaya plynya padzyalyaecca na rad yurysdykcyj Bujnejshymi arganizacyyami papoycay z yaylyayucca Ruskaya pravaslaynaya staraverskaya carkva i Dreylepravaslaynaya carkva Z momantu yzniknennya staravery stala prasledavalisya sveckimi i carkoynymi yladami z roznaj stupennyu intensiynasci U 1905 godze manifestam imperatara Mikalaya II staravery byli legalizavany U 1971 godze Ruskaya pravaslaynaya carkva znyala z ih praklyacce Dagmatychnyh razyhodzhannyay z inshymi plynyami pravaslayya y staraveray nyama Adroznenni yosc u asnoynym tolki y liturgichnaj praktycy hryshchenne dvuma palcami a ne tryma adroznenne y napisanni nekalkih sakralnyh imyon u tym liku Isus a ne Iisus slova aliluya vymaylyaecca dva razy a ne try hrosny hod pa gadzinnikavaj strelcy a ne suprac yae u Belarusi na sluzhbe gavorycca o bogohranimoj strane nashej Rossijskoj vlasteh i voinstve eya a ne o bogohranimoj strane nashej vlastyah voinstve i narode eya yak u RPC spyavanne monagalosnae a ne palitonnae taksama staryya znaki dlya zapisu not kruki magchymasc karystannya litymi ikonami zahavanne sayuza supracstaylennya a y Simvale very rozhdenna a ne sotvorenna pryznanne vyklyuchna vasmikanechnaga kryzha Staraverskiya gramady akramya Rasii znahodzyacca y Belarusi Litve Latvii Estonii va Ukraine u Rumynii Maldove Polshy ZShA Kanadze sheragu krain Paydnyovaj Ameryki Aystralii Staravery y BelarusiAsnoyny artykul Staravery y Belarusi Belarus byla adnoj z krain kudy staravery ycyakali ad prasledavannya maskoyskih ulad Najbujnejshyya pasyalenni starabradcay u Belarusi sklalisya i da nashaga chasu zahavalisya y sheragu rayonay Vicebskaj voblasci u Babrujsku i Babrujskim rayone i g d Dzyarzhaynaya myazha davala abaronu ad prasledavannya ale ne zaysyody nadzejnuyu za Kacyarynaj II rasijskiya vojski ladzili admyslovyya Na Belarusi staravery volna drukavali knigi y Grodne Vilne Suprasli Magilyove tyya knigi potym taksama taemna raspaysyudzhvalisya y Rasii dze byli zabaroneny Starabradcy y Belarusi ytvarayuc admyslovuyu ruskih yakaya vyrazna ysvedamlyae svayu samastojnasc ad astatnih ruskih yak tyh shto zhyvuc u Rasii tak i tyh shto pryehali y Belarus U yakasci etnonima adznachana vykarystanne termina maskal prynamsi na Vicebshchyne yak navakolnymi belarusami tak i y yakasci samanazvy Na poydni Belarusi belaruskae atachenne vykarystoyvae abrazlivy termin kacap ka k cap cap pa ykrainsku kazyol tamu shto staravery pryncypova ne galilisya i navat ne strygli barody i vusy yaki y aposhniya chasy nekatorymi nashchadkami staraveray vykarystoyvaecca taksama yak samanazva Staravery zahoyvali arhaichnyya ruskiya gavorki u tym liku dasledchyki adznachali admyslovyya maskoyskiya arhaichnyya rysy yakiya ne zaznali nastupnyh zmen harakternyh dlya ruskaj movy i gavorak metrapolii Ale zatoe trapili pad belaruski yplyy a mescami adbyysya i poyny perahod na belaruskuyu movu pry zahavanni nacyyanalnaga samaysvedamlennya Cikava shto najbolsh razvityya najbolsh raznastajnyya formy belaruskih uzoray na rushnikah fiksuyucca akurat u tyh myascinah Vetka rayon Lepelshchyny dze zahoyvayucca pasyalenni staraveray Gl taksamaSyamejskiya Dreylepravaslaynaya pamorskaya carkvaLitaraturaStaraverstva Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 15 Sledaviki Tryo Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 2002 T 15 S 154 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0251 2 t 15 Starave ry raskolniki Belarus encyklapedychny davednik Redkal B I Sachanka gal red i insh Mast M V Drako A M Hilkevich Mn BelEn 1995 S 684 800 s 5 000 ekz ISBN 985 11 0026 9 Na Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Staraverstva