Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Сказ — камунікатыўна-сінтаксічная адзінка, якая складаецца са спалучэння слоў ці асобнага слова і служыць для выражэння думкі або пачуцця.
Галоўныя асаблівасці сказа — камунікатыўнасць, прэдыкатыўнасць, граматычная аформленасць, сэнсавая і ітнанацыйная закончанасць. Камунікатыўнасць заключаецца ў тым, што сказ служыць асноўным сродкам моўных зносін, прызначаны для паведамляння пра з'явы і падзеі аб'ектыўнай рэчаіснасці. Прэдыкатыўнасць выражае ацэнку рэчаіснасці, паказвае, што сцвярджаецца адмаўляецца ў сказе. Яна рэалізуецца пры дапамозе сінтаксічнай мадальнасці і сінтаксічнасці часу. якія вызначаюць адносіны таго, пра што паведамляецца, да рэчаіснасці і канкрэтнага часу (цяперашняга, мінулага, будучага) і выражаюцца дзеяслоўнымі катэгорыямі ладу, часу і асобы, а пры іх недастатковасці або адсутнасці - мадальнымі словамі, часціцамі, інтанацыяй.
Словы і спалучэнні слоў у сказе заўсёды граматычна арганізаваны сінтаксічнымі сувязямі і адносінамі ў цэласнае адзінства, якое змяшчае асобную думку, пачуццё і вызначаецца адноснай сэнсавай і інтанацыйнай закончанасцю: "Лёгкі ветрык чуць прыкметна збажыну калыша" (Янка Купала). У залежнасці ад колькасці прэдыкатыўных асноў (адна ці болей) дзеляцца на простыя сказы і складаныя сказы. Пэўным чынам арганізаваная паслядоўнасць сказаў стварае звязны тэкст, які ляжыць у аснове твораў мастацкай, публіцыстычнай і іншай літаратуры.
У залежнасці ад таго, што і дзеля чаго паведамляецца, сказы бываюць:
- апавядальныя: Я тут жыву. Я мушу ведаць вашу мову.
- пытальныя: Што ты пакінеш у спадчыну ўнукам сваім?
- пабуджальныя: Жыве Беларусь!
Словы-сказы — закончаная думка перадаецца адным словам: Так. Ага. Пэўна ж. Але. Не.
Літаратура
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 431. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0238-5 (Т. 14).
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Skaz kamunikatyyna sintaksichnaya adzinka yakaya skladaecca sa spaluchennya sloy ci asobnaga slova i sluzhyc dlya vyrazhennya dumki abo pachuccya Galoynyya asablivasci skaza kamunikatyynasc predykatyynasc gramatychnaya aformlenasc sensavaya i itnanacyjnaya zakonchanasc Kamunikatyynasc zaklyuchaecca y tym shto skaz sluzhyc asnoynym srodkam moynyh znosin pryznachany dlya pavedamlyannya pra z yavy i padzei ab ektyynaj rechaisnasci Predykatyynasc vyrazhae acenku rechaisnasci pakazvae shto scvyardzhaecca admaylyaecca y skaze Yana realizuecca pry dapamoze sintaksichnaj madalnasci i sintaksichnasci chasu yakiya vyznachayuc adnosiny tago pra shto pavedamlyaecca da rechaisnasci i kankretnaga chasu cyaperashnyaga minulaga buduchaga i vyrazhayucca dzeyasloynymi kategoryyami ladu chasu i asoby a pry ih nedastatkovasci abo adsutnasci madalnymi slovami chascicami intanacyyaj Slovy i spaluchenni sloy u skaze zaysyody gramatychna arganizavany sintaksichnymi suvyazyami i adnosinami y celasnae adzinstva yakoe zmyashchae asobnuyu dumku pachuccyo i vyznachaecca adnosnaj sensavaj i intanacyjnaj zakonchanascyu Lyogki vetryk chuc prykmetna zbazhynu kalysha Yanka Kupala U zalezhnasci ad kolkasci predykatyynyh asnoy adna ci bolej dzelyacca na prostyya skazy i skladanyya skazy Peynym chynam arganizavanaya paslyadoynasc skazay stvarae zvyazny tekst yaki lyazhyc u asnove tvoray mastackaj publicystychnaj i inshaj litaratury U zalezhnasci ad tago shto i dzelya chago pavedamlyaecca skazy byvayuc apavyadalnyya Ya tut zhyvu Ya mushu vedac vashu movu pytalnyya Shto ty pakinesh u spadchynu ynukam svaim pabudzhalnyya Zhyve Belarus Slovy skazy zakonchanaya dumka peradaecca adnym slovam Tak Aga Peyna zh Ale Ne LitaraturaBelaruskaya encyklapedyya U 18 t T 14 Rele Slayavina Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 2002 T 14 S 431 512 s 10 000 ekz ISBN 985 11 0238 5 T 14