Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Механі́чны рух — найпрасцейшая форма руху матэрыі, якая палягае ў змяненні становішча цела ў прасторы з цягам часу; прадмет вывучэння механікі.
Найважнейшай уласцівасцю механічнага руху з'яўляецца яго адноснасць. Гэта значыць, што рух як змяненне палажэння цела можа быць зафіксаваны толькі адносна іншых цел, у той ці іншай сістэме адліку. З пераходам ад аднае сістэмы адліку да іншай характарыстыкі руху могуць змяняцца.
У агульным выпадку рух цела ўяўляе сабой рэзультат складання трох рухаў: дэфармацыі, вярчэння і паступальнага руху. Змяненне формы і (або) аб'ёму цела называецца дэфармацыяй цела. Змяненне арыентацыі цела ў прасторы называецца паваротам, а рух, які пры гэтым адбываецца, — вярчальным рухам цела.
Калі рух адбываецца без дэфармацыі і павароту цела, то яго называюць паступальным. Паступальны рух можа быць як прамалінейным, так і крывалінейным. Траекторыі пунктаў цела, якое рухаецца паступальна, аднолькавыя паміж сабой — кожны пункт паўтарае рух любога іншага пункта цела з некаторым пастаянным зрушэннем.
У многіх задачах дэфармацыю цела можна не прымаць да ўвагі. У такіх выпадках можна выкарыстаць мадэль абсалютна цвёрдага цела — уяўнага цела, адлегласць паміж любымі пунктамі якога не змяняецца. Паколькі абсалютна цвёрдае цела не дэфармуецца, яго рух зводзіцца да паступальнага перамяшчэння і вярчэння. Апісаць такі рух таксама не проста, але шмат лягчэй, чым рух цел, якія дэфармуюцца. Не трэба сачыць за кожным пунктам цела. Дастаткова ведаць, як рухаецца адзін з іх і як адбываецца вярчальны рух цела.
Калі дэфармацыі і вярчэнне цела можна не прымаць у разлік, то дастаткова разгледзець толькі паступальны рух цела. Паколькі пры паступальным руху ўсе пункты цела рухаюцца аднолькава, то вывучэнне яго руху зводзіцца да вывучэння руху аднаго пункта. У такіх выпадках шырока выкарыстоўваюць мадэль матэрыяльнага пункта. Найпрасцейшым відам механічнага руху з'яўляецца рух матэрыяльнага пункта. Рух матэрыяльнага пункта цалкам вызначаны, калі задана яго траекторыя і вядома, у якім пункце траекторыі ён знаходзіцца ў кожны момант часу.
Законы руху матэрыяльных пунктаў служаць падставай для вывучэння руху макраскапічных цел. Рух любой складанай сістэмы можна разглядаць як вынік руху ўсіх матэрыяльных пунктаў, што яе складаюць.
Навука, якая вывучае заканамернасці механічнага руху і прычыны, якія яго выклікаюць, называецца механікай. Кінематыка апісвае, як рухаюцца целы, а дынаміка выяўляе прычыны руху і тлумачыць, чаму целы рухаюцца менавіта так, а не інакш.
Літаратура
- Ісачанкава, Л. А. і інш. Фізіка: вучэб. дапам. для 9-га кл. агульнаадукац. устаноў з беларус. мовай навучання / Л. А. Ісачанкава, Г. У. Пальчык, А. А. Сакольскі; пад рэд. А. А. Сакольскага; пер. з рус. мовы Н. Г. Ляўчук. — Мінск: Нар. асвета, 2010. — 213 с. : іл. — ISBN 978-985-03-1373-7.
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Mehani chny ruh najprascejshaya forma ruhu materyi yakaya palyagae y zmyanenni stanovishcha cela y prastory z cyagam chasu pradmet vyvuchennya mehaniki Najvazhnejshaj ulascivascyu mehanichnaga ruhu z yaylyaecca yago adnosnasc Geta znachyc shto ruh yak zmyanenne palazhennya cela mozha byc zafiksavany tolki adnosna inshyh cel u toj ci inshaj sisteme adliku Z perahodam ad adnae sistemy adliku da inshaj haraktarystyki ruhu moguc zmyanyacca U agulnym vypadku ruh cela yyaylyae saboj rezultat skladannya troh ruhay defarmacyi vyarchennya i pastupalnaga ruhu Zmyanenne formy i abo ab yomu cela nazyvaecca defarmacyyaj cela Zmyanenne aryentacyi cela y prastory nazyvaecca pavarotam a ruh yaki pry getym adbyvaecca vyarchalnym ruham cela Kali ruh adbyvaecca bez defarmacyi i pavarotu cela to yago nazyvayuc pastupalnym Pastupalny ruh mozha byc yak pramalinejnym tak i kryvalinejnym Traektoryi punktay cela yakoe ruhaecca pastupalna adnolkavyya pamizh saboj kozhny punkt paytarae ruh lyuboga inshaga punkta cela z nekatorym pastayannym zrushennem U mnogih zadachah defarmacyyu cela mozhna ne prymac da yvagi U takih vypadkah mozhna vykarystac madel absalyutna cvyordaga cela uyaynaga cela adleglasc pamizh lyubymi punktami yakoga ne zmyanyaecca Pakolki absalyutna cvyordae cela ne defarmuecca yago ruh zvodzicca da pastupalnaga peramyashchennya i vyarchennya Apisac taki ruh taksama ne prosta ale shmat lyagchej chym ruh cel yakiya defarmuyucca Ne treba sachyc za kozhnym punktam cela Dastatkova vedac yak ruhaecca adzin z ih i yak adbyvaecca vyarchalny ruh cela Kali defarmacyi i vyarchenne cela mozhna ne prymac u razlik to dastatkova razgledzec tolki pastupalny ruh cela Pakolki pry pastupalnym ruhu yse punkty cela ruhayucca adnolkava to vyvuchenne yago ruhu zvodzicca da vyvuchennya ruhu adnago punkta U takih vypadkah shyroka vykarystoyvayuc madel materyyalnaga punkta Najprascejshym vidam mehanichnaga ruhu z yaylyaecca ruh materyyalnaga punkta Ruh materyyalnaga punkta calkam vyznachany kali zadana yago traektoryya i vyadoma u yakim punkce traektoryi yon znahodzicca y kozhny momant chasu Zakony ruhu materyyalnyh punktay sluzhac padstavaj dlya vyvuchennya ruhu makraskapichnyh cel Ruh lyuboj skladanaj sistemy mozhna razglyadac yak vynik ruhu ysih materyyalnyh punktay shto yae skladayuc Navuka yakaya vyvuchae zakanamernasci mehanichnaga ruhu i prychyny yakiya yago vyklikayuc nazyvaecca mehanikaj Kinematyka apisvae yak ruhayucca cely a dynamika vyyaylyae prychyny ruhu i tlumachyc chamu cely ruhayucca menavita tak a ne inaksh LitaraturaIsachankava L A i insh Fizika vucheb dapam dlya 9 ga kl agulnaadukac ustanoy z belarus movaj navuchannya L A Isachankava G U Palchyk A A Sakolski pad red A A Sakolskaga per z rus movy N G Lyaychuk Minsk Nar asveta 2010 213 s il ISBN 978 985 03 1373 7