Azərbaycanca
Türkçe
Princeps senatus (прынцэпс сената; лац. - Першы [з] сената) - ганаровае абазначэнне першага чалавека ў спісе сенатараў у Старажытным Рыме.
Не маючы ніякіх уладных прывілеяў перад астатнімі сенатарамі, прынцэпс мог выказваць сваё меркаванне самым першым. Ён таксама карыстаўся асаблівай пашанай сярод іншых сенатараў і грамадзян.
Прынцэпс вызначаўся падчас складання спісу сената. Першым у спіс змяшчаўся чалавек, які прайшоў праз усе прыступкі іерархіі магістратур (cursus honorum). Адзначаецца, што практычна ўсе вядомыя прынцэпсы сената - прадстаўнікі «старэйшых родаў» (па-лацінску gentes maiores): Клаўдзіяй, Карнэліяў, Манліяў, Фабіяў, Эміліяў. Часцей за ўсё, прынцэпсам станавіўся адзін з былых цэнзараў. Ціт Лівій згадвае існаванне звычаю, на які ў 209 годзе да н. э. Марк Карнэлій Цэтэг паказваў Публію Сэмпронію Тудзітану: «першым у сенаце ставіць таго, хто першы з сенатараў быў у свой час цэнзарам».
Найбольшы ўплыў прынцэпсы сената мелі ў канцы III-II стагоддзях да н. э. (У прыватнасці, Квінт Фабій Максім Веррукоз і Публій Карнелій Сцыпіён Афрыканскі). У I стагоддзі да н. э. ўплыў прынцэпсаў зменшыўся, і каля 28 года да н. э. Актавіян Аўгуст прызначыў прынцэпсом сената сам сябе. Пасля, ганаровае абазначэнне прынцэпса было нададзена новым сэнсам і паслужыла важным элементам фарміравання імператарскай улады.
Прынцэпсы сената
- з 220 да н. э. -
- з 214 да н. э. -
- з 209 да н. э. -
- з 199 да н. э. - Публій Карнелій Сцыпіён Афрыканскі
- з 184 да н. э. -
- з 179 да н. э. -
- з 147 да н. э. -
- з 136 да н. э. -
- з 131 да н. э. -
- з 125 да н. э. -
- з 115 да н. э. -
- з 86 да н. э. -
- з 70 да н. э. -
- з 43 да н. э. - Марк Тулій Цыцэрон
- з 28 да н. э. - Актавіян Аўгуст (прызначыў сам сябе)
Літаратура
- Princeps // Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft. — Bd. XXII,2. — Stuttgart, 1954. — Col. 1998—2311
- Senatus: Princeps senatus // Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft. — Bd. S VI. — Stuttgart, 1935. — Col. 699—700
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
U getaj staronki nyama praveranyh versij hutchej za ysyo yae yakasc ne acenvalasya na adpavednasc standartam Princeps senatus prynceps senata lac Pershy z senata ganarovae abaznachenne pershaga chalaveka y spise senataray u Starazhytnym Ryme Ne mayuchy niyakih uladnyh pryvileyay perad astatnimi senatarami prynceps mog vykazvac svayo merkavanne samym pershym Yon taksama karystaysya asablivaj pashanaj syarod inshyh senataray i gramadzyan Prynceps vyznachaysya padchas skladannya spisu senata Pershym u spis zmyashchaysya chalavek yaki prajshoy praz use prystupki ierarhii magistratur cursus honorum Adznachaecca shto praktychna yse vyadomyya pryncepsy senata pradstayniki starejshyh roday pa lacinsku gentes maiores Klaydziyaj Karneliyay Manliyay Fabiyay Emiliyay Chascej za ysyo pryncepsam stanaviysya adzin z bylyh cenzaray Cit Livij zgadvae isnavanne zvychayu na yaki y 209 godze da n e Mark Karnelij Ceteg pakazvay Publiyu Semproniyu Tudzitanu pershym u senace stavic tago hto pershy z senataray byy u svoj chas cenzaram Najbolshy yplyy pryncepsy senata meli y kancy III II stagoddzyah da n e U pryvatnasci Kvint Fabij Maksim Verrukoz i Publij Karnelij Scypiyon Afrykanski U I stagoddzi da n e yplyy pryncepsay zmenshyysya i kalya 28 goda da n e Aktaviyan Aygust pryznachyy pryncepsom senata sam syabe Paslya ganarovae abaznachenne pryncepsa bylo nadadzena novym sensam i pasluzhyla vazhnym elementam farmiravannya imperatarskaj ulady Pryncepsy senataz 220 da n e z 214 da n e z 209 da n e z 199 da n e Publij Karnelij Scypiyon Afrykanski z 184 da n e z 179 da n e z 147 da n e z 136 da n e z 131 da n e z 125 da n e z 115 da n e z 86 da n e z 70 da n e z 43 da n e Mark Tulij Cyceron z 28 da n e Aktaviyan Aygust pryznachyy sam syabe LitaraturaPrinceps Paulys Realencyclopadie der classischen Altertumswissenschaft Bd XXII 2 Stuttgart 1954 Col 1998 2311 Senatus Princeps senatus Paulys Realencyclopadie der classischen Altertumswissenschaft Bd S VI Stuttgart 1935 Col 699 700