Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Балты — злучнасць індаеўрапейскіх этнасаў, якія размаўляюць ці размаўлялі на балтыйскіх мовах.
Гісторыя
Фарміраванне балтаў адбылося ў эпоху неаліту ў 3—2 тыс. да н.э., калі носьбіты культуры шнуравой керамікі праніклі ў сярэднюю і паўночную Еўропу і асімілявалі мясцовае насельніцтва. Арэал пашырэння балтаў ахопліваў басейны Віслы, Нёмана, Заходняй Дзвіны. У бронзавым веку балты займалі вельмі вялікую тэрыторыю. Яна распасціралася ад вярхоўяў ракі Волгі на ўсходзе амаль да ракі Одэр на захадзе. На поўначы землі балтаў даходзілі да Фінскага заліва, на поўдні — да Сярэдняга Падняпроўя. У канцы 3 тыс. да н.э. — 6 ст. складалі асноўную частку насельніцтва земляў сучаснай Беларусі.
Паводле аналізу тапанімікі, а таксама асаблівасцей матэрыяльнай культуры, пахавальных звычаяў і г.д. выяўленых археалагічнымі даследаваннямі, у 1-ай пал. 1 тыс. на поўдні і ўсходзе рассяленне балтаў дасягала вярхоўяў Дняпра, Акі, займала басейны Бярэзіны і Сажа. У 2-й пал. 1 тыс. усходнія балты былі выцесненыя альбо асіміляваныя славянамі.
У пісьмовых крыніцах балты ўпершыню згадваюцца Тацытам (I ст. н.э.) у сувязі з промыслам бурштыну. У II—V стст. балты перажывалі свой «залаты век». У гэты час дасягнулі росквіту іх рамяство і гандаль.
У 9—12 ст. пісьмовыя крыніцы ўзгадваюць шэраг балцкіх этнасаў (прусы, ятвягі, куршы, латгалы, земгалы, літоўцы і г.д.), якія насялялі паўднёвае і ўсходняе ўзбярэжжа Балтыйскага мора ад Віслы да Заходняй Дзвіны, а таксама паўночна-заходнюю частку сучаснай Беларусі.
Балты падзяляліся на заходніх, усходніх і дняпроўскіх. Заходнія балты займалі тэрыторыю ад Панямоння да Ніжняй Віслы. У Раннім сярэднявеччы сярод іх найбольш моцнымі былі прусы, яцвягі і куршы. Усходнія балты жылі па берагах рэк Нёман, Заходняя Дзвіна, Вілія. Да іх належала племя літва. Пра дняпроўскіх балтаў мала што вядома. Усе яны растварыліся сярод славян, якія прыйшлі пазней.
У 13 ст. рассяленне балтаў на поўдні і ўсходзе абмяжоўвалася умоўнай лініяй Гродна—Ваўкавыск—Слонім—Навагрудак—Браслаў. Балты, якія жылі на тэрыторыі Беларусі, у большасці былі асіміляваныя славянскімі перасяленцамі, што паўплывала на адметнасці і характэрныя рысы мясцовага славянскага насельніцтва, яго мовы і культуры.
Асіміляцыя часткі балтаў продкамі беларусаў працягвалася да 1-ай пал. 19 ст. Сучаснымі балтыйскімі народамі з'яўляюцца літоўцы і латышы.
Гл. таксама
- Балцкая канцэпцыя
Зноскі
- Кізіма С. А., …
- Седов, В. В. …
Літаратура
- Кізіма С. А., Лянцэвіч В. М., Самахвалаў Дз. С. Гісторыя Беларусі: Курс лекцый. — Мн.: Выд-ва МІК, 2003. — 91 с.;
- Седов В. В. Славяне Верхнего Поднепровья и Подвинья. — М., 1970. — С. 138, 140.
- Шадыра В. І. Балты // Археалогія і нумізматыка Беларусі: Энцыклапедыя — Мн., 1993. — С. 70—71.
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Балты
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
U panyaccya yosc i inshyya znachenni gl Balty znachenni Balty zluchnasc indaeyrapejskih etnasay yakiya razmaylyayuc ci razmaylyali na baltyjskih movah Balty y X XII stst GistoryyaFarmiravanne baltay adbylosya y epohu nealitu y 3 2 tys da n e kali nosbity kultury shnuravoj keramiki pranikli y syarednyuyu i paynochnuyu Eyropu i asimilyavali myascovae naselnictva Areal pashyrennya baltay ahoplivay basejny Visly Nyomana Zahodnyaj Dzviny U bronzavym veku balty zajmali velmi vyalikuyu terytoryyu Yana raspasciralasya ad vyarhoyyay raki Volgi na yshodze amal da raki Oder na zahadze Na poynachy zemli baltay dahodzili da Finskaga zaliva na poydni da Syarednyaga Padnyaproyya U kancy 3 tys da n e 6 st skladali asnoynuyu chastku naselnictva zemlyay suchasnaj Belarusi Pavodle analizu tapanimiki a taksama asablivascej materyyalnaj kultury pahavalnyh zvychayay i g d vyyaylenyh arhealagichnymi dasledavannyami u 1 aj pal 1 tys na poydni i yshodze rassyalenne baltay dasyagala vyarhoyyay Dnyapra Aki zajmala basejny Byareziny i Sazha U 2 j pal 1 tys ushodniya balty byli vycesnenyya albo asimilyavanyya slavyanami U pismovyh krynicah balty ypershynyu zgadvayucca Tacytam I st n e u suvyazi z promyslam burshtynu U II V stst balty perazhyvali svoj zalaty vek U gety chas dasyagnuli roskvitu ih ramyastvo i gandal U 9 12 st pismovyya krynicy yzgadvayuc sherag balckih etnasay prusy yatvyagi kurshy latgaly zemgaly litoycy i g d yakiya nasyalyali paydnyovae i yshodnyae yzbyarezhzha Baltyjskaga mora ad Visly da Zahodnyaj Dzviny a taksama paynochna zahodnyuyu chastku suchasnaj Belarusi Balty padzyalyalisya na zahodnih ushodnih i dnyaproyskih Zahodniya balty zajmali terytoryyu ad Panyamonnya da Nizhnyaj Visly U Rannim syarednyavechchy syarod ih najbolsh mocnymi byli prusy yacvyagi i kurshy Ushodniya balty zhyli pa beragah rek Nyoman Zahodnyaya Dzvina Viliya Da ih nalezhala plemya litva Pra dnyaproyskih baltay mala shto vyadoma Use yany rastvarylisya syarod slavyan yakiya pryjshli paznej U 13 st rassyalenne baltay na poydni i yshodze abmyazhoyvalasya umoynaj liniyaj Grodna Vaykavysk Slonim Navagrudak Braslay Balty yakiya zhyli na terytoryi Belarusi u bolshasci byli asimilyavanyya slavyanskimi perasyalencami shto payplyvala na admetnasci i harakternyya rysy myascovaga slavyanskaga naselnictva yago movy i kultury Asimilyacyya chastki baltay prodkami belarusay pracyagvalasya da 1 aj pal 19 st Suchasnymi baltyjskimi narodami z yaylyayucca litoycy i latyshy Gl taksamaBalckaya kancepcyyaZnoskiKizima S A Sedov V V LitaraturaKizima S A Lyancevich V M Samahvalay Dz S Gistoryya Belarusi Kurs lekcyj Mn Vyd va MIK 2003 91 s Sedov V V Slavyane Verhnego Podneprovya i Podvinya M 1970 S 138 140 Shadyra V I Balty Arhealogiya i numizmatyka Belarusi Encyklapedyya Mn 1993 S 70 71 SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Balty