Бенгалія бенг বঙ গ англ Bengal гістарычны рэгіён у паўночна ўсходняй частцы Паўднёвай Азіі Населены пераважна бенгальцам

Бенгалія (бенг.: বঙ্গ, англ.: Bengal) — гістарычны рэгіён у паўночна-ўсходняй частцы Паўднёвай Азіі. Населены пераважна бенгальцамі, для якіх роднай з’яўляецца бенгальская мова. У цяперашні час Бенгалія падзелена паміж Індыяй (Заходняя Бенгалія — штат на ўсходзе Індыі) і дзяржавай Бангладэш ().

Бенгалія падзелена паміж Індыяй і Бангладэш

Тэрыторыя

Да падзелу пасля Другой сусветнай вайны на Усходні Пакістан і Заходнюю Бенгалію, Бенгалія займала тэрыторыю ў 1 674 279 км².

Гісторыя

Да брытанцаў

Са старажытнага гістарычнага жыцця Бенгаліі вядома няшмат. Да VI стагоддзя да н. э. большая частка тэрыторыі Бенгаліі была часткай магутнага каралеўства Магадха.

Частка Бенгаліі належала царству Камарупа, якое існавала з IV стагоддзя да 1200-х гадоў.

У 1203 Бенгалія была заваявана мусульманамі, а ў 1225 годзе злучаная з царствам Дэлі. У 1279 годзе губернатар Бенгаліі, Тограб, зрабіў спробу адваяваць незалежнасць. Ён прыняў каралеўскі тытул, але быў пераможаны ў вайне, якую вёў супраць свайго ўладара. Пазнейшыя намеснікі таксама, з большым ці меншым поспехам, спрабавалі вызваліцца ад панавання Дэлі, так што гісторыя Бенгаліі ў сярэднявеччы ўяўляе сабой шэраг рэвалюцый і ўзурпацый на кароткі або больш працяглы час.

Толькі Вялікаму Маголу Акбару ўдалося зноў звязаць Бенгалію цеснымі вузамі з царствам Дэлі. З 1585 гэтай краінай кіравалі субадары, або віцэ-каралі. Калі англічане ў 1633 годзе атрымалі дазвол весці ў Бенгаліі гандаль, то заснавалі там факторыі і сталі ўсё больш і больш пашыраць свае ўладанні. З іх факторый самыя значныя знаходзіліся ў Гуглі і Касімбазары. У 1698 годзе яны атрымалі права ўмацаваць факторыі.

Праз чатыры гады яны перанеслі факторыю з Гуглі ў цяперашнюю Калькуту, папярэдне купіўшы гэтае месца, роўна як Чатануці і Гавіндпур. У 1756 годзе намеснік Бенгаліі Сірадж уд-Даўла, непрымірымы вораг англічан, выгнаў іх з Касімбазара і рушыў да Калькуты, якая пасля непрацяглай абароны вымушана была здацца. Узятыя ў палон англічане былі кінутыя ў Чорную Яму, дзе большая іх частка загінула. Генерал-губернатар Клайв, аднак, зноў узяў Калькуту ў 1757.

Мір быў заключаны, але хутка варожыя дзеянні аднавіліся і скончыліся бітвай пры Пласі, якая зацвердзіла магутнасць англічан у Індыі. Некалькі гадоў праз, пасля бітвы пры Буксары (1764), Вялікі Магол Шах-Алім саступіў англійскай Ост-Індскай кампаніі правінцыі (Subahs) Бенгалію, Бегар і Арысу.

Пры брытанцах

Бенгалія ў **1893** да падзелу, уключаючы Калькуту

Паводле статыстычных даных, у 1881 годзе ў Бенгаліі пражывала 162 607 990 жыхароў. На чале кіраўніцтва знаходзіўся віцэ-кароль — генерал-губернатар з Індыйскім саветам (Governor-general of India in Council), і яна складалася з 10 галоўных аддзелаў, або правінцый, а менавіта:

1) Ніжніх правінцый, або ўласна Бенгаліі; 2) Паўночна-заходніх правінцый з Удам (англ.: Oudh); 3) Пенджаба; 4) Цэнтральных правінцый; 5) Майсура; 6) Кург; 7) Брытанскай Бірмы; 8) Асама; 9) Аджміра і Маірвары; 10) Берара.

Сюды далучаюцца яшчэ дзяржавы, якія плацілі даніну, з тэрыторыяй у 455 422 км² і 9 445 563 жыхароў. У Пенджабе, Ніжніх і Паўночна-заходніх правінцыях былі пастаўлены на чале грамадзянскай улады намеснікі генерал-губернатара, а ў Бірме, Асаме і Цэнтральных правінцыях галоўныя камісары (Chief-Commissioners). Аджмір і Маірвара, Берар, Майсур і Кург знаходзіліся пад непасрэдным кіраваннем ост-індскага генерал-губернатара.

Бенгалія ў вузкім сэнсе слова, гэта значыць паднамесніцтва Бенгалія, або Ніжніх правінцый (Lower Provinces), займала пасля аддзялення ад яго ў 1874 Асама, з якога ўтвораны асаблівы обер-камісарыят, прастору ў 405 391 км², а з дзяржавамі, якія плацілі даніну, — 500 247 км².

Межамі яго служылі: на поўначы — Непал, Сікім і Бутан; на поўдні таксама — дзяржава Бірма, Брытанская Бірма, Бенгальскі заліў, прэзідэнцтва Мадраскае і Цэнтральныя правінцыі; на захадзе — агенцтва Багалканд, якое належыць да цэнтральнай Індыі, і Бенарэскі аддзел паўночна-заходніх правінцый.

Бенгалія была адной з асноўных тэрыторый, дзе англічанамі вырошчваўся опіум для паставак у Кітай.

Пасля брытанцаў

У 1947 годзе Бенгалія была падзелена на дзве часткі (па рэлігійнай прыкмеце). Частка Бенгаліі, дзе пераважалі мусульмане, адышла да Усходняга Пакістана (пазней — Бангладэш), частка — да Індыі.

Зноскі

Наркомафия королевы Виктории (руск.) Архівавана 29 кастрычніка 2012.

Літаратура

Бенгалия // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
Ивбулис В. Я. Моя золотая Бенгалия. М., 1988. — 136 с., ил. (руск.)
Бенгальская поэзия. М.-Л., 1959. — 240 с. (руск.)
Нарахари К. Национально-освободительное движение в Бенгалии. М., 1956. (руск.)
Сказки и легенды Бенгалии. — М.: Наука. ГРВЛ, 1990. — 304 с. (руск.)
Скороходова Т. Г. Бенгальское Возрождение. Очерки истории социокультурного синтеза в индийской философской мысли Нового времени. СПб., 2008. 320 с. (руск.)
Скороходова Т. Г. Религиозный гуманизм Бенгальского Возрождения // Вопросы философии, 2008, № 8. С. 158—168. (руск.)
Товстых И. Бенгальская литература. М., 1965. (руск.)
Шептунова И. И. Живопись Бенгальского Возрождения. М., 1978. (руск.)
Меренкова О. Н. Зрелищные традиции Бенгалии в индийском кинематографе // Радловский сборник: Научные исследования и музейные проекты МАЭ РАН в 2009 г. — СПб., 2010. — С. 38-42. (руск.)
Dalton, Edward Tuite (1872). Descriptive ethnology of Bengal(англ.). Calcutta.{{cite book}}: Папярэджанні CS1: месца без выдавецтва (спасылка)
Barton, J.A.G. (1874). Bengal. An account of the country from the earliest times(англ.). London.{{cite book}}: Папярэджанні CS1: месца без выдавецтва (спасылка)
Hunter, William Wilson (1875). Statistical account of Bengal (5 vols.)(англ.). London.{{cite book}}: Папярэджанні CS1: месца без выдавецтва (спасылка)
Eastwick, Edward B. (1882). Handbook of the Bengal Presidency(англ.). London: J. Murray.

[1] Наркомафия королевы Виктории (руск.) Архівавана 29 кастрычніка 2012.