Англі́йская мо́ва (саманазва: English, the English language), радзей анге́льская мо́ва — мова англа-фрызскай падгрупы заходняй групы германскай галіны індаеўрапейскай моўнай сям’і, якая першапачаткова ўзнікла на землях паўднёва-ўсходняй Анліі ў раннім Сярэднявеччы. Сфарміравалася на аснове дыялектаў германскіх плямён, якія ў перыяд з V па VIII стагоддзі перасяляліся на Брытанскія астравы. Сваю назву яна атрымала па назве германскага племені англаў (англ.: Angles). Англійская мова — агульнапрызнаная лінгва франка, што абумоўлена многімі прычынамі, галоўная з якіх — гістарычнае дамінаванне Брытанскай імперыі і ЗША. Агульная назва тых, хто гаворыць на англійскай — англафоны (англ.: anglophones); навуковая і публіцыстычная назва для ўсіх разам англамоўных краін — (англ.: anglosphere).
Англійская мова | |
---|---|
![]() | |
Саманазва | English |
Вымаўленне | |
Краіны | Вялікабрытанія, ЗША, Канада, Аўстралія, Ірландыя, Новая Зеландыя і інш. |
Рэгіёны | Галоўным чынам Заходняя Еўропа, Паўночная Амерыка, Аўстралія, Азія |
Афіцыйны статус | 59 незалежных краін; 31 залежная тэрыторыя; шматлікія міжнародныя арганізацыі |
Арганізацыя, якая рэгулюе | — |
Агульная колькасць носьбітаў |
|
Статус | у бяспецы[d] |
Класіфікацыя | |
Катэгорыя | Мовы Еўразіі |
| |
Пісьменнасць | лацінскае пісьмо і English orthography[d] |
Моўныя коды | |
ДАСТ 7.75–97 | анг 045 |
ISO 639-1 | en |
ISO 639-2 | eng |
ISO 639-3 | eng |
eng | |
Ethnologue | eng |
Linguasphere | 52-ABA |
ABS ASCL | 1201 і 12 |
IETF | en |
Glottolog | stan1293 |
![]() |
Распаўсюджанне: Вялікабрытанія, ЗША, Аўстралія, Канада, Новая Зеландыя, шэраг іншых краін усіх частак свету. Колькасць носьбітаў у свеце: 309,4 млн.ч. і 508 млн.ч. з улікам англійскай як другой роднай мовы (1999); у т.л., 55 млн.ч. у Вялікабрытаніі (1984).
Адна з афіцыйных і рабочых моў ААН. Статус афіцыйнай або нацыянальнай мовы: Вялікабрытанія, ЗША, Канада, Аўстралія, Новая Зеландыя, Ірландыя, Індыя, 15 краін Афрыкі (1990).
Англійская мова паходзіць ад мовы германскіх плямён (фрызаў, англаў, саксаў ды ютаў), якія перасяліліся ў Брытанію ў 5 стагоддзі. З іх дыялектаў утварылася стараанглійская мова. Пасля нармандскага заваявання ў 1066 годзе ў стараанглійскую мову перайшло шмат французскіх слоў. У выніку гэтага, а таксама знікнення часткі флексій, развіваецца сярэднеанглійская мова. Следам за тым адбыліся значныя змены ў вымаўленні, якія прывялі да фарміравання (каля 1500 года) сучаснай англійскай мовы. На сёння існуе вялікая колькасць рэгіянальных дыялектаў англійскай мовы (, шатландская англійская, , і гэтак далей).
У сувязі з засваеннем вялікай колькасці слоў з многіх іншых моў цягам сваёй гісторыі, сучасная англійская мова змяшчае шырокі слоўнікавы запас, са складаным і нерэгулярным правапісам, асабліва датычна галосных. Сучасная англійская асімілюе не толькі словы з іншых еўрапейскіх моў, але й моў з усяго свету. Оксфардскі слоўнік англійскай мовы налічвае больш за 250 тысяч розных слоў, не лічачы шматлікіх тэхнічных, навуковых і слэнгавых паняццяў.
Алфавіт
Алфавіт англійскай мовы заснаваны на лацініцы і складаецца з 26 літар: з іх 6 галосных і 20 зычных.
- Галосныя: A, E, I, O, U, Y
- Зычныя: B, C, D, F, G, H, J, K, L, M, N, P, Q, R, S, T, V, W, X, Z
Раней (да прыняцця англасаксамі хрысціянства) ужываліся .
Пісьмовасць
Пісьменнасць існуе з 7—8 ст., пачаткова, да хрысціянізацыі (пачатай з 6 ст.), на аснове старажытнагерманскай графікі, потым на аснове лацінскай графікі. Рунічны алфавіт («Футарк») уключаў 26 літар. Першы помнік: рунічны надпіс на Фрэнксавым куфэрку (7 ст.). Старажытныя помнікі: «Беавульф» (эпічная паэма, каля 700; захавалася ў пазнейшых ), «Англа-саксонская хроніка» (9 ст.), пераклад «Сусветнай гісторыі» Арозія (9 ст., пераклад караля Альфрэда); пераклад «Царкоўнай гісторыі англаў» біскупа (9 ст.).
Сярод індаеўрапейскіх моў арфаграфія англійскай мовы лічыцца адной з самых складаных для вывучэння. Яна адносна дакладна адлюстроўвае англійскую вусную мову эпохі Адраджэння, але абсалютна не адпавядае сучаснай фанетыцы брытанцаў, амерыканцаў, аўстраліцаў і іншых носьбітаў мовы. Мноства слоў утрымлівае літары, якія не вымаўляюцца пры чытанні, і наадварот, многія гукі, якія вымаўляюцца, не маюць графічных эквівалентаў. Так званыя «правілы чытання» абмежаваны такой колькасцю выключэнняў, што губляюць усялякі практычны сэнс. Вучні вымушаны вывучаць напісанне і чытанне кожнага новага слова, у сувязі з чым у слоўніках прынята пазначаць транскрыпцыі кожнага слова. Вядомы лінгвіст назваў англійскую арфаграфію «нацыянальным бедствам».
Дыялекты


У англійскай мовы мноства дыялектаў. Іх разнастайнасць у Вялікабрытаніі значна большая, чым у ЗША, дзе асноўнай літаратурнай нормай да сярэдзіны XX ст. з’яўляўся (Mid-Atlantic) дыялект. З 1950-х гг. галоўную ролю набыў сярэдне-заходні (Mid-Western) дыялект. Сучасныя даследчыкі вылучаюць значную варыятыўнасць англійскай мовы ў сучасным свеце.
Сучасная англійская мова мае вялікую колькасць тэрытарыяльных дыялектаў: у Вялікабрытаніі — шатландскі, група паўночных, цэнтральных (усходне-цэнтральных і заходне-цэнтральных), паўднёвых і паўднёва-заходніх дыялектаў; у ЗША — групы дыялектаў усходне-англійская, сярэдне-атлантычная (цэнтральная), паўднёва-усходняя, сярэдне-заходняя. Дыялектныя адметнасці ў Вялікабрытаніі значна болей выразныя, чым у ЗША, дзе асновай літаратурнай нормы стаў цэнтральны дыялект.

Наяўныя амерыканскі, канадскі і аўстралійскі варыянты літаратурнай нормы адрозніваюцца ад літаратурнай англійскай мовы галоўным чынам і лексікай.
Англія
- (Cockney) — паняцце злучае шэраг гістарычных дыялектаў раёнаў і рамесных цэхаў Лондана
- (Scouse) — дыялект жыхароў Ліверпуля
- — дыялект жыхароў , у прыватнасці, на Тайне
- West Country
- (Усходняя Англія)
- (Brummy, Brummie) (Бірмінгем)
- Cheshire (Чэшыр)
- Cornwall ()
- Cumberland ()
- Central Cumberland (Цэнтральны Камберлэнд)
- Devonshire ()
- East Devonshire (Усходні Дэвоншыр)
- Dorset ()
- Durham (Дарэм)
- Bolton Lancashire (Болтон у Лэнкэшыр)
- North Lancashire
- Radcliffe Lancashire
- Northumberland ()
- (Норфалк)
- Tyneside Northumberland (Тайнсайд Нартумберлэнд)
- Somerset ()
- (Сасэкс)
- Westmorland ()
- North Wiltshire ()
- Craven Yorkshire (Ёркшыр)
- North Yorkshire (Паўночны Ёркшыр)
- Sheffield Yorkshire ()
- West Yorkshire (Заходні Ёркшыр)
Гісторыя
Продак сучаснай англійскай мовы — старажытнаанглійская мова — вылучылася ў дапісьмовы перыяд сваёй гісторыі з асяроддзя германскіх моў, захаваўшы шмат агульнага як у лексіцы, так і ў граматычнай структуры. У ранейшы перыяд старажытныя германцы вылучыліся з індаеўрапейскай культурна-моўнай супольнасці — на глебе апошняй сфарміраваліся як індаіранскія мовы (індаарыйскія, іранская), так і большасць еўрапейскіх (кельцкія, германскія, раманскія, італійскія, балтыйскія і славянскія мовы). У германскіх мовах захаваліся старажытныя пласты агульнай індаеўрапейскай лексікі, але трансфармаваліся паводле і . Так індаеўрапейскае паходжанне маюць паняцці роднасці (mother, father, sister, brother, daughter, son) і некаторыя лічэбнікі.
Выдзяляюцца перыяды развіцця: старажытнаанглійскі (7—11 ст.; англаксонская мова), сярэднеанглійскі (12—15 ст.; сярэднеанглійская мова), ранні новаанглійскі (16—17 ст.; ранняя новаанглійская мова), новаанглійскі (з 18 ст.).
- Старажытнаанглійскі перыяд

Англійская мова паходзіць ад паўночнаморскіх германскіх дыялектаў Паўночнага мора, якія былі прынесены на Брытанскія астравы германскімі пасяленцамі з розных частак цяперашніх Нідэрландаў, паўночна-заходняй Германіі і Даніі. Да таго часу ў Рымскай Брытаніі карэннае насельніцтва, як мяркуецца, гаварыла на агульнабрэтонскай мове , кельцкай па паходжанню, пры суперстратным уплыве лацінскай мовы, які тлумачыцца 400-гадовым перыядам знаходжання ў складзе Рымскай дзяржавы. Адным з гэтых прышлых германскіх плямён былі англы, якія, на думку Беды Вялебнага, поўнасцю перасяліліся ў Брытанію. Назва «Англія» (англ.: England ад Engla land «зямля англаў») і прыметнік «англійскі» (англ.: English, старажытнаанглійскае Englisc) утвораны ад назвы гэтага племені, але саксы, юты і некаторыя іншыя германскія народы берагоў Фрысландыі, Ніжняй Саксоніі, Ютландыі і Паўднёвай Швецыі таксама перамясціліся на Брытанскія астравы ў гэтую эпоху.
Перасяліўшыся ў Брытанію, англы, саксы і юты ўступілі ў жорсткую барацьбу з мясцовым кельцкім насельніцтвам. Сутыкненне з кельтамі амаль не паўплывала ні на структуру старажытнаанглійскай мовы, ні на яе слоўнік. Не болей за 80 кельцкіх слоў захавалася ў помніках старажытнаанглійскай мовы. Сярод іх:
- словы, звязаныя з культам: cromlech — кромлех (пабудовы друідаў), coronach — старажытны шатландскі пахавальны абрад;
- словы вайсковага характару: javelin — дзіда, pibroch — вайсковая песня;
- назвы жывёл: hog — свіння.
Першапачаткова старажытнаанглійская мова была неаднароднай групай дыялектаў, што адлюстроўвала рознае паходжанне жыхароў тагачаснай Англіі . У старажытнаанглійскі перыяд мовы (гаворкі) старажытнагерманскіх плямён англаў, саксаў і ютаў сфарміравалі 4 тэрытарыяльныя дыялекты: нартумбрыйскі, мерсійскі, уэсекскі, кентскі.
Заняпад паўночных і паўночна-ўсходніх зямель ад скандынаўскіх набегаў і палітычна-эканамічнае ўзмацненне Уэсекскага каралеўства (9—11 ст.) прывялі да таго, што уэсекскі (заходнесаксонскі) дыялект з часам пачаў пераважаць і стаў асновай для тагачаснай літаратурнай мовы, і іменна на гэтай гаворцы быў напісаны «Беавульф». Большасць помнікаў гэтага перыяду таксама захавалася ва ўэсекскай рэдакцыі. Мовы кельцкіх народаў захаваліся пераважна ў геаграфічных назвах.
У старажытнаанглійскай мове пазней адбыліся змены, звязаныя з дзвюма хвалямі нашэсцяў. Першай хваляй сталі носьбіты паўночнагерманскіх моў, калі Хальфдан Рагнарсан і Івар Бяскосты пачалі заваяванне і каланізацыю паўночнай часткі Брытанскіх астравоў у VIII і IX стагоддзях (гл. Данелаг). Другой хваляй было нашэсце ў краіну ў XI стагоддзі нарманаў, носьбітаў раманскай старанармандскай мовы . Старанармандская мова развілася ў англанармандскую , а затым у англа-французскую , увёўшы ва ўжытак пласт слоў, звязаных з судоваю справай і дзяржаўным кіраваннем. Гэтыя дзве падзеі прывялі не толькі да пашырэння лексікону скандынаўскімі і нармандскімі словамі, але і да спрашчэння граматыкі стараанглійскай мовы, зрабіўшы яе такім чынам незвычайна адкрытаю для запазычання новых слоў з іншых моў.
- Сярэднеанглійскі перыяд
Дадзены этап рахзвіцця англійская мовы ахоплівае перыяд 1066—1485 гг. У 1066 г. Англію заваявалі нарманы, якія зрабілі сваю (французскую) мову моваю эліты. Англійская існавала ў якасці народнай, маючы 3 асноўныя дыялектныя зоны — паўночную, цэнтральную, паўднёвую. Таксама на ёй размаўлялі рэшткі англа-саксонскай арыстакратыі. Але буйныя землеўладальнікі, якія належалі да англа-саксонскай большасці, патроху павялічвалі свой уплыў, нарманы ўсё болей асіміляваліся. Сярэднеанглійская мова ўзнікла на базе англа-саксонскай, з французскім уплывам. Творы Джэфры Чосера «Кентэрберыйскія апавяданні» і «» з’яўляецца самымі вядомымі ўзорамі мовы таго часу. Працэс пранікнення французскіх слоў у англійскую мову дасягае вяршыні ў 1250—1400 гг.
Гэты перыяд характарызаваўся значнымі змяненнямі фанетыкі і граматыкі пад уплывам французскай мовы. У прыватнасці старафранцузскае паходжанне мае большасць слоў, якое мае дачыненне да кіравання дзяржавай (акрамя германскіх king і queen — «кароль» і «каралева» адпаведна).
- reign — караляваць, government — урад, crown — карона, state — дзяржава і г.д.;
большасць тытулаў:
- duke — герцаг,
- peer — пэр;
словы, якія тычацца вайсковай справы:
- army — армія, войска,
- peace — мір,
- battle — бітва,
- soldier — салдат,
- general — генерал,
- captain — капітан,
- enemy — вораг;
судовыя паняцці:
- judge — суддзя,
- court — суд,
- crime — злачынства;
царкоўныя паняцці:
- service — набажэнства (царкоўнае),
- parish — прыход.
Цікава, што слова, якія маюць дачэненне да гандлю і прамысловасці — французскага паходжання, а назвы простых рамёстваў — германскага. Прыклад першых: commerce — гандаль, industry — прамысловасць, merchant — купец. Аднак назвы большасці жывёл — германскія, а назвы мяса гэтых жывёл запазачыная з французская мовы, што заўважыў яшчэ Вальтэр Скот у рамане «»:
прыклад першых:
- ox — бык,
- cow — карова,
- calf — цяля,
- sheep — авечка,
- pig — свіння
прыклад другіх:
- beef (сучасн. фр. le bœuf) — ялавічына,
- veal (сучасн. фр. le veau) — ,
- mutton (сучасн. фр. le mouton) — бараніна,
- pork (сучасн. фр. le porc) — свініна
- і г.д.
Граматычная структура мовы мяняецца і далей: імянныя і дзеяслоўныя канчаткі спачатку змешваюцца, а потым, у канцы гэтага перыяду, амаль цалкам знікаюць. У прыметніках акрамя канчаткаў, што раней утваралі параўнальныя ступені, з’яўляюцца дадатковыя словы more ‘болей’ і most ‘найболей’. У перыяд 1400—1483 гг. адбываецца перамога лонданскага дыялекту над іншымі. узнік на базе паўднёвых і цэнтральных дыялектаў. У фанетыцы адбываецца так званы Вялікі зрух галосных.
У выніку міграцыі часткі брытанцаў на тэрыторыю ірландскага графства у 1169 годзе сфарміравалася мова , якая знікла ў сярэдзіне XIX ст.
- Новаанглійскі перыяд
У 16—17 ст. складваецца ранняя новаанглійская мова. Перыяд сучаснай англійскай мовы , да якога адносяцца творы Уільяма Шэкспіра і Біблія караля Якава, звычайна адлічваюць прыблізна ад 1550. Пасля таго, як Злучанае Каралеўства стала каланіяльнай дзяржавай, англійская мова служыла «лінгва франка» для калоній Брытанскай імперыі. У паслякаланіяльны перыяд некаторыя з новаствораных нацый, у склад якіх уваходзілі носьбіты некалькіх розных аўтахтонных моў , выбралі англійскую мову ў якасці лінгва франка, каб пазбегнуць палітычных складанасцей, звязаных з узвышэннем аднае аўтахтоннае мовы над астатнімі. У выніку разрастання Брытанскай імперыі, англійская мова была прынята ў Паўночнай Амерыцы, Індыі, Аўстраліі і многіх іншых рэгіёнах. Працэс распаўсюджвання англійскай мовы ўзмацніўся з ростам ролі ЗША ў міжнародных адносінах у сярэдзіне 20-га ст. На пачатак 21-га стагоддзя, англійская мова з’яўляецца самай шырокаўжывальнай мовай за ўсю гісторыю.
Беларусь
На лістапад 2011 г. у сярэдніх школах Беларусі англійская мова вывучалася ў якасці замежнай абсалютнай большасцю (76,3 %) вучняў.
Гл. таксама
- Граматыка англійскай мовы
- Фальшывыя сябры перакладчыка
- Эбанікс
Зноскі
- https://github.com/unicode-org/cldr/blob/main/common/main/en.xml
- Oxford Learner's Dictionary, Entry: English – Pronunciation.
- Ethnologue — 25, 19 — Dallas, Texas: SIL International, 1951. — ISSN 1946-9675 Праверана 6 чэрвеня 2019.
- UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger
- Этналог, 15-ы вып.
- ЛЭС-90…
- «How many words are there in the English Language?» Архівавана 30 лістапада 2011.. Oxforddictionaries.com.
- «Vista Worldwide Language Statistics». Vistawide.com.
- Blench, R.; Spriggs, Matthew (1999). Archaeology and Language: Correlating Archaeological and Linguistic Hypotheses. Routledge. pp. 285—286. ISBN 978-0-415-11761-6.
- The Roman epoch in Britain lasted for 367 years, Information Britain
- Anglik English language resource Архівавана 4 чэрвеня 2002.. Anglik.net.
- Bede’s Ecclesiastical History of England | Christian Classics Ethereal Library. Ccel.org.
- . Engla land . (Online). Prague: .
- . Englisc . (Online). Prague: .
- Collingwood, R. G.; et al. (1936). "The English Settlements. The Sources for the period: Angles, Saxons, and Jutes on the Continent". Roman Britain and English Settlements. Oxford, England: Clarendon. pp. 325 et sec. ISBN 0-8196-1160-3.
- Linguistics Research Center Texas University Архівавана 20 лютага 2016.. Utexas.edu.
- Graddol, David; Leith, Dick and Swann, Joan (1996) English: History, Diversity and Change, New York: Routledge, p. 101, ISBN 0415131189.
- Cercignani, Fausto (1981) Shakespeare’s Works and Elizabethan Pronunciation, Oxford, Clarendon Press.
- McCrum, Robert; MacNeil, Robert; Cran, William (2011). The Story of English. London: Faber and Faber; BBC Books. pp. 9–10. ISBN 978-0-571-27508-3.
English at the end of the twentieth century is more widely scattered, more widely spoken and written, than any other language has ever been. It has become the language of the planet, the first truly global language.
- Надзея Нікалаева. Колькі моваў ты ведаеш, столькі разоў ты і чалавек // Звязда : газета. — 9 лістапада 2011. — № 213 (27077). — С. 4. — ISSN 1990-763x.(недаступная спасылка)
Літаратура
- Васючэнка, М. П. Кароткая граматыка англійскай мовы / М. П. Васючэнка — Мінск: Радыёла-плюс, 2009. — 104 с. — (Серыя «Беларускія ЕўраГраматыкі»). ISBN 978-985-448-094-7
- Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), 2005. Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Dallas, Tex.: . Online version: http://www.ethnologue.com.
Спасылкі
- Oxford Learner's Dictionaries . Oxford.
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Angli jskaya mo va samanazva English the English language radzej ange lskaya mo va mova angla fryzskaj padgrupy zahodnyaj grupy germanskaj galiny indaeyrapejskaj moynaj syam i yakaya pershapachatkova yznikla na zemlyah paydnyova yshodnyaj Anlii y rannim Syarednyavechchy Sfarmiravalasya na asnove dyyalektay germanskih plyamyon yakiya y peryyad z V pa VIII stagoddzi perasyalyalisya na Brytanskiya astravy Svayu nazvu yana atrymala pa nazve germanskaga plemeni anglay angl Angles Anglijskaya mova agulnapryznanaya lingva franka shto abumoylena mnogimi prychynami galoynaya z yakih gistarychnae daminavanne Brytanskaj imperyi i ZShA Agulnaya nazva tyh hto gavoryc na anglijskaj anglafony angl anglophones navukovaya i publicystychnaya nazva dlya ysih razam anglamoynyh krain angl anglosphere Anglijskaya movaSamanazva EnglishVymaylenneKrainy Vyalikabrytaniya ZShA Kanada Aystraliya Irlandyya Novaya Zelandyya i insh Regiyony Galoynym chynam Zahodnyaya Eyropa Paynochnaya Ameryka Aystraliya AziyaAficyjny status 59 nezalezhnyh krain 31 zalezhnaya terytoryya shmatlikiya mizhnarodnyya arganizacyiArganizacyya yakaya regulyue Agulnaya kolkasc nosbitay 753 359 540 chal 2019 Status u byaspecy d KlasifikacyyaKategoryya Movy Eyrazii d indaeyrapejskiya movygermanskiya movyzahodnegermanskiya movyangla fryzskiya movy d anglijskaya mova dd dd dd dd dd dd Pismennasc lacinskae pismo i English orthography d Moynyya kodyDAST 7 75 97 ang 045ISO 639 1 enISO 639 2 engISO 639 3 engengEthnologue engLinguasphere 52 ABAABS ASCL 1201 i 12IETF enGlottolog stan1293Vikipedyya na getaj move Raspaysyudzhanne Vyalikabrytaniya ZShA Aystraliya Kanada Novaya Zelandyya sherag inshyh krain usih chastak svetu Kolkasc nosbitay u svece 309 4 mln ch i 508 mln ch z ulikam anglijskaj yak drugoj rodnaj movy 1999 u t l 55 mln ch u Vyalikabrytanii 1984 Adna z aficyjnyh i rabochyh moy AAN Status aficyjnaj abo nacyyanalnaj movy Vyalikabrytaniya ZShA Kanada Aystraliya Novaya Zelandyya Irlandyya Indyya 15 krain Afryki 1990 Anglijskaya mova pahodzic ad movy germanskih plyamyon fryzay anglay saksay dy yutay yakiya perasyalilisya y Brytaniyu y 5 stagoddzi Z ih dyyalektay utvarylasya staraanglijskaya mova Paslya narmandskaga zavayavannya y 1066 godze y staraanglijskuyu movu perajshlo shmat francuzskih sloy U vyniku getaga a taksama zniknennya chastki fleksij razvivaecca syaredneanglijskaya mova Sledam za tym adbylisya znachnyya zmeny y vymaylenni yakiya pryvyali da farmiravannya kalya 1500 goda suchasnaj anglijskaj movy Na syonnya isnue vyalikaya kolkasc regiyanalnyh dyyalektay anglijskaj movy shatlandskaya anglijskaya i getak dalej U suvyazi z zasvaennem vyalikaj kolkasci sloy z mnogih inshyh moy cyagam svayoj gistoryi suchasnaya anglijskaya mova zmyashchae shyroki sloynikavy zapas sa skladanym i neregulyarnym pravapisam asabliva datychna galosnyh Suchasnaya anglijskaya asimilyue ne tolki slovy z inshyh eyrapejskih moy ale j moy z usyago svetu Oksfardski sloynik anglijskaj movy nalichvae bolsh za 250 tysyach roznyh sloy ne lichachy shmatlikih tehnichnyh navukovyh i slengavyh panyaccyay AlfavitAlfavit anglijskaj movy zasnavany na lacinicy i skladaecca z 26 litar z ih 6 galosnyh i 20 zychnyh Galosnyya A E I O U Y Zychnyya B C D F G H J K L M N P Q R S T V W X Z Ranej da prynyaccya anglasaksami hrysciyanstva uzhyvalisya PismovascPismennasc isnue z 7 8 st pachatkova da hrysciyanizacyi pachataj z 6 st na asnove starazhytnagermanskaj grafiki potym na asnove lacinskaj grafiki Runichny alfavit Futark uklyuchay 26 litar Pershy pomnik runichny nadpis na Frenksavym kuferku 7 st Starazhytnyya pomniki Beavulf epichnaya paema kalya 700 zahavalasya y paznejshyh Angla saksonskaya hronika 9 st peraklad Susvetnaj gistoryi Aroziya 9 st peraklad karalya Alfreda peraklad Carkoynaj gistoryi anglay biskupa 9 st Syarod indaeyrapejskih moy arfagrafiya anglijskaj movy lichycca adnoj z samyh skladanyh dlya vyvuchennya Yana adnosna dakladna adlyustroyvae anglijskuyu vusnuyu movu epohi Adradzhennya ale absalyutna ne adpavyadae suchasnaj fanetycy brytancay amerykancay aystralicay i inshyh nosbitay movy Mnostva sloy utrymlivae litary yakiya ne vymaylyayucca pry chytanni i naadvarot mnogiya guki yakiya vymaylyayucca ne mayuc grafichnyh ekvivalentay Tak zvanyya pravily chytannya abmezhavany takoj kolkascyu vyklyuchennyay shto gublyayuc usyalyaki praktychny sens Vuchni vymushany vyvuchac napisanne i chytanne kozhnaga novaga slova u suvyazi z chym u sloynikah prynyata paznachac transkrypcyi kozhnaga slova Vyadomy lingvist nazvay anglijskuyu arfagrafiyu nacyyanalnym bedstvam DyyalektyAsnoyny artykul Anglijskaya rodnaya mova bolshasci naselnictva Anglijskaya rodnaya mova bolshasci naselnictva i adna z aficyjnyh Anglijskaya aficyjnaya ale rodnaya dlya menshasci naselnictva Krainy dze anglijskuyu yak druguyu movu vedae bolsh za 20 naselnictvaPryrodzhanyya nosbity anglijskaj pa krainah i regiyonah 2017 U anglijskaj movy mnostva dyyalektay Ih raznastajnasc u Vyalikabrytanii znachna bolshaya chym u ZShA dze asnoynaj litaraturnaj normaj da syaredziny XX st z yaylyaysya Mid Atlantic dyyalekt Z 1950 h gg galoynuyu rolyu nabyy syaredne zahodni Mid Western dyyalekt Suchasnyya dasledchyki vyluchayuc znachnuyu varyyatyynasc anglijskaj movy y suchasnym svece Suchasnaya anglijskaya mova mae vyalikuyu kolkasc terytaryyalnyh dyyalektay u Vyalikabrytanii shatlandski grupa paynochnyh centralnyh ushodne centralnyh i zahodne centralnyh paydnyovyh i paydnyova zahodnih dyyalektay u ZShA grupy dyyalektay ushodne anglijskaya syaredne atlantychnaya centralnaya paydnyova ushodnyaya syaredne zahodnyaya Dyyalektnyya admetnasci y Vyalikabrytanii znachna bolej vyraznyya chym u ZShA dze asnovaj litaraturnaj normy stay centralny dyyalekt Karta vedannya anglijskaj movy y Eyrasayuze Nayaynyya amerykanski kanadski i aystralijski varyyanty litaraturnaj normy adroznivayucca ad litaraturnaj anglijskaj movy galoynym chynam i leksikaj Angliya Asnoyny artykul Cockney panyacce zluchae sherag gistarychnyh dyyalektay rayonay i ramesnyh cehay Londana Scouse dyyalekt zhyharoy Liverpulya dyyalekt zhyharoy u pryvatnasci na Tajne West Country Ushodnyaya Angliya Brummy Brummie Birmingem Cheshire Cheshyr Cornwall Cumberland Central Cumberland Centralny Kamberlend Devonshire East Devonshire Ushodni Devonshyr Dorset Durham Darem Bolton Lancashire Bolton u Lenkeshyr North Lancashire Radcliffe Lancashire Northumberland Norfalk Tyneside Northumberland Tajnsajd Nartumberlend Somerset Saseks Westmorland North Wiltshire Craven Yorkshire Yorkshyr North Yorkshire Paynochny Yorkshyr Sheffield Yorkshire West Yorkshire Zahodni Yorkshyr GistoryyaProdak suchasnaj anglijskaj movy starazhytnaanglijskaya mova vyluchylasya y dapismovy peryyad svayoj gistoryi z asyaroddzya germanskih moy zahavayshy shmat agulnaga yak u leksicy tak i y gramatychnaj struktury U ranejshy peryyad starazhytnyya germancy vyluchylisya z indaeyrapejskaj kulturna moynaj supolnasci na glebe aposhnyaj sfarmiravalisya yak indairanskiya movy indaaryjskiya iranskaya tak i bolshasc eyrapejskih kelckiya germanskiya ramanskiya italijskiya baltyjskiya i slavyanskiya movy U germanskih movah zahavalisya starazhytnyya plasty agulnaj indaeyrapejskaj leksiki ale transfarmavalisya pavodle i Tak indaeyrapejskae pahodzhanne mayuc panyacci rodnasci mother father sister brother daughter son i nekatoryya lichebniki Vydzyalyayucca peryyady razviccya starazhytnaanglijski 7 11 st anglaksonskaya mova syaredneanglijski 12 15 st syaredneanglijskaya mova ranni novaanglijski 16 17 st rannyaya novaanglijskaya mova novaanglijski z 18 st Starazhytnaanglijski peryyadAsnoyny artykul Starazhytnaanglijskaya mova Pershaya staronka samaga vyadomaga tvora na starazhytnaanglijskaj move epichnaj paemy Beavulf napisanaj pamizh 975 i 1025 gadami Anglijskaya mova pahodzic ad paynochnamorskih germanskih dyyalektay en Paynochnaga mora yakiya byli pryneseny na Brytanskiya astravy germanskimi pasyalencami z roznyh chastak cyaperashnih Niderlanday paynochna zahodnyaj Germanii i Danii Da tago chasu y Rymskaj Brytanii karennae naselnictva yak myarkuecca gavaryla na agulnabretonskaj move en kelckaj pa pahodzhannyu pry superstratnym uplyve lacinskaj movy yaki tlumachycca 400 gadovym peryyadam znahodzhannya y skladze Rymskaj dzyarzhavy Adnym z getyh pryshlyh germanskih plyamyon byli angly yakiya na dumku Bedy Vyalebnaga poynascyu perasyalilisya y Brytaniyu Nazva Angliya angl England ad Engla land zyamlya anglay i prymetnik anglijski angl English starazhytnaanglijskae Englisc utvorany ad nazvy getaga plemeni ale saksy yuty i nekatoryya inshyya germanskiya narody beragoy Fryslandyi Nizhnyaj Saksonii Yutlandyi i Paydnyovaj Shvecyi taksama peramyascilisya na Brytanskiya astravy y getuyu epohu Perasyaliyshysya y Brytaniyu angly saksy i yuty ystupili y zhorstkuyu baracbu z myascovym kelckim naselnictvam Sutyknenne z keltami amal ne payplyvala ni na strukturu starazhytnaanglijskaj movy ni na yae sloynik Ne bolej za 80 kelckih sloy zahavalasya y pomnikah starazhytnaanglijskaj movy Syarod ih slovy zvyazanyya z kultam cromlech kromleh pabudovy druiday coronach starazhytny shatlandski pahavalny abrad slovy vajskovaga haraktaru javelin dzida pibroch vajskovaya pesnya nazvy zhyvyol hog svinnya Pershapachatkova starazhytnaanglijskaya mova byla neadnarodnaj grupaj dyyalektay shto adlyustroyvala roznae pahodzhanne zhyharoy tagachasnaj Anglii ru U starazhytnaanglijski peryyad movy gavorki starazhytnagermanskih plyamyon anglay saksay i yutay sfarmiravali 4 terytaryyalnyya dyyalekty nartumbryjski mersijski uesekski kentski Zanyapad paynochnyh i paynochna yshodnih zyamel ad skandynayskih nabegay i palitychna ekanamichnae yzmacnenne Uesekskaga karaleystva 9 11 st pryvyali da tago shto uesekski zahodnesaksonski dyyalekt en z chasam pachay peravazhac i stay asnovaj dlya tagachasnaj litaraturnaj movy i imenna na getaj gavorcy byy napisany Beavulf Bolshasc pomnikay getaga peryyadu taksama zahavalasya va yesekskaj redakcyi Movy kelckih naroday zahavalisya peravazhna y geagrafichnyh nazvah U starazhytnaanglijskaj move paznej adbylisya zmeny zvyazanyya z dzvyuma hvalyami nashescyay Pershaj hvalyaj stali nosbity paynochnagermanskih moy kali Halfdan Ragnarsan en i Ivar Byaskosty ru pachali zavayavanne i kalanizacyyu paynochnaj chastki Brytanskih astravoy u VIII i IX stagoddzyah gl Danelag Drugoj hvalyaj bylo nashesce y krainu y XI stagoddzi narmanay nosbitay ramanskaj staranarmandskaj movy ru Staranarmandskaya mova razvilasya y anglanarmandskuyu ru a zatym u angla francuzskuyu ru uvyoyshy va yzhytak plast sloy zvyazanyh z sudovayu spravaj i dzyarzhaynym kiravannem Getyya dzve padzei pryvyali ne tolki da pashyrennya leksikonu skandynayskimi i narmandskimi slovami ale i da sprashchennya gramatyki staraanglijskaj movy zrabiyshy yae takim chynam nezvychajna adkrytayu dlya zapazychannya novyh sloy z inshyh moy Syaredneanglijski peryyadAsnoyny artykul Syaredneanglijskaya mova Dadzeny etap rahzviccya anglijskaya movy ahoplivae peryyad 1066 1485 gg U 1066 g Angliyu zavayavali narmany yakiya zrabili svayu francuzskuyu movu movayu elity Anglijskaya isnavala y yakasci narodnaj mayuchy 3 asnoynyya dyyalektnyya zony paynochnuyu centralnuyu paydnyovuyu Taksama na yoj razmaylyali reshtki angla saksonskaj arystakratyi Ale bujnyya zemleyladalniki yakiya nalezhali da angla saksonskaj bolshasci patrohu pavyalichvali svoj uplyy narmany ysyo bolej asimilyavalisya Syaredneanglijskaya mova yznikla na baze angla saksonskaj z francuzskim uplyvam Tvory Dzhefry Chosera Kenterberyjskiya apavyadanni i z yaylyaecca samymi vyadomymi yzorami movy tago chasu Praces praniknennya francuzskih sloy u anglijskuyu movu dasyagae vyarshyni y 1250 1400 gg Gety peryyad haraktaryzavaysya znachnymi zmyanennyami fanetyki i gramatyki pad uplyvam francuzskaj movy U pryvatnasci starafrancuzskae pahodzhanne mae bolshasc sloy yakoe mae dachynenne da kiravannya dzyarzhavaj akramya germanskih king i queen karol i karaleva adpavedna reign karalyavac government urad crown karona state dzyarzhava i g d bolshasc tytulay duke gercag peer per slovy yakiya tychacca vajskovaj spravy army armiya vojska peace mir battle bitva soldier saldat general general captain kapitan enemy vorag sudovyya panyacci judge suddzya court sud crime zlachynstva carkoynyya panyacci service nabazhenstva carkoynae parish pryhod Cikava shto slova yakiya mayuc dachenenne da gandlyu i pramyslovasci francuzskaga pahodzhannya a nazvy prostyh ramyostvay germanskaga Pryklad pershyh commerce gandal industry pramyslovasc merchant kupec Adnak nazvy bolshasci zhyvyol germanskiya a nazvy myasa getyh zhyvyol zapazachynaya z francuzskaya movy shto zayvazhyy yashche Valter Skot u ramane pryklad pershyh ox byk cow karova calf cyalya sheep avechka pig svinnya pryklad drugih beef suchasn fr le bœuf yalavichyna veal suchasn fr le veau mutton suchasn fr le mouton baranina pork suchasn fr le porc svininai g d Gramatychnaya struktura movy myanyaecca i dalej imyannyya i dzeyasloynyya kanchatki spachatku zmeshvayucca a potym u kancy getaga peryyadu amal calkam znikayuc U prymetnikah akramya kanchatkay shto ranej utvarali paraynalnyya stupeni z yaylyayucca dadatkovyya slovy more bolej i most najbolej U peryyad 1400 1483 gg adbyvaecca peramoga londanskaga dyyalektu nad inshymi uznik na baze paydnyovyh i centralnyh dyyalektay U fanetycy adbyvaecca tak zvany Vyaliki zruh galosnyh U vyniku migracyi chastki brytancay na terytoryyu irlandskaga grafstva u 1169 godze sfarmiravalasya mova yakaya znikla y syaredzine XIX st Novaanglijski peryyad U 16 17 st skladvaecca rannyaya novaanglijskaya mova Peryyad suchasnaj anglijskaj movy en da yakoga adnosyacca tvory Uilyama Shekspira i Bibliya karalya Yakava zvychajna adlichvayuc pryblizna ad 1550 Paslya tago yak Zluchanae Karaleystva stala kalaniyalnaj dzyarzhavaj anglijskaya mova sluzhyla lingva franka dlya kalonij Brytanskaj imperyi U paslyakalaniyalny peryyad nekatoryya z novastvoranyh nacyj u sklad yakih uvahodzili nosbity nekalkih roznyh aytahtonnyh moy ru vybrali anglijskuyu movu y yakasci lingva franka kab pazbegnuc palitychnyh skladanascej zvyazanyh z uzvyshennem adnae aytahtonnae movy nad astatnimi U vyniku razrastannya Brytanskaj imperyi anglijskaya mova byla prynyata y Paynochnaj Amerycy Indyi Aystralii i mnogih inshyh regiyonah Praces raspaysyudzhvannya anglijskaj movy yzmacniysya z rostam roli ZShA y mizhnarodnyh adnosinah u syaredzine 20 ga st Na pachatak 21 ga stagoddzya anglijskaya mova z yaylyaecca samaj shyrokayzhyvalnaj movaj za ysyu gistoryyu BelarusNa listapad 2011 g u syarednih shkolah Belarusi anglijskaya mova vyvuchalasya y yakasci zamezhnaj absalyutnaj bolshascyu 76 3 vuchnyay Gl taksamaGramatyka anglijskaj movy Falshyvyya syabry perakladchyka EbaniksZnoskihttps github com unicode org cldr blob main common main en xml Oxford Learner s Dictionary Entry English Pronunciation Ethnologue 25 19 Dallas Texas SIL International 1951 ISSN 1946 9675 Praverana 6 chervenya 2019 lt a href https wikidata org wiki Track Q14793 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q14790 gt lt a gt UNESCO Atlas of the World s Languages in Danger lt a href https wikidata org wiki Track Q925553 gt lt a gt Etnalog 15 y vyp LES 90 How many words are there in the English Language Arhivavana 30 listapada 2011 Oxforddictionaries com Vista Worldwide Language Statistics Vistawide com Blench R Spriggs Matthew 1999 Archaeology and Language Correlating Archaeological and Linguistic Hypotheses Routledge pp 285 286 ISBN 978 0 415 11761 6 The Roman epoch in Britain lasted for 367 years Information Britain Anglik English language resource Arhivavana 4 chervenya 2002 Anglik net Bede s Ecclesiastical History of England Christian Classics Ethereal Library Ccel org Engla land nyavyzn Online Prague Englisc nyavyzn Online Prague Collingwood R G et al 1936 The English Settlements The Sources for the period Angles Saxons and Jutes on the Continent Roman Britain and English Settlements Oxford England Clarendon pp 325 et sec ISBN 0 8196 1160 3 Linguistics Research Center Texas University Arhivavana 20 lyutaga 2016 Utexas edu Graddol David Leith Dick and Swann Joan 1996 English History Diversity and Change New York Routledge p 101 ISBN 0415131189 Cercignani Fausto 1981 Shakespeare s Works and Elizabethan Pronunciation Oxford Clarendon Press McCrum Robert MacNeil Robert Cran William 2011 The Story of English London Faber and Faber BBC Books pp 9 10 ISBN 978 0 571 27508 3 English at the end of the twentieth century is more widely scattered more widely spoken and written than any other language has ever been It has become the language of the planet the first truly global language Nadzeya Nikalaeva Kolki movay ty vedaesh stolki razoy ty i chalavek Zvyazda gazeta 9 listapada 2011 213 27077 S 4 ISSN 1990 763x nedastupnaya spasylka LitaraturaVasyuchenka M P Karotkaya gramatyka anglijskaj movy M P Vasyuchenka Minsk Radyyola plyus 2009 104 s Seryya Belaruskiya EyraGramatyki ISBN 978 985 448 094 7 Gordon Raymond G Jr ed 2005 Ethnologue Languages of the World Fifteenth edition Dallas Tex Online version http www ethnologue com SpasylkiOxford Learner s Dictionaries nyavyzn Oxford