Галілеа Галілей італ Galileo Galilei 15 лютага 1564 Піза 8 студзеня 1642 ў Фларэнцыі італьянскі філосаф фізік астраном я

Галілеа Галілей (італ.: Galileo Galilei; 15 лютага 1564, Піза — 8 студзеня 1642, ў Фларэнцыі) — італьянскі філосаф, фізік, астраном, які аказаў значны ўплыў на навуку свайго часу. Ён першым выкарыстаў тэлескоп для назірання нябесных цел і зрабіў шэраг выдатных астранамічных адкрыццяў. Галілей — заснавальнік эксперыментальнай фізікі. Сваімі эксперыментамі ён пераканаўча абверг абстрактную метафізіку Арыстоцеля і заклаў падмурак класічнай механікі.

Галілеа Галілей
італ.: Galileo Galilei

Дата нараджэння	15 лютага 1564^[…]
Месца нараджэння	Піза, Фларэнційскае герцагства
Дата смерці	8 студзеня 1642(1642-01-08)^[…](77 гадоў)
Месца смерці	Арчэтры^[d], Вялікае герцагства Тасканскае
Месца пахавання	Базіліка Санта-Крочэ Tomb of Galileo Galilei^[d]
Грамадзянства	Фларэнційскае герцагства Вялікае герцагства Тасканскае
Бацька	Вінченцо Галілей^[d]
Маці	Джулія Аманаці^[d]
Дзеці	Vincenzo Gamba^[d] і Maria Celeste^[d]
Род дзейнасці	астраном, філосаф, матэматык, фізік, вынаходнік, астролаг, выкладчык універсітэта, навуковец, інжынер, філосаф
Навуковая сфера	астраном, фізік, , філосаф, матэматык
Месца працы	Падуанскі ўніверсітэт Пізанскі ўніверсітэт
Альма-матар	Пізанскі ўніверсітэт (1585)
Навуковы кіраўнік	Асціліа Рычы^[d]
Вядомыя вучні	Niccolò Arrighetti^[d] і Giuseppe Biancani^[d]
Член у	Акадэмія дэла Круска^[d] Нацыянальная акадэмія дэі Лінчэі Акадэмія прыгожых мастацтваў^[d]
Узнагароды	International Space Hall of Fame^[d] (1991)
Подпіс
Цытаты ў Вікіцытатніку
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Пры жыцці быў вядомы як актыўны прыхільнік геліяцэнтрычнай сістэмы свету, што прывяло Галілея да з каталіцкай царквой.

Біяграфія

Раннія гады

Галілей нарадзіўся ў 1564 годзе ў італьянскім горадзе Піза, у сям'і радавітага, але збяднелага двараніна , значнага тэарэтыка музыкі і лютніста. Поўнае імя Галілеа Галілея: Галілеа дзі Вінчэнца Бонаюці дэ Галілей (італ.: Galileo di Vincenzo Bonaiuti de' Galilei). Прадстаўнікі роду Галілеяў згадваюцца ў дакументах з XIV стагоддзя. Некалькі яго прамых продкаў былі (членамі кіруючага савета) Фларэнтыйскай рэспублікі, а прапрадзед Галілея, вядомы лекар, які таксама насіў імя Галілеа, у 1445 годзе быў абраны кіраўніком рэспублікі.

У сям'і Вінчэнца Галілея і Джуліі Аманаці было шасцёра дзяцей, але выжыць удалося чацвярым: Галілеа (старэйшаму з дзяцей), дочкам Вірджыніі, Лівіі і малодшаму сыну Мікеланджэла, які пазней таксама стаў вядомы як кампазітар-лютніст. У 1572 годзе Вінчэнца пераехаў ва Фларэнцыю, сталіцы Тасканскага герцагства. Кіруючая там дынастыя Медычы была вядома шырокім і пастаянным заступніцтвам мастацтву і навукам.

Пра дзяцінства Галілея вядома няшмат. З ранніх гадоў хлопчыка вабіла да мастацтва; праз усё жыццё ён пранёс любоў да музыкі і малявання, якімі валодаў у дасканаласці. У сталыя гады найлепшыя мастакі Фларэнцыі — Чыголі, Бранзіна і іншыя — раіліся з ім па пытаннях і кампазіцыі; Чыголі нават сцвярджаў, што менавіта Галілею ён абавязаны сваёй славай. Па творах Галілея можна зрабіць таксама выснову пра наяўнасць у яго выдатнага літаратурнага таленту.

Пачатковую адукацыю Галілей атрымаў у размешчаным непадалёк манастыры Валамброза. Хлопчык вельмі любіў вучыцца і стаў адным з лепшых вучняў у класе. Ён абдумваў магчымасць стаць святаром, але бацька быў супраць.

Будынак Пізанскага ўніверсітэта (у нашы дні — Вышэйшая Нармальная школа).

У 1581 годзе 17-гадовы Галілей па патрабаванні бацькі паступіў у Пізанскі ўніверсітэт вывучаць медыцыну. Ва ўніверсітэце Галілей наведваў таксама лекцыі па геаметрыі (раней ён з матэматыкай быў зусім незнаёмы) і так захапіўся гэтай навукай, што бацька стаў асцерагацца, як бы гэта не перашкодзіла вывучэнню медыцыны.

Галілей прабыў студэнтам няпоўныя тры гады; за гэты час ён паспеў грунтоўна азнаёміцца з сачыненнямі антычных філосафаў і матэматыкаў і зарабіў сярод выкладчыкаў рэпутацыю неўтаймоўнага спрачальніка. Ужо тады ён лічыў, што мае права мець уласную думку па ўсіх навуковых пытаннях, не лічачыся з традыцыйнымі аўтарытэтамі.

Напэўна, у гэтыя гады ён пазнаёміўся з тэорыяй Каперніка. Астранамічныя праблемы тады жыва абмяркоўваліся, асабліва ў сувязі з толькі што праведзенай каляндарнай рэформай.

Неўзабаве фінансавае становішча бацькі пагоршылася, і ён аказаўся не ў стане аплачваць далей навучанне сына. Просьба вызваліць Галілея ад платы (такое выключэнне рабілася для самых здольных студэнтаў) была адхілена. Галілей вярнуўся ў Фларэнцыю (1585), так і не атрымаўшы навуковай ступені. На шчасце, ён паспеў звярнуць на сябе ўвагу некалькімі дасціпнымі вынаходствамі (прыкладам, гідрастатычнымі шалямі), дзякуючы чаму пазнаёміўся з адукаваным і багатым аматарам навукі, маркізам . Маркіз, у адрозненне ад пізанскіх прафесараў, здолеў яго правільна ацаніць. Ужо тады дэль Монтэ казаў, што з часу Архімеда свет не бачыў такога генія, як Галілей. Захоплены незвычайным талентам юнака, маркіз стаў яго сябрам і апекуном; ён прадставіў Галілея тасканскаму герцагу Фердынанду I Медычы і хадайнічаў аб аплатнай навуковай пасадзе для яго.

У 1589 годзе Галілей вярнуўся ў Пізанскі ўніверсітэт, зараз ужо прафесарам матэматыкі. Там ён пачаў праводзіць самастойныя даследаванні па механіцы і матэматыцы. Праўда, пенсіён яму прызначылі мінімальны: 60 скуда ў год (прафесар медыцыны атрымваў 2000 скуда). У 1590 годзе Галілей напісаў трактат «Пра рух».

У 1591 годзе памёр бацька, і адказнасць за сям'ю перайшла да Галілеа. Найперш ён павінен быў паклапаціцца пра выхаванне малодшага брата і пра пасаг дзвюх незамужніх сясцёр.

У 1592 годзе Галілей атрымаў месца ў прэстыжным і багатым Падуанскім універсітэце (Венецыянская рэспубліка), дзе выкладаў астраномію, механіку і матэматыку. Па рэкамендацыйным пісьме венецыянскага дожа ўніверсітэту можна судзіць, што навуковы аўтарытэт Галілея ўжо ў гэтыя гады быў надзвычай высокі:

Усведамляючы ўсю важнасць матэматычных ведаў і іх карысць для іншых галоўных навук, мы марудзілі з прызначэннем, не знаходзячы годнага кандыдата. У наш час заявіў жаданне заняць гэта месца сіньёр Галілей, былы прафесар у Пізе, які карыстаецца вялікай вядомасцю і справядліва прызнаецца за самага дасведчанага ў матэматычных навуках. Таму мы з задавальненнем даём яму кафедру матэматыкі на чатыры гады з 180 фларынамі пенсіёну ў год.

Падуя, 1592—1610

. Партрэт Галілеа Галілея, **1605**—**1607**.

Гады знаходжання ў Падуі — найболей плённы перыяд навуковай дзейнасці Галілея. Неўзабаве ён стаў самым знакамітым прафесарам у Падуі. Студэнты натоўпамі імкнуліся на яго лекцыі, венецыянскі ўрад бесперастанку даручаў Галілею распрацоўку рознага роду тэхнічных прылад, з ім актыўна перапісваюцца малады Кеплер і іншыя навуковыя аўтарытэты таго часу.

У гэтыя гады ён напісаў трактат «Механіка», які выклікаў некаторую цікавасць і быў перавыданы ў французскім перакладзе. У ранніх працах, а таксама ў перапісцы, Галілей даў першы накід новай агульнай тэорыі падзення цел і руху маятніка.

Нагодай да новага этапу ў навуковых даследаваннях Галілея паслужыла з'яўленне ў 1604 годзе новай зоркі, якая цяпер называецца . Гэта абуджае ўсеагульную цікавасць да астраноміі, і Галілей выступае з цыклам прыватных лекцый. Пазнаўшы пра вынаходства ў Галандыі глядзельнай трубы, Галілей у 1609 годзе ўласнаручна распрацоўвае першы тэлескоп і скіроўвае яго ў неба.

Убачанае Галілеем было настолькі дзіўным, што нават праз многія гады знаходзіліся людзі, якія адмаўляліся паверыць у яго адкрыцці і сцвярджалі, што гэта ілюзія ці насланне. Галілей адкрыў горы на Месяцы, Млечны Шлях распаўся на асобныя зоркі, але асабліва ўразілі сучаснікаў выяўленыя ім 4 спадарожнікі Юпітэра (1610). У гонар чатырох сыноў свайго памерлага апекуна Фердынанда Медычы (памерлага ў 1609 годзе), Галілей назваў гэтыя спадарожнікі «Медычыйскімі зоркамі» (лац.: Stellae Medicae). Цяпер яны носяць больш прыдатную назву «галілеевых спадарожнікаў».

Галілей паказвае тэлескоп венецыянскаму **дожу** (фрэска Дж. Барціні).

Свае першыя адкрыцці з тэлескопам Галілей апісаў у сачыненні «Зорны веснік» (лац.: Sidereus Nuncius), выдадзеным у Фларэнцыі ў 1610 годзе. Кніга мела сенсацыйны поспех па ўсёй Еўропе, нават каранаваныя асобы спяшаліся заказаць сабе тэлескоп. Некалькі тэлескопаў Галілей падарыў Венецыянскаму сенату, які ў знак падзякі прызначыў яго пажыццёвым прафесарам з акладам 1000 фларынаў. У верасні 1610 года тэлескопам абзавёўся Кеплер, а ў снежні адкрыцці Галілея пацвердзіў уплывовы рымскі астраном . Настае ўсеагульнае прызнанне. Галілей становіцца самым знакамітым навукоўцам Еўропы, у яго гонар складаюцца оды, дзе ён параўноўваецца з Калумбам. Французскі кароль Генрых IV 20 красавіка 1610 года, незадоўга да сваёй гібелі, прасіў Галілея адкрыць і для яго якую зорку. Былі, аднак, і незадаволеныя. Астраном Франчэска Сіцы (італ.: Sizzi) выпусціў памфлет, дзе заявіў, што сем — дасканалы лік, і нават у галаве чалавека сем адтулін, так што планет можа быць толькі сем, а адкрыцці Галілея — ілюзія. Пратэставалі таксама астролагі і лекары, жалячыся на тое, што з'яўленне новых нябесных свяціл «пагібельнае для астралогіі і большай часткі медыцыны», бо ўсе звыклыя астралагічныя метады «акажуцца дашчэнту разбуранымі».

Грабніца Галілея ў базіліцы Санта Крочэ ў Фларэнцыі

У гэтыя гады Галілей уступае ў грамадзянскі шлюб з венецыянкай Марынай Гамба (італ.: Marina Gamba). Ён так і не абвянчаўся з Марынай, але стаў бацькам сына і дзвюх дачок. Сына ён у памяць пра бацьку назваў Вінчэнца, а дачок, у гонар сваіх сясцёр — Вірджыніяй і Лівіяй. Пазней, у 1619 годзе, Галілей афіцыйна ўзаконіў сына; абедзве дочкі скончылі жыццё ў манастыры.

Агульнаеўрапейская слава і патрэба ў грашах падштурхнулі Галілея на пагібельны, як пазней аказалася, крок: у 1610 годзе ён пакідае спакойную Венецыю, дзе ён быў недаступны для інквізіцыі, і перабіраецца ў Фларэнцыю. Герцаг Козіма II Медычы, сын Фердынанда, абяцаў Галілею ганаровае і прыбытковае месца дарадцы пры тасканскім двары. Абяцанне ён стрымаў, што дазволіла Галілею вырашыць праблему велізарных абавязкаў, назапашаных пасля выдачы замуж дзвюх яго сясцёр.

У навуцы

Астраномія

Горы на Месяцы. У свой тэлескоп Галілей разглядзеў на Месяцы горы і ўпадзіны, тым самым упершыню дапусціўшы падабенства Зямлі і Месяца, і абвергнуўшы вучэнні царквы і Арыстоцеля аб унікальным месцы Зямлі ў Сусвеце.
Спадарожнікі Юпітэра. Галілеа Галілей стаў першым чалавекам, назіраўшым 4 спадарожнікі Юпітэра, што таксама супярэчыла вучэнню Арыстоцеля. Пазней спадарожнікі атрымалі наступныя імёны: Еўропа, Іо, Каліста і Ганімед. Іх прынята называць Галілеевымі.
Плямы на Сонцы. Галілей упершыню назіраў плямы на Сонцы. Па іх перамяшчэнні ён зрабіў высновы пра тое, што Сонца верціцца вакол сваёй восі і дапусціў, што гэта вярчэнне з'яўляецца характэрным для ўсіх цел Сусвету.
Фазы Венеры. Галілей стаў першым, хто назіраў у тэлескоп фазы Венеры.

Механіка

У механіцы Галілей вывучаў інерцыю і свабоднае падзенне цел. Заўважыў, што паскарэнне свабоднага падзення не залежыць ад масы цела.

З'яўляецца заснавальнікам прынцыпа адноснасці ў механіцы. Сцвярджаў, што ў ізаляваных сістэмах пры аднолькавых пачатковых умовах працэсы працякаюць аднолькава.

Светапогляд

Па філасофскіх поглядах, Галілей — матэрыяліст: ён лічыў, што свет матэрыяльны, складаецца з атамаў і падпарадкоўваецца механічнай прычыннасці, не мае меж у прасторы і часе; аснова ісцінных ведаў — вопыт, набыты ў вывучэнні прыроды.

Г. Галілей — адзін з заснавальнікаў навуковай касмалогіі — сучаснага эксперыментальна-тэарэтычнага прыродазнаўства.

Гл. таксама

Эванджэліста Тарычэлі

Заўвагі

скіраваў глядзельную трубу на Месяц некалькімі месяцамі раней Галілея. Якасць яго аптычнай прылады была няважнай, але Хэрыёту належаць першыя замалёўкі карт месяцавай паверхні і адно з першых назіранняў сонечных плям. Аднак ён не публікаваў свае вынікі, і яны доўгі час заставаліся невядомыя ў навуковым свеце. Іншым папярэднікам Галілея, магчыма, быў Сімон Марыус, які незалежна адкрыў 4 спадарожнікі Юпітэра і даў ім імёны, што замацаваліся ў навуцы; аднак Марыус апублікаваў свае адкрыцці на 4 гады пазней Галілея.
У 1597 годзе ў пісьме да Кеплера Галілей паведамляе, што ён далучыўся «ўжо шмат гадоў назад… да навукі Каперніка».
Кеплер атрымаў тэлескоп, прададзены Галілеем курфюрсту Кёльна (1610), ад якога прылада трапіла ў Прагу.
Венецыя была адзінай італьянскай дзяржавай, дзе інквізіцыя была пад кантролем мясцовых улад.

Крыніцы

http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Galileo.html
BeWeB Праверана 13 лютага 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q77541206"></a>
Berry A. A Short History of Astronomy — London: John Murray, 1898.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19939115"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q84"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19025604"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1232629"></a>
MacTutor History of Mathematics archive — 1994. Праверана 22 жніўня 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>
Галилей Галилео // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 25 лютага 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
Матэматычная генеалогія — 1997. Праверана 8 жніўня 2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
Матэматычная генеалогія — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
Ашимбаева М. Т. Томас Хэрриот — предшественник Галилея // Небосвод, № 2 (2009). С. 32—33
Шмутцер Э., Шютц В. 1987, с. 98.
Предтеченский Е. А. Галилео Галилей. Указ. соч., Глава 1-я.
Кузнецов Б. Г. 1964, с. 20.
Кузнецов Б. Г. 1964, с. 24.
Шмутцер Э., Шютц В. 1987, с. 29—30.
Антисери Д., Реале Дж. Западная философия от истоков до наших дней. Том II. От Возрождения до Канта. — СПб.: Пневма, 2002. — С. 206. — ISBN 5-9014151-05-4.
Шмутцер Э., Шютц В. 1987, с. 33.
Баев К. Л. 1955, с. 95—96.
Шмутцер Э., Шютц В. 1987, с. 34.
Шмутцер Э., Шютц В. 1987, с. 37.
Galileo’s telescope reaches 400th anniversary: Галилей продемонстрировал созданный им телескоп 25 августа 1609 года.
Шмутцер Э., Шютц В. 1987, с. 40—41.
Sharratt, Michael. Galileo: Decisive Innovator. — Cambridge: Cambridge University Press, 1996. — P. 18—19. — ISBN 0-521-56671-1.
Sharratt, Michael. Galileo: Decisive Innovator. — Cambridge: Cambridge University Press, 1996. — P. 17. — ISBN 0-521-56671-1.
Кузнецов Б. Г. 1964, с. 82.
Шмутцер Э., Шютц В. Галилео Галилей. Указ. соч. — С. 47.
Гиндикин С. Г. 2001, с. 75.
Баев К. Л. 1955, с. 108—109.
Антисери Д., Реале Дж. Западная философия от истоков до наших дней. Том II. От Возрождения до Канта. — СПб.: Пневма, 2002. — С. 206. — ISBN 5-9014151-05-4.
Dava Sobel. Galileo’s Daughter. — London: Fourth Estate, 1999. — ISBN 1-85702-712-4. Архівавана 10 мая 2000.

Літаратура

Аб жыцці Галілея

Чалавек і грамадства: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1998. ISBN 985-11-0108-7
Дмитриев И. С. Увещание Галилея // на pawet.net
Галилей, Галилео // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
Веселовский И. Н. Кеплер и Галилей // Историко-астрономические исследования, вып. XI. — М.: 1972. — С. 19—64.
Выгодский М. Я. Галилей и инквизиция. — М.-Л.: Гостехиздат, 1934. — 216 с.
Галилео Галилей (1564—1642). Сборник статей, посвящённый 300-летней годовщине со дня смерти. — М.-Л.: АН СССР, 1943. — 191 с.
Гиндикин С. Г. Рассказы о физиках и математиках. — 3-е изд. — М.: , 2001. — ISBN 5-900916-83-9.
Григулевич И. Р. «Раскаяние» Галилея. — Глава из книги «Инквизиция». — М.: Политиздат, 1976.
Дмитриев И. С. Увещание Галилея. — Санкт-Петербург: Нестор-История, 2006. — ISBN 5-98187-177-6.
Дмитриев И. С. Упрямый Галилей. — М.: Новое Литературное Обозрение, 2015. — 848 с. — ISBN 978-5-4448-0238-0.
Зубов В. П. Галилей и борьба за новую систему мира // Философский журнал. — 2008. — № 2.
Колчинский И. Г., Корсунь А. А., Родригес М. Г. Астрономы: Биографический справочник. — 2-е изд., перераб. и доп.. — Киев: Наукова думка, 1986. — 512 с.
Кузнецов Б. Г. Галилео Галилей. — М.: Наука, 1964. — 328 с.
Предтеченский Е. А. Галилео Галилей. — В книге: Коперник, Галилей, Кеплер, Лаплас и Эйлер, Кетле. Биографические повествования (библиотека Ф. Павленкова, том 21). — Челябинск: Урал, 1997. Архівавана 12 лютага 2009.
Собел Д. Дочь Галилея. — М.: Амфора, 2006. — 503 с. — ISBN 5-367-00247-1.
Фантоли А. Галилей: в защиту учения Коперника и достоинства святой церкви. — М.: МИК, 1999.
- Баюк Д. А. . Галилей и инквизиция: новые исторические контексты и интерпретации (рецензия на книгу Фантоли) (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 2 лістапада 2011. Праверана 2009.
Хеллман, Хал. Великие противостояния в науке. Десять самых захватывающих диспутов - Глава 1. Урбан VIII против Галилея: Неравная схватка = Great Feuds in Science: Ten of the Liveliest Disputes Ever. — М.: «Диалектика», 2007. — 320 с. — ISBN 0-471-35066-4.
Цейтлин З. Галилей. — 1935. — 304 с. — (Жизнь замечательных людей).
Шмутцер Э., Шютц В. Галилео Галилей. — М.: Мир, 1987. — 140 с.
Штекли А. Э. Галилей. — М.: Молодая гвардия, 1972. — 383 с. — (Жизнь замечательных людей).
Шрейдер Ю. А. Галилео Галилей и Римо-Католическая Церковь // Вопросы истории естествознания и техники. — М.: 1993. — № 1.

Аб укладзе ў навуку

Ахутин А. В. История принципов физического эксперимента от античности до XVII в. — М.: Наука, 1976.
Баев К. Л. Галилей // Создатели новой астрономии. — М.: Госпедиздат РСФСР, 1955. — С. 91—123.(недаступная спасылка)
Библер В. С. Кант — Галилей — Кант: Разум Нового времени в поисках самообоснования. — М.: Мысль, 1991.
Григорьян А. Т., Зубов В. П. Очерки развития основных физических понятий. — М.: АН СССР, 1962.
Гришко Е. Г. «Две книги» Галилео Галилея // Историко-астрономические исследования. — М.: 1989. — № 21. — С. 144—154.
Идельсон Н. И. Этюды по истории небесной механики. — М.: Наука, 1975.
Ишлинский А. Ю. Галилео Галилей // Ишлинский А. Ю. Механика: идеи, задачи, приложения. — М.: Наука, 1985. — С. 509—522.
Кирсанов В. С. Научная революция XVII века. — М.: Наука, 1987.
Мах Э. Механика. Историко-критический очерк её развития. — Ижевск: «РХД», 2000. — 456 с. — ISBN 5-89806-023-5.
Методологические принципы современных исследований развития науки (Галилей). Реферативный сборник. Под ред Стерлиговой Г. В.. — М.: ИНИОН АН СССР, 1989.
Ольшки Л. История научной литературы на новых языках. — В 3 т. Том 3. Галилей и его время (Репринт: М.: МЦИФИ, 2000). — М.-Л.: ГТТИ, 1933—1934.
Спасский Б. И. История физики. — М.: Высшая школа, 1977. — Т. 1.
Хютт В. Галилей // Философский энциклопедический словарь / Гл. редакция: Л. И. Ильичёв, П. Н. Федосеев, С. М. Ковалёв, В. Г. Панов. — М.: Советская Энциклопедия, 1983. — С. 99—100.
Широков В. С. Галилей и средневековая математика // Историко-математические исследования. — М.: 1979. — № 24. — С. 88—103.

Спасылкі

У Вікіцытатніку ёсць старонка па тэме Галілеа Галілея

Галилей — фигура эпохи Возрождения. Программа «Эха Москвы» из цикла «Всё так»
Сайт, посвящённый Галилею: биография, труды, философия, афоризмы, портреты (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 25 верасня 2011. Праверана 2 сакавіка 2009.
Эрнан Макмаллин.. Дело Галилея (руск.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 22 мая 2010.
Документы по процессам над Галилеем и Джордано Бруно (история публикации) (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 8 верасня 2014. Праверана 10 сакавіка 2009.
Биография Галилея (англ.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 2 сакавіка 2009.
Мемориальный сайт Галилея (англ.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 6 жніўня 2011. Праверана 2 сакавіка 2009.
Текст допросов Галилея (англ.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 2 сакавіка 2009.
The Art of Renaissance Science: Galileo and Perspective (англ.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 верасня 2011. Праверана 2 сакавіка 2009.
Сборник материалов суда над Галилеем (лац.), (італ.) = I documenti del processo di Galileo Galilei. — Ватикан, 1984. — ISBN 88-85042-11-2. Архівавана 29 сакавіка 2008.
Телескоп Галилея, Астронет
Лекции по истории науки И. С. Дмитриева (mp3) (руск.). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 24 студзеня 2010.
Игорь Дмитриев: В чём была истинная причина конфликта Галилео Галилея с церковью? (flv) (руск.). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 24 студзеня 2010.
Nick Kollerstrom.. Galileo's Astrology (англ.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 17 сакавіка 2011. Праверана 4 лютага 2012.
Peter Machamer.. Galileo Galilei (Stanford Encyclopedia of Philosophy) (англ.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 16 верасня 2012. Праверана 12 кастрычніка 2012.

[9] скіраваў глядзельную трубу на Месяц некалькімі месяцамі раней Галілея. Якасць яго аптычнай прылады была няважнай, але Хэрыёту належаць першыя замалёўкі карт месяцавай паверхні і адно з першых назіранняў сонечных плям. Аднак ён не публікаваў свае вынікі, і яны доўгі час заставаліся невядомыя ў навуковым свеце. Іншым папярэднікам Галілея, магчыма, быў Сімон Марыус, які незалежна адкрыў 4 спадарожнікі Юпітэра і даў ім імёны, што замацаваліся ў навуцы; аднак Марыус апублікаваў свае адкрыцці на 4 гады пазней Галілея.

[16] У 1597 годзе ў пісьме да Кеплера Галілей паведамляе, што ён далучыўся «ўжо шмат гадоў назад… да навукі Каперніка».

[27] Кеплер атрымаў тэлескоп, прададзены Галілеем курфюрсту Кёльна (1610), ад якога прылада трапіла ў Прагу.

[32] Венецыя была адзінай італьянскай дзяржавай, дзе інквізіцыя была пад кантролем мясцовых улад.

[_b664382ccb092f48-1] ttp://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Galileo.html

[_064bdafc97644af3-2] BeWeB Праверана 13 лютага 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q77541206"></a>

[_ccde0425d995f02e-3] Berry A. A Short History of Astronomy — London: John Murray, 1898.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19939115"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q84"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19025604"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1232629"></a>

[_1724aafd92499396-4] MacTutor History of Mathematics archive — 1994. Праверана 22 жніўня 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>

[_f8ea6bfded7f77ce-5] Галилей Галилео // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 25 лютага 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>

[_91c6eb28b8d98bf7-6] Матэматычная генеалогія — 1997. Праверана 8 жніўня 2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[_736e502e1913cbea-7] Матэматычная генеалогія — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[8] Ашимбаева М. Т. Томас Хэрриот — предшественник Галилея // Небосвод, № 2 (2009). С. 32—33

[FOOTNOTEШмутцер_Э.,_Шютц_В.198798-10] Шмутцер Э., Шютц В. 1987, с. 98.

[P1-11] Предтеченский Е. А. Галилео Галилей. Указ. соч., Глава 1-я.

[FOOTNOTEКузнецов_Б._Г.196420-12] Кузнецов Б. Г. 1964, с. 20.

[FOOTNOTEКузнецов_Б._Г.196424-13] Кузнецов Б. Г. 1964, с. 24.

[FOOTNOTEШмутцер_Э.,_Шютц_В.198729—30-14] Шмутцер Э., Шютц В. 1987, с. 29—30.

[15] Антисери Д., Реале Дж. Западная философия от истоков до наших дней. Том II. От Возрождения до Канта. — СПб.: Пневма, 2002. — С. 206. — ISBN 5-9014151-05-4.

[FOOTNOTEШмутцер_Э.,_Шютц_В.198733-17] Шмутцер Э., Шютц В. 1987, с. 33.

[FOOTNOTEБаев_К._Л.195595—96-18] Баев К. Л. 1955, с. 95—96.

[FOOTNOTEШмутцер_Э.,_Шютц_В.198734-19] Шмутцер Э., Шютц В. 1987, с. 34.

[FOOTNOTEШмутцер_Э.,_Шютц_В.198737-20] Шмутцер Э., Шютц В. 1987, с. 37.

[21] Galileo’s telescope reaches 400th anniversary: Галилей продемонстрировал созданный им телескоп 25 августа 1609 года.

[FOOTNOTEШмутцер_Э.,_Шютц_В.198740—41-22] Шмутцер Э., Шютц В. 1987, с. 40—41.

[23] Sharratt, Michael. Galileo: Decisive Innovator. — Cambridge: Cambridge University Press, 1996. — P. 18—19. — ISBN 0-521-56671-1.

[24] Sharratt, Michael. Galileo: Decisive Innovator. — Cambridge: Cambridge University Press, 1996. — P. 17. — ISBN 0-521-56671-1.

[FOOTNOTEКузнецов_Б._Г.196482-25] Кузнецов Б. Г. 1964, с. 82.

[26] Шмутцер Э., Шютц В. Галилео Галилей. Указ. соч. — С. 47.

[FOOTNOTEГиндикин_С._Г.200175-28] Гиндикин С. Г. 2001, с. 75.

[FOOTNOTEБаев_К._Л.1955108—109-29] Баев К. Л. 1955, с. 108—109.

[30] Антисери Д., Реале Дж. Западная философия от истоков до наших дней. Том II. От Возрождения до Канта. — СПб.: Пневма, 2002. — С. 206. — ISBN 5-9014151-05-4.

[31] Dava Sobel. Galileo’s Daughter. — London: Fourth Estate, 1999. — ISBN 1-85702-712-4. Архівавана 10 мая 2000.