Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Корань — восевы вегетатыўны орган вышэйшых раслін, які мае радыяльную сіметрыю, здольны неабмежавана нарастаць у даўжыню і валодае станоўчым геатрапізмам. Корань ажыццяўляе замацаванне расліны ў глебе і забяспечвае паглынанне і правядзенне вады з растворанымі мінеральнымі рэчывамі да сцябла і лісця. На корані няма лісця, у клетках кораня няма хларапластаў.
| Корань расліны | |
|---|---|
 | |
| Вывучаецца ў | rhizometry[d] |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Функцыі кораня
Корань выконвае некалькі найважнейшых функцый:
- утрымлівае расліну ў глебе;
- усмоктвае з глебы ваду і раствораныя ў ёй мінеральныя рэчывы, неабходныя для жыцця расліны;
- у корані ўтвараюцца многія арганічныя рэчывы, неабходныя расліне для нармальнага росту і развіцця;
- выдзяляе ў навакольнае асяроддзе розныя рэчывы;
- у каранях могуць адкладвацца запасныя пажыўныя рэчывы.
Каранёвая сістэма
Корань здольны пранікаць у глебу на розную глыбіню. Напрыклад, карані кукурузы дасягаюць глыбіні 1,5—2 м, а некаторых дрэў — 15—20 м. Пры прарастанні семені першым ідзе ў рост зародкавы карэньчык. Ён дае пачатак галоўнаму кораню. Галоўны корань расце вертыкальна ўніз па напрамку сілы цяжару. Умоўная мяжа паміж галоўным коранем і сцяблом называецца каранёвай шыйкай. Карані, якія ўзнікаюць на сцёблах, лістах, цыбулінах, клубнях, карэнішчах, называюцца прыдаткавымі. Прыдаткавыя карані развіваюцца ў бульбы, цыбулі, цюльпана, тамата, кукурузы, пшаніцы і інш. Галоўны і прыдаткавы карані могуць галінавацца. Пры гэтым на іх утвараюцца бакавыя карані. Сукупнасць усіх каранёў расліны складае яго каранёвую сістэму. У залежнасці ад тыпу каранёў, якія ўваходзяць у яе, адрозніваюць каранёвыя сістэмы стрыжнёвага і валасніковістага тыпу.
У выпадку, калі галоўны корань малаважна выяўлены, а прыдаткавыя карані выяўлены значна, каранёвая сістэма завецца . Калі галоўны корань выяўлены значна, каранёвая сістэма завецца .
Стрыжнёвая каранёвая сістэма ўтворана галоўным, бакавымі і прыдаткавымі каранямі. Галоўны корань добра выдзяляецца сярод іншых каранёў. Такая каранёвая сістэма характэрна для дзьмухаўца, фасолі, сланечніку і інш.
Валасніковістая каранёвая сістэма складаецца ў асноўным з прыдаткавых і бакавых каранёў. Галоўны корань або хутка адмірае, або не адрозніваецца па памерах ад прыдаткавых каранёў. Такі тып каранёвай сістэмы характэрны для пшаніцы, кукурузы, бульбы, трыпутніку, казяльцу і інш. Валасніковістая каранёвая сістэма характэрна таксама для ўсіх раслін, якія ўзніклі ў выніку вегетатыўнага размнажэння. Некаторыя расліны адкладаюць у корані запасныя , такія ўтварэнні завуць .
Будова кораня
Корань — гэта вегетатыўны орган расліны, які можа працяглы час расці ў даўжыню. Дзякуючы гэтаму ён здольны асвойваць новыя слаі глебы. Корань расце верхавінай. Менавіта там знаходзяцца клеткі верхавінкавай утваральнай тканкі, дзяленне якіх забяспечвае рост кораня.
Розныя яго ўчасткі адрозніваюцца формай і памерамі. Звонку корань пакрыты спецыяльнай покрыўнай тканкай — рызадэрмай. На самым кончыку карэньчыка знаходзіцца каранёвы чахольчык. Клеткі каранёвага чахольчыка пакрываюць верхавінкавую ўтваральную тканку кораня і ахоўваюць яе ад пашкоджання часцінкамі глебы.
Каранёвы чахольчык утвораны жывымі парэнхімнымі клеткамі. Яны недаўгавечныя і па меры росту кораня і ўкаранення ў глебу паступова злушчваюцца і аслізняюцца. На змену ім з верхавінкавай утваральнай тканкі ўвесь час фарміруюцца новыя клеткі. Слізь, якая ўтвараецца пры разбурэнні клетак каранёвага чахольчыка, ахоўвае кончык кораня ад высыхання і склейвае часцінкі глебы. Пры гэтым утвараецца своеасаблівы канал, па якім расце корань.
Пад каранёвым чахольчыкам размешчана зона дзялення. Яе аснову складае ўтваральная тканка кораня — група дробных жывых клетак, якія актыўна дзеляцца. Клеткі, якія ўтвараюцца ў выніку дзяленняў, забяспечваюць рост кораня. У зоне дзялення ўтвараюцца таксама новыя клеткі каранёвага чахольчыка. Працягласць зоны дзялення — каля 1 мм.
Калі зона дзялення пашкоджана, то рост кораня ў даўжыню спыняецца і ўтвараецца вялікая колькасць бакавых каранёў. Гэта ўласцівасць шырока выкарыстоўваецца ў сельскай гаспадарцы для штучнага фарміравання каранёвай сістэмы расліны. Пры перасадцы маладых сеянцаў у іх напалавіну пакарочваюць (прышчыпваюць) галоўны корань. Гэта стымулюе фарміраванне вялікай колькасці бакавых і прыдаткавых каранёў і ўтварэнне моцнай каранёвай сістэмы. Пасля прышчыпвання кораня маладыя расліны рассаджваюць на пэўнай адлегласці адна ад адной. Такі прыём называюць пікіроўкай.
За зонай дзялення знаходзіцца зона расцягвання і дыферэнцыроўкі. Тут дзяленне клетак спыняецца. У гэтай зоне клеткі растуць за кошт таго, што моцна выцягваюцца. Працягласць зоны расцягвання — некалькі міліметраў.
За зонай расцягвання размешчана зона ўсмоктвання. У гэтай зоне частка клетак рызадэрмы ўтварае бакавыя вырасты, якія называюцца каранёвымі валаскамі. Праз іх у корань паступае вада з растворанымі ў ёй мінеральнымі рэчывамі. Каранёвыя валаскі развіваюцца хутка, але праз 2-3 тыдні адміраюць. Новыя каранёвыя валаскі ўзнікаюць бліжэй да кончыка кораня.
Вада з мінеральнымі рэчывамі дастаўляецца да сцябла праз зону правядзення. Яна размешчана следам за зонай усмоктвання. У зоне правядзення таксама адбываецца закладванне бакавых каранёў.
Пад рызадэрмай размяшчаецца даволі масіўная кара кораня. Яна ўтворана парэнхімнай тканкай. Па клетках кары вада і раствораныя ў ёй мінеральныя рэчывы перамяшчаюцца ў гарызантальным напрамку ад каранёвых валаскоў у цэнтр кораня.
У цэнтры кораня размяшчаецца цэнтральны цыліндр. У яго ўваходзяць участкі ксілемы і флаэмы, якія чаргуюцца і акружаны парэнхімнымі клеткамі. Па сасудах ксілемы з кораня ўверх перамяшчаецца вада з растворанымі ў ёй рэчывамі. Па флаэме ў корань паступаюць рэчывы, утвораныя ў працэсе фотасінтэзу ў лістах і зялёным сцябле. Гэтыя рэчывы забяспечваюць рост кораня і адкладваюцца ў ім як запасныя.
Літаратура
- Біялогія: вучэб. дапам. для 7-га кл. агульнаадукац. устаноў з беларус. мовай навучання / пад рэд. В. М. Ціхамірава; пер. з рус. мовы Г. І. Кулеш. — Мінск: Нар. асвета, 2010. — 199 с. : іл. ISBN 978-985-03-1340-9.
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Корань расліны
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Koran vosevy vegetatyyny organ vyshejshyh raslin yaki mae radyyalnuyu simetryyu zdolny neabmezhavana narastac u dayzhynyu i valodae stanoychym geatrapizmam Koran azhyccyaylyae zamacavanne rasliny y glebe i zabyaspechvae paglynanne i pravyadzenne vady z rastvoranymi mineralnymi rechyvami da scyabla i liscya Na korani nyama liscya u kletkah koranya nyama hlaraplastay Koran raslinyVyvuchaecca yrhizometry d Medyyafajly na VikishovishchyU panyaccya yosc i inshyya znachenni gl Koran Funkcyi koranyaKoran vykonvae nekalki najvazhnejshyh funkcyj utrymlivae raslinu y glebe usmoktvae z gleby vadu i rastvoranyya y yoj mineralnyya rechyvy neabhodnyya dlya zhyccya rasliny u korani ytvarayucca mnogiya arganichnyya rechyvy neabhodnyya rasline dlya narmalnaga rostu i razviccya vydzyalyae y navakolnae asyaroddze roznyya rechyvy u karanyah moguc adkladvacca zapasnyya pazhyynyya rechyvy Karanyovaya sistemaKoran zdolny pranikac u glebu na roznuyu glybinyu Napryklad karani kukuruzy dasyagayuc glybini 1 5 2 m a nekatoryh drey 15 20 m Pry prarastanni semeni pershym idze y rost zarodkavy karenchyk Yon dae pachatak galoynamu koranyu Galoyny koran rasce vertykalna yniz pa napramku sily cyazharu Umoynaya myazha pamizh galoynym koranem i scyablom nazyvaecca karanyovaj shyjkaj Karani yakiya yznikayuc na scyoblah listah cybulinah klubnyah karenishchah nazyvayucca prydatkavymi Prydatkavyya karani razvivayucca y bulby cybuli cyulpana tamata kukuruzy pshanicy i insh Galoyny i prydatkavy karani moguc galinavacca Pry getym na ih utvarayucca bakavyya karani Sukupnasc usih karanyoy rasliny skladae yago karanyovuyu sistemu U zalezhnasci ad typu karanyoy yakiya yvahodzyac u yae adroznivayuc karanyovyya sistemy stryzhnyovaga i valasnikovistaga typu U vypadku kali galoyny koran malavazhna vyyayleny a prydatkavyya karani vyyayleny znachna karanyovaya sistema zavecca Kali galoyny koran vyyayleny znachna karanyovaya sistema zavecca Stryzhnyovaya karanyovaya sistema ytvorana galoynym bakavymi i prydatkavymi karanyami Galoyny koran dobra vydzyalyaecca syarod inshyh karanyoy Takaya karanyovaya sistema harakterna dlya dzmuhayca fasoli slanechniku i insh Valasnikovistaya karanyovaya sistema skladaecca y asnoynym z prydatkavyh i bakavyh karanyoy Galoyny koran abo hutka admirae abo ne adroznivaecca pa pamerah ad prydatkavyh karanyoy Taki typ karanyovaj sistemy harakterny dlya pshanicy kukuruzy bulby tryputniku kazyalcu i insh Valasnikovistaya karanyovaya sistema harakterna taksama dlya ysih raslin yakiya yznikli y vyniku vegetatyynaga razmnazhennya Nekatoryya rasliny adkladayuc u korani zapasnyya takiya ytvarenni zavuc Budova koranyaKoran geta vegetatyyny organ rasliny yaki mozha pracyagly chas rasci y dayzhynyu Dzyakuyuchy getamu yon zdolny asvojvac novyya slai gleby Koran rasce verhavinaj Menavita tam znahodzyacca kletki verhavinkavaj utvaralnaj tkanki dzyalenne yakih zabyaspechvae rost koranya Roznyya yago ychastki adroznivayucca formaj i pamerami Zvonku koran pakryty specyyalnaj pokryynaj tkankaj ryzadermaj Na samym konchyku karenchyka znahodzicca karanyovy chaholchyk Kletki karanyovaga chaholchyka pakryvayuc verhavinkavuyu ytvaralnuyu tkanku koranya i ahoyvayuc yae ad pashkodzhannya chascinkami gleby Karanyovy chaholchyk utvorany zhyvymi parenhimnymi kletkami Yany nedaygavechnyya i pa mery rostu koranya i ykaranennya y glebu pastupova zlushchvayucca i asliznyayucca Na zmenu im z verhavinkavaj utvaralnaj tkanki yves chas farmiruyucca novyya kletki Sliz yakaya ytvaraecca pry razburenni kletak karanyovaga chaholchyka ahoyvae konchyk koranya ad vysyhannya i sklejvae chascinki gleby Pry getym utvaraecca svoeasablivy kanal pa yakim rasce koran Verhavinka karenchyka yaki rasce Pad karanyovym chaholchykam razmeshchana zona dzyalennya Yae asnovu skladae ytvaralnaya tkanka koranya grupa drobnyh zhyvyh kletak yakiya aktyyna dzelyacca Kletki yakiya ytvarayucca y vyniku dzyalennyay zabyaspechvayuc rost koranya U zone dzyalennya ytvarayucca taksama novyya kletki karanyovaga chaholchyka Pracyaglasc zony dzyalennya kalya 1 mm Kali zona dzyalennya pashkodzhana to rost koranya y dayzhynyu spynyaecca i ytvaraecca vyalikaya kolkasc bakavyh karanyoy Geta ylascivasc shyroka vykarystoyvaecca y selskaj gaspadarcy dlya shtuchnaga farmiravannya karanyovaj sistemy rasliny Pry perasadcy maladyh seyancay u ih napalavinu pakarochvayuc pryshchypvayuc galoyny koran Geta stymulyue farmiravanne vyalikaj kolkasci bakavyh i prydatkavyh karanyoy i ytvarenne mocnaj karanyovaj sistemy Paslya pryshchypvannya koranya maladyya rasliny rassadzhvayuc na peynaj adleglasci adna ad adnoj Taki pryyom nazyvayuc pikiroykaj Za zonaj dzyalennya znahodzicca zona rascyagvannya i dyferencyroyki Tut dzyalenne kletak spynyaecca U getaj zone kletki rastuc za kosht tago shto mocna vycyagvayucca Pracyaglasc zony rascyagvannya nekalki milimetray Za zonaj rascyagvannya razmeshchana zona ysmoktvannya U getaj zone chastka kletak ryzadermy ytvarae bakavyya vyrasty yakiya nazyvayucca karanyovymi valaskami Praz ih u koran pastupae vada z rastvoranymi y yoj mineralnymi rechyvami Karanyovyya valaski razvivayucca hutka ale praz 2 3 tydni admirayuc Novyya karanyovyya valaski yznikayuc blizhej da konchyka koranya Vada z mineralnymi rechyvami dastaylyaecca da scyabla praz zonu pravyadzennya Yana razmeshchana sledam za zonaj usmoktvannya U zone pravyadzennya taksama adbyvaecca zakladvanne bakavyh karanyoy Pad ryzadermaj razmyashchaecca davoli masiynaya kara koranya Yana ytvorana parenhimnaj tkankaj Pa kletkah kary vada i rastvoranyya y yoj mineralnyya rechyvy peramyashchayucca y garyzantalnym napramku ad karanyovyh valaskoy u centr koranya Popyarochnae syachenne koranya yachmenyu U centry koranya razmyashchaecca centralny cylindr U yago yvahodzyac uchastki ksilemy i flaemy yakiya charguyucca i akruzhany parenhimnymi kletkami Pa sasudah ksilemy z koranya yverh peramyashchaecca vada z rastvoranymi y yoj rechyvami Pa flaeme y koran pastupayuc rechyvy utvoranyya y pracese fotasintezu y listah i zyalyonym scyable Getyya rechyvy zabyaspechvayuc rost koranya i adkladvayucca y im yak zapasnyya LitaraturaBiyalogiya vucheb dapam dlya 7 ga kl agulnaadukac ustanoy z belarus movaj navuchannya pad red V M Cihamirava per z rus movy G I Kulesh Minsk Nar asveta 2010 199 s il ISBN 978 985 03 1340 9 SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Koran rasliny