Azərbaycanca
Türkçe
Косць — разнавіднасць злучальнай тканкі, якая складае асноўную частку шкілета пазваночных жывёл і чалавека. Косці выконваюць абарончую, апорную і рухавую функцыі, а таксама з’яўляюцца рэзервуарам мінеральных рэчываў.
Касцявая тканка змяшчае ў сабе з валокнамі, крышталізаваным кальцыем (у выглядзе гідроксіапатыту) і спецыялізаванымі клеткамі (, , ), замацаванымі ў гэтым матрыксе.
Грэчаская назва косці ὀστέον (остэон) часта выкарыстоўваецца як прыстаўка ў медыцынскіх тэрмінах (напрыклад, астэапароз). Лацінская назва os выкарыстоўваецца ў сістэмах анатамічнай тэрміналогіі, такіх як Terminologia Anatomica, для наймення асобных касцей (напрыклад, , , os coxae).
Класіфікацыя касцей
Тыпы тканкі
Касцявая тканка падзяляецца на два асноўныя тыпы:
- — утварае шчыльную вонкавую абалонку касцей і пакрывае губкаватую косць.
- Губкаватая (трабекулярная) косць — знаходзіцца пад кампактнай тканкай, атачае , дзе адбываецца ўтварэнне клетак крыві.
Косці паводле формы
Косці падзяляюцца на:
- (напрыклад, , сцягно).
- (косці запясця, перадплюсны).
- (косці чэрапа).
- (косці твару).
- — дробныя акруглыя косці, якія ўтвараюцца ў сухажыллях.
Клеткі і міжклеткавае рэчыва
Клеткі: Астэагенныя (ствалавыя, паўствалавыя, астэабласты)
Асноўныя:
- Астэацыты — спелыя касцявыя клеткі, функцыя якіх — абмен рэчываў у касці.
- Астэабласты — ажыцяўляюць сінтэз бялкоў, утварэнне касцявой тканкі, адкладанне салей кальцыю.
- Астэакласты — макрафаг (манацыт косткі), які рассмоктвае старую касцявую тканку.
Міжклеткавае рэчыва:
- Асеін
- Асеамукоід
Кровазабеспячэнне і інервацыя
Як правіла, праз кожную косць праходзіць адна . Яна адыходзіць ад прылеглай артэрыі і прасякае косць праз , жывячы яе ўнутраныя структуры — касцявы мозг, губкаватую косць і ўнутраны слой кампактнай косці. Касцявую артэрыю суправаджаюць вазаматорныя нервы, выконваючы задачу рэгуляцыі патоку крыві.
Парушэнне кровазабеспячэння косці можа прыводзіць да смерці касцявой тканкі — аваскулярнага некрозу.
Звязаныя структуры
Перыёст
Звонку косці пакрытыя неабходнай для іхняга функцыянавання валакністай тканкай . Праз перыёст праходзяць сасуды, адказныя за сілкаванне вонкавага слоя кампактнай косці, а таксама адчувальныя нервы, здольныя рэагаваць на траўмы. Перыёст мае здатнасць да ўтварэння новай касцявой тканкі.
Касцявы мозг
Артыкул вымагае праверкі арфаграфіі Удзельнік, які паставіў шаблон, не пакінуў тлумачэнняў. |
Ўнутраныя паражніны косткі ўтрымліваюць мяккую, далікатную, багатую клеткамі і забяспечаную крывяноснымі сасудамі масу, званую касцявым мозгам (у птушак частка паражніны напоўнены паветрам). Адрозніваюць тры яго функцыяналныя станы: слізісты (желацінозны), чырвоны (або часта — міелоідны), і жоўты ці тлушчавы (найбольш распаўсюджаны). Асноўную форму складае чырвоны касцяны мозг, у ім назіраецца пяшчотная злучальна-тканая аснова, багатая сасудамі, вельмі падобныя на лейкацыты касцёвамазгавога або лімфатычныя клеткі, клеткі, афарбаваныя гемаглабінам і, якія лічацца пераходнымі да чырвоных крывяных цельцаў, бясколерныя клеткі, якія змяшчаюць ўнутры чырвоныя шарыкі, і шмат’ядравыя буйныя («гіганцкія») клеткі, так званыя міэлапласты.
Чырвоны (дзейны) касцявы мозг — гэта міелоідная тканка, якая, як і лімфоідная, складаецца з двух асноўных кампанентаў: страмальнага — строма, якая служыць мікраатачэннем для гемапаэтычных (крывятворных) клетак, і гемальнага — форменныя элементы крыві на розных стадыях развіцця.
Сторма ўтворана ратыкулярнай тканкай, асцеагеннымі, тучнымі, тлушчавымі, адвентіціальнымі, эндателіяльнымі клеткамі і міжклетачным рэчывам.
Жоўты (нядзейны) касцявы мозг — гэта тлушчавая тканка а з асобнымі астраўкамі (стромай) ратыкулярнай тканкі. Ён знаходзіцца ў касцёвамазговых каналах трубчастых костак і ў частках ячээк губчатага рэчыва касцей, у якіх замяшчае міелоідную тканку губчатага рэчыва. У дзяцей яшчэ няма жоутага касцявога мозгу, але ен паступова замяшчае чырвоны пасля надыходу 4 гадоў і заканчвае замяшчэнне ажно ў 12-18-гадовым узросце.
Слізісты касцяны мозг — халадцападобная, слізістая, бедная на клеткі кансістэнцыя. Ён утвараецца у чарапных і тварных касцях, якія развіваюцца.
Пры адкладзе ў страмальны кампанент асновы тлушчу і памяншэнні колькасці міелоідных элементаў чырвоны мозг пераходзіць у жоўты, а пры знікненні тлушчу і міелоідных элементаў ён набліжаецца да слізістага.
Касцяны мозг не мае нічога агульнага з галаўным і спінным мозгам. Ён не адносіцца да нервовай сістэмы і не мае нейронаў.
Касцяны мозг з’яўляецца найважнейшым крывятворных органам (гл. )
Асноўныя злучэнні касцей
Сіндэсмалогія — вучэнне аб злучэннях касцей.
- Нерухомае (бесперарыўная) — забяспечвае трываласць злучэння і выконвае ахоўную і апорную функцыю. Гэта швы чэрапа і інш.
- Паўрухомае (паўперарыўнае) — дзейнічае як амартызатар, змякчае штуршкі і страсенні. Гэта храстковыя дыскі, якія звязваюць пазванкі.
- Рухомае (перарыўнае/сустаў) — ажыццяўляе рух касцей у розных плоскасцях.
Утварэнне і развіццё
Косці развіваюцца з (зародкавай злучальнай тканкі) двума шляхамі:
- — прамое ператварэнне мезенхімы ў косць.
- — ператварэнне храстковай мадэлі ў касцявую тканку.
У чалавека косці дасягаюць поўнага развіцця ў канцы пубертату. Дакладны ўзрост залежыць ад генетычных, сацыяльных і эканамічных фактараў, а таксама стану здароўя. У заходніх краінах звычайны ўзрост сталення шкілета складае 20-25 гадоў.
вызначаецца з дапамогай метадаў . Звычайна для гэтага робіцца рэнтгенаўскі здымак невядучай рукі. У здаровых людзей узрост касцей супадае з сапраўдным узростам. Развіццё касцей можа быць запаволена такімі ўмовамі як напрыклад недаяданне і .
Гл. таксама
- Шкілет
- Пералом косці
- Астэапароз
- — мінеральны падкорм, якая атрымліваецца з касцей
Крыніцы
- Drake 2020, с. 13
- Drake 2020, с. 13
- Roberto Batisti, 'ὀστοῦν, ὀστέον (Moer. ο 27)', in Olga Tribulato (ed.), Digital Encyclopedia of Atticism. With the assistance of E. N. Merisio. DOI: https://doi.org/10.30687/DEA/2974-8240/2023/02/026
- Drake 2020, с. 13
- Drake 2020, с. 13
- Drake 2020, с. 13
- Drake 2020, с. 13
- Drake 2020, с. 13
- Drake 2020, с. 13
- Drake 2020, с. 13
- http://www.histology.narod.ru/lectures/lecture_08/l_08.htm
- Drake 2020, с. 14
- Drake 2020, с. 16
- Drake 2020, с. 14
- http://www.morphology.dp.ua/_mp3/hematopoies.php Архівавана 8 кастрычніка 2015.
- http://nsau.edu.ru/images/vetfac/images/ebooks/histology/histology/r5/t20.html#20.1.2.2. Периферические органы кроветворения
- Drake 2020, с. 14
- Drake 2020, с. 14
- Drake 2020, с. 14
- Drake 2020, с. 14
Літаратура
- Richard L. Drake, A. Wayne Vogl, Adam W.M. Mitchell. Gray's Anatomy for Students. — 4-е выд.. — Філадэльфія: , 2020. — ISBN 978-0-323-39304-1.
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Косць
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Kosc raznavidnasc zluchalnaj tkanki yakaya skladae asnoynuyu chastku shkileta pazvanochnyh zhyvyol i chalaveka Kosci vykonvayuc abaronchuyu apornuyu i ruhavuyu funkcyi a taksama z yaylyayucca rezervuaram mineralnyh rechyvay Kavalki kascej Kascyavaya tkanka zmyashchae y sabe en z valoknami kryshtalizavanym kalcyem u vyglyadze gidroksiapatytu i specyyalizavanymi kletkami en en en zamacavanymi y getym matrykse Grechaskaya nazva kosci ὀsteon osteon chasta vykarystoyvaecca yak prystayka y medycynskih terminah napryklad asteaparoz Lacinskaya nazva os vykarystoyvaecca y sistemah anatamichnaj terminalogii takih yak Terminologia Anatomica dlya najmennya asobnyh kascej napryklad os coxae Klasifikacyya kascejKampaktnaya i gubkavataya kosc a taksama ploskaj kosci Typy tkanki Kascyavaya tkanka padzyalyaecca na dva asnoynyya typy utvarae shchylnuyu vonkavuyu abalonku kascej i pakryvae gubkavatuyu kosc Gubkavataya trabekulyarnaya kosc znahodzicca pad kampaktnaj tkankaj atachae dze adbyvaecca ytvarenne kletak kryvi Kosci pavodle formy Kosci padzyalyayucca na napryklad en scyagno kosci zapyascya peradplyusny kosci cherapa kosci tvaru drobnyya akruglyya kosci yakiya ytvarayucca y suhazhyllyah Kletki i mizhkletkavae rechyvaZleva naprava asteacyt asteablast asteagennaya kletka asteaklast Kletki Asteagennyya stvalavyya paystvalavyya asteablasty Asnoynyya Asteacyty spelyya kascyavyya kletki funkcyya yakih abmen rechyvay u kasci Asteablasty azhycyaylyayuc sintez byalkoy utvarenne kascyavoj tkanki adkladanne salej kalcyyu Asteaklasty makrafag manacyt kostki yaki rassmoktvae staruyu kascyavuyu tkanku Malady kascyavy matryks Mizhkletkavae rechyva Asein AseamukoidKrovazabespyachenne i inervacyyaYak pravila praz kozhnuyu kosc prahodzic adna en Yana adyhodzic ad pryleglaj arteryi i prasyakae kosc praz en zhyvyachy yae ynutranyya struktury kascyavy mozg gubkavatuyu kosc i ynutrany sloj kampaktnaj kosci Kascyavuyu arteryyu supravadzhayuc vazamatornyya nervy vykonvayuchy zadachu regulyacyi patoku kryvi Parushenne krovazabespyachennya kosci mozha pryvodzic da smerci kascyavoj tkanki avaskulyarnaga nekrozu Zvyazanyya strukturyPeryyost Zvonku kosci pakrytyya neabhodnaj dlya ihnyaga funkcyyanavannya valaknistaj tkankaj Praz peryyost prahodzyac sasudy adkaznyya za silkavanne vonkavaga sloya kampaktnaj kosci a taksama adchuvalnyya nervy zdolnyya reagavac na traymy Peryyost mae zdatnasc da ytvarennya novaj kascyavoj tkanki Kascyavy mozg Asnoyny artykul Kascyavy mozg Artykul vymagae praverki arfagrafii Udzelnik yaki pastaviy shablon ne pakinuy tlumachennyay Magchymy mashynny peraklad uzhyvanne nenarmatyynaga pravapisu abo leksiki Dlya praverki yosc admyslovyya pragramy Ўnutranyya parazhniny kostki ytrymlivayuc myakkuyu dalikatnuyu bagatuyu kletkami i zabyaspechanuyu kryvyanosnymi sasudami masu zvanuyu kascyavym mozgam u ptushak chastka parazhniny napoyneny pavetram Adroznivayuc try yago funkcyyanalnyya stany slizisty zhelacinozny chyrvony abo chasta mieloidny i zhoyty ci tlushchavy najbolsh raspaysyudzhany Asnoynuyu formu skladae chyrvony kascyany mozg u im naziraecca pyashchotnaya zluchalna tkanaya asnova bagataya sasudami velmi padobnyya na lejkacyty kascyovamazgavoga abo limfatychnyya kletki kletki afarbavanyya gemaglabinam i yakiya lichacca perahodnymi da chyrvonyh kryvyanyh celcay byaskolernyya kletki yakiya zmyashchayuc ynutry chyrvonyya sharyki i shmat yadravyya bujnyya giganckiya kletki tak zvanyya mielaplasty Kryvyatvornaya mieloidnaya tkanka Chyrvony dzejny kascyavy mozg geta mieloidnaya tkanka yakaya yak i limfoidnaya skladaecca z dvuh asnoynyh kampanentay stramalnaga stroma yakaya sluzhyc mikraatachennem dlya gemapaetychnyh kryvyatvornyh kletak i gemalnaga formennyya elementy kryvi na roznyh stadyyah razviccya Storma ytvorana ratykulyarnaj tkankaj asceagennymi tuchnymi tlushchavymi adventicialnymi endateliyalnymi kletkami i mizhkletachnym rechyvam Zhoyty nyadzejny kascyavy mozg geta tlushchavaya tkanka a z asobnymi astraykami stromaj ratykulyarnaj tkanki Yon znahodzicca y kascyovamazgovyh kanalah trubchastyh kostak i y chastkah yacheek gubchataga rechyva kascej u yakih zamyashchae mieloidnuyu tkanku gubchataga rechyva U dzyacej yashche nyama zhoutaga kascyavoga mozgu ale en pastupova zamyashchae chyrvony paslya nadyhodu 4 gadoy i zakanchvae zamyashchenne azhno y 12 18 gadovym uzrosce Slizisty kascyany mozg haladcapadobnaya slizistaya bednaya na kletki kansistencyya Yon utvaraecca u charapnyh i tvarnyh kascyah yakiya razvivayucca Pry adkladze y stramalny kampanent asnovy tlushchu i pamyanshenni kolkasci mieloidnyh elementay chyrvony mozg perahodzic u zhoyty a pry zniknenni tlushchu i mieloidnyh elementay yon nablizhaecca da slizistaga Kascyany mozg ne mae nichoga agulnaga z galaynym i spinnym mozgam Yon ne adnosicca da nervovaj sistemy i ne mae nejronay Kascyany mozg z yaylyaecca najvazhnejshym kryvyatvornyh organam gl Asnoynyya zluchenni kascejSindesmalogiya vuchenne ab zluchennyah kascej Kalenny sustay ruhomae zluchenne kascejNeruhomae besperaryynaya zabyaspechvae tryvalasc zluchennya i vykonvae ahoynuyu i apornuyu funkcyyu Geta shvy cherapa i insh Payruhomae payperaryynae dzejnichae yak amartyzatar zmyakchae shturshki i strasenni Geta hrastkovyya dyski yakiya zvyazvayuc pazvanki Ruhomae peraryynae sustay azhyccyaylyae ruh kascej u roznyh ploskascyah Utvarenne i razviccyoKosci razvivayucca z zarodkavaj zluchalnaj tkanki dvuma shlyahami en pramoe peratvarenne mezenhimy y kosc en peratvarenne hrastkovaj madeli y kascyavuyu tkanku U chalaveka kosci dasyagayuc poynaga razviccya y kancy pubertatu Dakladny yzrost zalezhyc ad genetychnyh sacyyalnyh i ekanamichnyh faktaray a taksama stanu zdaroyya U zahodnih krainah zvychajny yzrost stalennya shkileta skladae 20 25 gadoy en vyznachaecca z dapamogaj metaday en Zvychajna dlya getaga robicca rentgenayski zdymak nevyaduchaj ruki U zdarovyh lyudzej uzrost kascej supadae z sapraydnym uzrostam Razviccyo kascej mozha byc zapavolena takimi ymovami yak napryklad nedayadanne i en Gl taksamaShkilet Peralom kosci Asteaparoz mineralny padkorm yakaya atrymlivaecca z kascejKrynicyDrake 2020 s 13 Drake 2020 s 13 Roberto Batisti ὀstoῦn ὀsteon Moer o 27 in Olga Tribulato ed Digital Encyclopedia of Atticism With the assistance of E N Merisio DOI https doi org 10 30687 DEA 2974 8240 2023 02 026 Drake 2020 s 13 Drake 2020 s 13 Drake 2020 s 13 Drake 2020 s 13 Drake 2020 s 13 Drake 2020 s 13 Drake 2020 s 13 http www histology narod ru lectures lecture 08 l 08 htm Drake 2020 s 14 Drake 2020 s 16 Drake 2020 s 14 http www morphology dp ua mp3 hematopoies php Arhivavana 8 kastrychnika 2015 http nsau edu ru images vetfac images ebooks histology histology r5 t20 html 20 1 2 2 Perifericheskie organy krovetvoreniya Drake 2020 s 14 Drake 2020 s 14 Drake 2020 s 14 Drake 2020 s 14LitaraturaRichard L Drake A Wayne Vogl Adam W M Mitchell Gray s Anatomy for Students 4 e vyd Filadelfiya 2020 ISBN 978 0 323 39304 1 SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Kosc