Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Крэ́пасць (старабел. крѣпость; гл. тэрмін) — умацаваны пункт або горад, які мае сталы гарнізон, узбраенне і забяспечаны ўсім неабходным для вядзення ваенных дзеянняў ва ўмовах працяглай аблогі. Адрозніваюцца сухапутныя і марскія.
Гісторыя
Крэпасці, як іх разглядае ваенная справа, з’явіліся ў старажытнасці, хаця і лічыць крэпасцямі толькі збудаванні новага часу. Правобразам іх былі ўмацаванні (драўляныя, земляныя, каменныя і інш. агароджы, равы) вакол паселішчаў і гарадоў. У далейшым крапасныя ўмацаванні сталі арганічнай часткай горада, і ўключалі сцены, валы, вежы, брамныя ўмацаванні, равы і інш. У XVI—XVII стагоддзях, з развіццём артылерыі, абарончы перыметр крэпасцяў пачынае пашырацца вонкі і дапаўняецца бастыёнамі. Са з’яўленнем масавых армій канца XVIII — пачатку XIX стагоддзяў крэпасці дадаткова абараняюцца яшчэ больш высунутымі вонкі лініямі фартоў. З канца XIX стагоддзя ў будове крэпасцяў ужываюць бетон і бранявыя канструкцыі.
На 1914 у Еўропе налічвалася больш за 150 крэпасцяў, вялікіх і малых (паводле тагачаснай класіфікацыі). Вялікая крэпасць магла мець гарнізон да 40—50 тысяч чалавек, у ваенны час — да 100 тыс. ч. (Навагеоргіеўск, Перамышль, Антверпен), і ўзбройвалася да 800 гармат рознага калібру з баезапасам да 800—1000 стрэлаў на гармату. Пасля Першай сусветнай вайны крэпасці сталі лічыцца састарэлымі, і замяняцца і .
Тэрмін
Слова «крѣпость» як агульнае азначэнне ўмацавання, абарончага комплексу, з’явілася ў старабеларускіх дакументах не пазней за сярэдзіну XVI стагоддзя і ўжывалася яшчэ ў сярэдзіне XVIII стагоддзя. У маскоўскіх (расійскіх) тэкстах гэтае слова замяняе ранейшыя «город» і «острог» з XVIII стагоддзя.
Як сінонім тэрміну «крэпасць» для палявых і доўгачасовых фартыфікацыйных умацаванняў у XVII—XVIII стагоддзях у Рэчы Паспалітай і Расійскай імперыі ўжываецца тэрмін «фартэцыя».
Зноскі
- М. А. Ткачоў. Крэпасць // Беларуская Савецкая Энцыклапедыя. У 12 т. Т. 6. Кішынёў — Манцэвічы / Рэдкал.: П. У. Броўка (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1972. — 624 с.: іл., карты. С.161, ВЭС-83.
- Паводле звестак з: Генадзь Семянчук. Да праблемы генезісу і функцыянальнага прызначэння раннесярэднявечных умацаваных паселішчаў-замкаў на тэрыторыі Беларусі // Castrum, urbis et bellum: Зборнік навуковых прац, 2002 — 421 с.
- Напрыклад, «крѣпость црьска» у Сымона Буднага, «вольно было королевскому величеству… городы и крѣпости дѣлати» (1637) у «Акты, относящиеся к истории Западной Росии», V, 36. Гістарычны слоўнік беларускай мовы, Т.16, С.114.
- Яковлев. История крепостей.
Літаратура
- Военный энциклопедический словарь / Пред. Гл. ред. комиссии Н. В. Огарков. — М.: Воениздат, 1983. — 863 с. (руск.). С.374
- Mesqui, Jean (1997). Chateaux-forts et fortifications en France. Paris: Flammarion. ISBN 2-08-012271-1.
- Monreal Y Tejada, Luis (1999). Medieval Castles of Spain (English ed.). Konemann. ISBN 3-8290-2221-2.
- Morris, Marc (2004). Castle: A History of the Buildings that Shaped Medieval Britain. London: Channel Four Books. ISBN 0-7522-1536-1.
- Pounds, N. J. G. (1994). The Medieval Castle in England and Wales: A Social and Political History. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-45828-5.
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Kre pasc starabel krѣpost gl termin umacavany punkt abo gorad yaki mae staly garnizon uzbraenne i zabyaspechany ysim neabhodnym dlya vyadzennya vaennyh dzeyannyay va ymovah pracyaglaj ablogi Adroznivayucca suhaputnyya i marskiya Shylyonski zamak ShvejcaryyaPetrapaylayskaya krepasc Rasiya YaponiyaGistoryyaKrepasci yak ih razglyadae vaennaya sprava z yavilisya y starazhytnasci hacya i lichyc krepascyami tolki zbudavanni novaga chasu Pravobrazam ih byli ymacavanni draylyanyya zemlyanyya kamennyya i insh agarodzhy ravy vakol paselishchay i garadoy U dalejshym krapasnyya ymacavanni stali arganichnaj chastkaj gorada i yklyuchali sceny valy vezhy bramnyya ymacavanni ravy i insh U XVI XVII stagoddzyah z razviccyom artyleryi abaronchy perymetr krepascyay pachynae pashyracca vonki i dapaynyaecca bastyyonami Sa z yaylennem masavyh armij kanca XVIII pachatku XIX stagoddzyay krepasci dadatkova abaranyayucca yashche bolsh vysunutymi vonki liniyami fartoy Z kanca XIX stagoddzya y budove krepascyay uzhyvayuc beton i branyavyya kanstrukcyi Na 1914 u Eyrope nalichvalasya bolsh za 150 krepascyay vyalikih i malyh pavodle tagachasnaj klasifikacyi Vyalikaya krepasc magla mec garnizon da 40 50 tysyach chalavek u vaenny chas da 100 tys ch Navageorgieysk Peramyshl Antverpen i yzbrojvalasya da 800 garmat roznaga kalibru z baezapasam da 800 1000 strelay na garmatu Paslya Pershaj susvetnaj vajny krepasci stali lichycca sastarelymi i zamyanyacca i TerminSlova krѣpost yak agulnae aznachenne ymacavannya abaronchaga kompleksu z yavilasya y starabelaruskih dakumentah ne paznej za syaredzinu XVI stagoddzya i yzhyvalasya yashche y syaredzine XVIII stagoddzya U maskoyskih rasijskih tekstah getae slova zamyanyae ranejshyya gorod i ostrog z XVIII stagoddzya Yak sinonim terminu krepasc dlya palyavyh i doygachasovyh fartyfikacyjnyh umacavannyay u XVII XVIII stagoddzyah u Rechy Paspalitaj i Rasijskaj imperyi yzhyvaecca termin fartecyya ZnoskiM A Tkachoy Krepasc Belaruskaya Saveckaya Encyklapedyya U 12 t T 6 Kishynyoy Mancevichy Redkal P U Broyka gal red i insh Mn BelSE 1972 624 s il karty S 161 VES 83 Pavodle zvestak z Genadz Semyanchuk Da prablemy genezisu i funkcyyanalnaga pryznachennya rannesyarednyavechnyh umacavanyh paselishchay zamkay na terytoryi Belarusi Castrum urbis et bellum Zbornik navukovyh prac 2002 421 s Napryklad krѣpost crska u Symona Budnaga volno bylo korolevskomu velichestvu gorody i krѣposti dѣlati 1637 u Akty otnosyashiesya k istorii Zapadnoj Rosii V 36 Gistarychny sloynik belaruskaj movy T 16 S 114 Yakovlev Istoriya krepostej LitaraturaVoennyj enciklopedicheskij slovar Pred Gl red komissii N V Ogarkov M Voenizdat 1983 863 s rusk S 374 Mesqui Jean 1997 Chateaux forts et fortifications en France Paris Flammarion ISBN 2 08 012271 1 Monreal Y Tejada Luis 1999 Medieval Castles of Spain English ed Konemann ISBN 3 8290 2221 2 Morris Marc 2004 Castle A History of the Buildings that Shaped Medieval Britain London Channel Four Books ISBN 0 7522 1536 1 Pounds N J G 1994 The Medieval Castle in England and Wales A Social and Political History Cambridge Cambridge University Press ISBN 0 521 45828 5