Надвор'е

Надво́р’е — стан атмасферы ў той ці іншай мясцовасці ў пэўны момант або за абмежаваны прамежак часу (суткі, месяц, год).

Навальніца каля вострава Мадэйра

Даследаваннем надвор’я займаецца метэаралогія, прагнозам надвор’я — сіноптыка. Метэаралагічныя звесткі збіраюцца метэаралагічнымі станцыямі. Шматгадовы рэжым надвор’я называюць кліматам. Прыродныя з’явы працякаюць у трапасферы (ніжняй частцы атмасферы) і ў гідрасферы.

Характарыстыкі

Фізічны стан атмасферы, або надвор’е, характарызуецца колькаснымі і якаснымі метэаралагічнымі велічынямі (элементамі, або характарыстыкамі):

• тэмпература паветра,
• атмасферны ціск,
• вільготнасць паветра,
• моц і кірунак ветру,
• воблачнасць,
• ападкі,
• іншыя атмасферныя з’явы.

Фактары

Вылучаюць перыядычныя і неперыядычныя змены надвор’я. Перыядычныя змены надвор’я залежаць ад сутачнага і гадавога кручэння Зямлі. Неперыядычныя абумоўлены пераносам паветраных мас. Яны парушаюць нармальны ход . Розніца фазы перыядычных змен з характарам неперыядычных прыводзяць да рэзкіх змяненняў надвор’я

Падвойная вясёлка

Звычайныя прыродныя з’явы на Зямлі — вецер, воблакі, атмасферныя ападкі (дождж, снег і г. д.), туман і навальніца, і завеі. Рэдкія з’явы ўключаюць у сябе стыхійныя бедствы, як то тарнада і ўраганы. Амаль усе прыродныя з’явы адбываюцца ў трапасферы (ніжняя частка атмасферы).

Адрозненні ў фізічных уласцівасцях паветраных мас узнікаюць з-за змены сонечных прамянёў у залежнасці ад шыраты і аддаленасці рэгіёна ад акіянаў. Вялікае адрозненне тэмператур паміж арктычным і трапічным паветрам з’яўляецца чыннікам наяўнасці вышынных струйных плыняў. Барычныя стварэнні ў сярэдніх шыротах, як то пазатрапічныя цыклоны, утвараюцца пры развіцці хваляў у зоне высотнай струменевай плыні. Паколькі нахіленая адносна плоскасці сваёй арбіты, вугал падзення сонечных прамянёў залежыць ад пары года. У сярэднім штогадовая тэмпература на паверхні Зямлі змяняецца ў межах ± 40 °C. На працягу сотняў тысяч гадоў змена арбіты Зямлі ўплывае на колькасць і размеркаванне сонечнай энергіі на планеце, вызначаючы доўгатэрміновы клімат.

Розніца тэмператураў на паверхні ў сваю чаргу выклікае рознасць у полі атмасфернага ціску. Гарачая паверхня награвае паветра, якое знаходзіцца над ёй, пашырае яго, зніжаючы ціск і шчыльнасць паветра. Атрыманы гарызантальны градыент ціску паскарае паветра ў бок нізкага ціску, ствараючы вецер. А ў выніку працы эфекту Карыёліса пры кручэнні Зямлі адбываецца закручванне патоку. Прыкладам простай сістэмы з’яўляюцца прыбярэжныя брызы, а складанай — вочка .

Атмасфера з’яўляецца складанай сістэмай, таму малаважныя змены ў адной яе часткі могуць мець вялікі ўплыў на сістэму ў цэлым. У гісторыі заўсёды былі спробы кіраваць надвор’ем. Даказана, што дзейнасць людзей, як то сельская гаспадарка і прамысловасць, можа ў некаторых межах уплываць на надвор’е. Прагноз надвор’я — навукова і тэхнічна абгрунтаванае меркаванне аб будучым стане атмасферы ў пэўнай кропцы ці рэгіёне зямнога шара.

Вывучэнне надвор’я на іншых планетах стала карысным для разумення прынцыпаў змены надвор’я Зямлі. Вядомы аб’ект даследаванняў у Сонечнай сістэме — Вялікая чырвоная пляма Юпітэра, з’яўляецца антыцыклонным штормам, які існуе на працягу, прынамсі, 300 гадоў. Аднак надвор’е не абмежавана планетарнымі целамі. стала губляецца ў космасе, ствараючы, па сутнасці, вельмі тонкую атмасферу ва ўсёй сонечнай сістэме. Рух часціц, якія выпускае Сонца, называецца сонечным ветрам.

Гл. таксама

• Сусветная служба надвор’я
• Прагноз надвор’я

Зноскі

1. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 11: Мугір — Паліклініка / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 11. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0188-5 (т. 11).

Літаратура

• Каўрыга П. А. Метэаралогія: вучэбны дапаможнік для студэнтаў геаграфічных спецыяльнасцей устаноў, якія забяспечваюць атрыманне вышэйшай адукацыі. — Мн: БДУ, 2005. — 186, [1] с. ISBN 985-485-375-6

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Надвор’е