Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Прынц Уэ́льскі (англ.: Prince of Wales, вал.: Tywysog Cymru) — тытул мужчыны-спадчынніка англійскага прастола, з 1707 года, пасля юрыдычнага аб’яднання Англіі і Шатландыі — прастола Вялікабрытаніі. Як правіла, жанчына-спадчынніца прастола не носіць тытул «прынцэса Уэльская», яго выкарыстоўвае толькі жонка прынца. Выключэннем з гэтай традыцыі было прысваенне ў 1525 годзе Генрыхам VIII Цюдарам тытула прынцэсы Уэльскай сваёй дачцэ — будучай каралеве Марыі I Англійскай.
Гісторыя тытула
Тытул вядомы з , да канца XIII стагоддзя яго насілі кіраўнікі Уэльса — княства, якое знаходзілася на захадзе Брытаніі. Апошнім незалежным ад Англіі кіраўніком Уэльса (прынцам Уэльскім) быў . У канцы XIII стагоддзя, у сувязі з заваяваннем Уэльса каралём Англіі Эдуардам I і стратай Уэльсам незалежнасці, тытул прынца Уэльскага перайшоў да англійскай кароны і стаў належаць спадчынніку яе прастола.
Паводле падання, Эдуард I пайшоў на хітрасць, каб дамагчыся дамінавання англійскай кароны ва Уэльсе. Калі ён, дасягнуўшы вялікіх ваенных поспехаў у гэтым краі, сабраў валійскіх князёў і прапанаваў ім прызнаць васальную залежнасць ад Англіі, тыя ў якасці галоўнай умовы запатрабавалі, каб прынцам Уэльса быў мясцовы выхадзец, які ні слова не ведае па-англійску. Эдуард тут жа даў урачыстую клятву выканаць гэту ўмову. Князі падпісалі дагавор аб васальнай залежнасці, пасля чаго Эдуард вынес ім свайго сына (будучага караля Эдуарда II), які нарадзіўся напярэдадні ў валійскім замку , і выклікнуў: «Вось вам прынц Уэльскі, выхадзец вашай краіны і ён ні слова не ведае па-англійску!» Легенда вядомая з XVI стагоддзя. У рэчаіснасці ў часы Эдуарда I арыстакратыя ў Англіі была нарманскай і размаўляла ; але Эдуард II сапраўды нарадзіўся ў Карнарване падчас кампаніі яго бацькі ва Уэльсе.
Парадак прысваення
Тытул прынца Уэльскага не прысвойваецца аўтаматычна і не пераходзіць па спадчыне, ён кожны раз адмыслова прысвойваецца манархам, звычайна праз некалькі месяцаў ці нават гадоў пасля таго, як спадчыннік набывае статус. Шэраг спадчыннікаў-старэйшых сыноў так і не паспелі атрымаць тытул прынца Уэльскага, у прыватнасці, будучы Генрых VI (яго бацька Генрых V памёр неўзабаве пасля яго нараджэння, і ён адразу ўзыйшоў на прастол), два памерлыя ў маленстве старэйшыя сыны Генрыха VIII. Усе гэтыя прынцы насілі толькі тытул «герцаг Корнуальскі» (гл. ніжэй).
Прынц Уэльскі таксама праходзіць фармальную , падчас якой манарх ускладае на яго галаву вянок прынца Уэльскага. У выпадку маленства прынца інвестытура можа быць праведзена праз некалькі гадоў пасля прысваення тытула. З 1911 года інвестытура праводзіцца ў тым самым замку ва Уэльсе, дзе нарадзіўся Эдуард II; ініцыятарам правядзення цырымоніі ва Уэльсе стаў валіец .
Звычайна прынцамі Уэльскімі з’яўляюцца старэйшыя сыны манархаў, аднак два разы гэты тытул прысвойваўся ўнукам каралёў пасля смерці іх бацькоў (будучым Рычарду II і Георгу III). Двойчы пасля смерці прынцаў Уэльскіх ( ў 1502 годзе і ў 1612 годзе) гэты тытул перадаваўся іх малодшым братам, якія ўзышлі потым на прастол як Генрых VIII і Карл I, адпаведна.
Цяпер у Вялікабрытаніі гэты тытул носіць прынц Уільям (Вільям) — старэйшы сын караля Карла III, які з’яўляецца 22-м прынцам Уэльскім. Ён з’яўляецца спадчыннікам прастола з моманту смерці Лізаветы II ў верасні 2022 г., амаль адразу атрымаўшы тытул прынца Уэльскага.
Іншыя тытулы
Прынц Уэльскі носіць таксама звычайна прысвойваны разам з гэтым тытулам другарадны тытул графа Чэстэра. Акрамя таго, старэйшы сын манарха аўтаматычна (з моманту нараджэння ў сям’і ўладарнага манарха або заняцца бацькам ці маці стальца) атрымлівае англійскі тытул герцага Корнуальскага, а пасля англа-шатландскай уніі 1603 года таксама і шатландскі — разам з шэрагам іншых другарадных тытулаў.
Спіс прынцаў Уэльскіх
Прынц Уэльскі — незалежны тытул
| Выява | Імя | Чыім спадчыннікам з’яўляўся | Дата нараджэння | Прысваенне тытула | Страта тытула | Дата смерці | Іншыя тытулы | Прынцэса Уэльская (жонка) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| сын | каля 1215 | 11 красавіка 1240; упершыню згаданы ў дакументах у 1244 | 25 лютага 1246 | — | ||||
 | — сын | каля 1223 | 29 верасня 1267 | 11 снежня 1282 загінуў у бітве | прынц Гвінеда | |||
| брат | каля 1238 | 11 снежня 1282 | 3 кастрычніка 1283 пакараны смерцю ў Шрусберы | лорд Сноўдан | ||||
Прынцы Уэльскія — спадчыннікі прастола Англіі
| Выява | Імя | Чыім спадчыннікам з’яўляўся | Дата нараджэння | Абвешчаны спадчыннікам прастола | Прысваенне тытула | Страта тытула | Дата смерці | Іншыя тытулы | Прынцэса Уэльская (жонка) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | Эдуард Карнарванскі пазней кароль Эдуард II | Эдуард I | 25 красавіка 1284 | 19 жніўня 1284 | 7 лютага 1301 | 7 ліпеня 1307 стаў каралём | 21 верасня 1327 | , граф Чэстэр | — |
 | Эдуард Вудстакскі | Эдуард III | 15 чэрвеня 1330 | 12 мая 1343 | 8 чэрвеня 1376 | граф Чэстэр, герцаг Корнуальскі | |||
 | Рычард Плантагенет пазней кароль Рычард II | 6 студзеня 1367 | 8 чэрвеня 1376 | 20 лістапада 1376 | 22 чэрвеня 1377 стаў каралём | 14 лютага 1400 | герцаг Корнуальскі, граф Чэстэр | — | |
 | Генры Монмут пазней кароль Генрых V | Генрых IV | 16 верасня 1387 | 30 верасня 1399 | 15 кастрычніка 1399 | 21 сакавіка 1413 стаў каралём | 31 жніўня 1422 | , герцаг Корнуальскі, граф Чэстэр | — |
 | Эдуард Вэстмінстэрскі | Генрых VI | 13 кастрычніка 1453 | 15 сакавіка 1454 | 11 красавіка 1471 звяржэнне бацькі | 4 мая 1471 | герцаг Корнуальскі, граф Чэстэр | ||
 | Эдуард Ёрк пазней кароль Эдуард V | Эдуард IV | 4 лістапада 1470 | 11 красавіка 1471 | 26 чэрвеня 1471 | 9 красавіка 1483 стаў каралём | 1483? | герцаг Корнуальскі, граф Чэстэр | — |
 | Рычард III | каля 1473 | 1483 | 24 жніўня 1483 | 9 красавіка 1484 | герцаг Корнуальскі, граф Чэстэр, | — | ||
 | Генрых VII | 20 верасня 1486 | 29 лістапада 1489 | 2 красавіка 1502 | герцаг Корнуальскі, граф Чэстэр | Кацярына Арагонская | |||
 | Генры Цюдар пазней кароль Генрых VIII | 28 чэрвеня 1491 | 2 красавіка 1502 | 18 лютага 1504 | 22 красавіка 1509 стаў каралём | 28 студзеня 1547 | герцаг Корнуальскі, граф Чэстэр, | — | |
 | Эдуард Цюдар пазней кароль Эдуард VI | Генрых VIII | 12 кастрычніка 1537 | 1537 | 28 студзеня 1547 стаў каралём | 6 ліпеня 1553 | герцаг Корнуальскі, граф Чэстэр | — | |
 | Генры Сцюарт | Якаў I | 19 лютага 1594 | 24 сакавіка 1603 | 4 чэрвеня 1610 | 6 лістапада 1612 | герцаг Корнуальскі, , граф Чэстэр, і іншыя | — | |
 | Чарлз Сцюарт пазней кароль Карл I | 19 лістапада 1600 | 6 лістапада 1612 | 4 лістапада 1616 | 27 сакавіка 1625 стаў каралём | 30 студзеня 1649 | герцаг Корнуальскі, , , , , граф Чэстэр, , і іншыя | — | |
 | Чарлз Сцюарт пазней кароль Карл II | Карл I | 29 мая 1630 | абвешчаны у 1638—1641 | 30 студзеня 1649 тытул скасаваны (стаў каралём у 1660) | 6 лютага 1685 | герцаг Корнуальскі, , граф Чэстэр, , барон Рэнфру і іншыя | — | |
 | Георг Аўгуст пазней кароль Георг II | Георг I | 10 лістапада 1683 | 1 жніўня 1714 | 27 верасня 1714 | 11 чэрвеня 1727 стаў каралём | 25 кастрычніка 1760 | герцаг Корнуальскі, , , граф Чэстэр, і іншыя | |
 | Георг II | 1 лютага 1707 | 11 чэрвеня | 8 студзеня 1729 | 31 сакавіка 1751 | герцаг Корнуальскі, , герцаг Эдынбургскі, граф Чэстэр, і іншыя | |||
 | Георг Вільгельм Фрэдэрык пазней кароль Георг III | 4 чэрвеня 1738 | 31 сакавіка 1751 | 20 красавіка 1751 | 25 кастрычніка 1760 стаў каралём | 29 студзеня 1820 | герцаг Эдынбургскі, граф Чэстэр і іншыя | — | |
 | Георг Аўгуст Фрэдэрык пазней кароль Георг IV | Георг III | 12 жніўня 1762 | 19 жніўня 1762 | 29 студзеня 1820 стаў каралём | 26 чэрвеня 1830 | герцаг Корнуальскі, , граф Чэстэр, і іншыя | ||
 | Альберт Эдуард пазней кароль Эдуард VII | Вікторыя | 9 лістапада 1841 | 8 снежня 1841 | 22 студзеня 1901 стаў каралём | 6 мая 1910 | герцаг Корнуальскі, , граф Чэстэр, і іншыя | Аляксандра Дацкая | |
 | Георг пазней кароль Георг V | Эдуард VII | 3 чэрвеня 1865 | 22 студзеня 1901 | 9 лістапада 1901 | 6 мая 1910 стаў каралём | 20 студзеня 1936 | герцаг Корнуальскі, , , граф Чэстэр, і іншыя | Марыя Тэкская |
 | Эдуард пазней кароль Эдуард VIII, а затым | Георг V | 23 чэрвеня 1894 | 6 мая 1910 | 23 чэрвеня 1910 | 20 студзеня 1936 стаў каралём | 28 мая 1972 | герцаг Корнуальскі, , граф Чэстэр, і іншыя | — |
 | Чарлз пазней кароль Карл III | Лізавета II | 14 лістапада 1948 | 6 лютага 1952 | 26 ліпеня 1958 | 8 верасня 2022 стаў каралём | жыве дагэтуль | герцаг Корнуальскі, , граф Чэстэр, і іншыя | 1. Дыяна Спенсер 2. Каміла Шанд (афіцыйна не карысталася тытулам) |
 | Уільям Маўнтбетэн-Віндзар | Карл III | 21 чэрвеня 1982 | 8 верасня 2022 | 9 верасня 2022 | жыве дагэтуль | герцаг Корнуальскі, , , граф Чэстэр, і іншыя | Кэтрын Мідлтан | |
Зноскі
- Prince of Wales — Previous Princes (англ.)(недаступная спасылка). princeofwales.gov.uk. Архівавана з першакрыніцы 25 жніўня 2011. Праверана 18 сакавіка 2010.
Спасылкі
- Афіцыйны сайт прынца Уэльскага (англ.). Архівавана з першакрыніцы 25 жніўня 2011.
- Спіс і гісторыя прынцаў Уэльскіх, пачынаючы з (англ.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 25 жніўня 2011.
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Prync Ue lski angl Prince of Wales val Tywysog Cymru tytul muzhchyny spadchynnika anglijskaga prastola z 1707 goda paslya yurydychnaga ab yadnannya Anglii i Shatlandyi prastola Vyalikabrytanii Yak pravila zhanchyna spadchynnica prastola ne nosic tytul pryncesa Uelskaya yago vykarystoyvae tolki zhonka prynca Vyklyuchennem z getaj tradycyi bylo prysvaenne y 1525 godze Genryham VIII Cyudaram tytula pryncesy Uelskaj svayoj dachce buduchaj karaleve Maryi I Anglijskaj Uilyam prync Uelski zaraz Gistoryya tytulaTytul vyadomy z da kanca XIII stagoddzya yago nasili kirayniki Uelsa knyastva yakoe znahodzilasya na zahadze Brytanii Aposhnim nezalezhnym ad Anglii kiraynikom Uelsa pryncam Uelskim byy U kancy XIII stagoddzya u suvyazi z zavayavannem Uelsa karalyom Anglii Eduardam I i strataj Uelsam nezalezhnasci tytul prynca Uelskaga perajshoy da anglijskaj karony i stay nalezhac spadchynniku yae prastola Pavodle padannya Eduard I pajshoy na hitrasc kab damagchysya daminavannya anglijskaj karony va Uelse Kali yon dasyagnuyshy vyalikih vaennyh pospehay u getym krai sabray valijskih knyazyoy i prapanavay im pryznac vasalnuyu zalezhnasc ad Anglii tyya y yakasci galoynaj umovy zapatrabavali kab pryncam Uelsa byy myascovy vyhadzec yaki ni slova ne vedae pa anglijsku Eduard tut zha day urachystuyu klyatvu vykanac getu ymovu Knyazi padpisali dagavor ab vasalnaj zalezhnasci paslya chago Eduard vynes im svajgo syna buduchaga karalya Eduarda II yaki naradziysya napyaredadni y valijskim zamku i vykliknuy Vos vam prync Uelski vyhadzec vashaj krainy i yon ni slova ne vedae pa anglijsku Legenda vyadomaya z XVI stagoddzya U rechaisnasci y chasy Eduarda I arystakratyya y Anglii byla narmanskaj i razmaylyala ale Eduard II sapraydy naradziysya y Karnarvane padchas kampanii yago backi va Uelse Paradak prysvaennyaTytul prynca Uelskaga ne prysvojvaecca aytamatychna i ne perahodzic pa spadchyne yon kozhny raz admyslova prysvojvaecca manarham zvychajna praz nekalki mesyacay ci navat gadoy paslya tago yak spadchynnik nabyvae status Sherag spadchynnikay starejshyh synoy tak i ne paspeli atrymac tytul prynca Uelskaga u pryvatnasci buduchy Genryh VI yago backa Genryh V pamyor neyzabave paslya yago naradzhennya i yon adrazu yzyjshoy na prastol dva pamerlyya y malenstve starejshyya syny Genryha VIII Use getyya pryncy nasili tolki tytul gercag Kornualski gl nizhej Prync Uelski taksama prahodzic farmalnuyu padchas yakoj manarh uskladae na yago galavu vyanok prynca Uelskaga U vypadku malenstva prynca investytura mozha byc pravedzena praz nekalki gadoy paslya prysvaennya tytula Z 1911 goda investytura pravodzicca y tym samym zamku va Uelse dze naradziysya Eduard II inicyyataram pravyadzennya cyrymonii va Uelse stay valiec Zvychajna pryncami Uelskimi z yaylyayucca starejshyya syny manarhay adnak dva razy gety tytul prysvojvaysya ynukam karalyoy paslya smerci ih backoy buduchym Rychardu II i Georgu III Dvojchy paslya smerci pryncay Uelskih y 1502 godze i y 1612 godze gety tytul peradavaysya ih malodshym bratam yakiya yzyshli potym na prastol yak Genryh VIII i Karl I adpavedna Cyaper u Vyalikabrytanii gety tytul nosic prync Uilyam Vilyam starejshy syn karalya Karla III yaki z yaylyaecca 22 m pryncam Uelskim Yon z yaylyaecca spadchynnikam prastola z momantu smerci Lizavety II y verasni 2022 g amal adrazu atrymayshy tytul prynca Uelskaga Inshyya tytulyPrync Uelski nosic taksama zvychajna prysvojvany razam z getym tytulam drugaradny tytul grafa Chestera Akramya tago starejshy syn manarha aytamatychna z momantu naradzhennya y syam i yladarnaga manarha abo zanyacca backam ci maci stalca atrymlivae anglijski tytul gercaga Kornualskaga a paslya angla shatlandskaj unii 1603 goda taksama i shatlandski razam z sheragam inshyh drugaradnyh tytulay Spis pryncay UelskihPrync Uelski nezalezhny tytul Vyyava Imya Chyim spadchynnikam z yaylyaysya Data naradzhennya Prysvaenne tytula Strata tytula Data smerci Inshyya tytuly Pryncesa Uelskaya zhonka syn kalya 1215 11 krasavika 1240 upershynyu zgadany y dakumentah u 1244 25 lyutaga 1246 syn kalya 1223 29 verasnya 1267 11 snezhnya 1282 zaginuy u bitve prync Gvinedabrat kalya 1238 11 snezhnya 1282 3 kastrychnika 1283 pakarany smercyu y Shrusbery lord SnoydanPryncy Uelskiya spadchynniki prastola Anglii Vyyava Imya Chyim spadchynnikam z yaylyaysya Data naradzhennya Abveshchany spadchynnikam prastola Prysvaenne tytula Strata tytula Data smerci Inshyya tytuly Pryncesa Uelskaya zhonka Eduard Karnarvanski paznej karol Eduard II Eduard I 25 krasavika 1284 19 zhniynya 1284 7 lyutaga 1301 7 lipenya 1307 stay karalyom 21 verasnya 1327 graf Chester Eduard Vudstakski Eduard III 15 chervenya 1330 12 maya 1343 8 chervenya 1376 graf Chester gercag KornualskiRychard Plantagenet paznej karol Rychard II 6 studzenya 1367 8 chervenya 1376 20 listapada 1376 22 chervenya 1377 stay karalyom 14 lyutaga 1400 gercag Kornualski graf Chester Genry Monmut paznej karol Genryh V Genryh IV 16 verasnya 1387 30 verasnya 1399 15 kastrychnika 1399 21 sakavika 1413 stay karalyom 31 zhniynya 1422 gercag Kornualski graf Chester Eduard Vestminsterski Genryh VI 13 kastrychnika 1453 15 sakavika 1454 11 krasavika 1471 zvyarzhenne backi 4 maya 1471 gercag Kornualski graf ChesterEduard York paznej karol Eduard V Eduard IV 4 listapada 1470 11 krasavika 1471 26 chervenya 1471 9 krasavika 1483 stay karalyom 1483 gercag Kornualski graf Chester Rychard III kalya 1473 1483 24 zhniynya 1483 9 krasavika 1484 gercag Kornualski graf Chester Genryh VII 20 verasnya 1486 29 listapada 1489 2 krasavika 1502 gercag Kornualski graf Chester Kacyaryna AragonskayaGenry Cyudar paznej karol Genryh VIII 28 chervenya 1491 2 krasavika 1502 18 lyutaga 1504 22 krasavika 1509 stay karalyom 28 studzenya 1547 gercag Kornualski graf Chester Eduard Cyudar paznej karol Eduard VI Genryh VIII 12 kastrychnika 1537 1537 28 studzenya 1547 stay karalyom 6 lipenya 1553 gercag Kornualski graf Chester Genry Scyuart Yakay I 19 lyutaga 1594 24 sakavika 1603 4 chervenya 1610 6 listapada 1612 gercag Kornualski graf Chester i inshyya Charlz Scyuart paznej karol Karl I 19 listapada 1600 6 listapada 1612 4 listapada 1616 27 sakavika 1625 stay karalyom 30 studzenya 1649 gercag Kornualski graf Chester i inshyya Charlz Scyuart paznej karol Karl II Karl I 29 maya 1630 abveshchany u 1638 1641 30 studzenya 1649 tytul skasavany stay karalyom u 1660 6 lyutaga 1685 gercag Kornualski graf Chester baron Renfru i inshyya Georg Aygust paznej karol Georg II Georg I 10 listapada 1683 1 zhniynya 1714 27 verasnya 1714 11 chervenya 1727 stay karalyom 25 kastrychnika 1760 gercag Kornualski graf Chester i inshyyaGeorg II 1 lyutaga 1707 11 chervenya 8 studzenya 1729 31 sakavika 1751 gercag Kornualski gercag Edynburgski graf Chester i inshyyaGeorg Vilgelm Frederyk paznej karol Georg III 4 chervenya 1738 31 sakavika 1751 20 krasavika 1751 25 kastrychnika 1760 stay karalyom 29 studzenya 1820 gercag Edynburgski graf Chester i inshyya Georg Aygust Frederyk paznej karol Georg IV Georg III 12 zhniynya 1762 19 zhniynya 1762 29 studzenya 1820 stay karalyom 26 chervenya 1830 gercag Kornualski graf Chester i inshyyaAlbert Eduard paznej karol Eduard VII Viktoryya 9 listapada 1841 8 snezhnya 1841 22 studzenya 1901 stay karalyom 6 maya 1910 gercag Kornualski graf Chester i inshyya Alyaksandra DackayaGeorg paznej karol Georg V Eduard VII 3 chervenya 1865 22 studzenya 1901 9 listapada 1901 6 maya 1910 stay karalyom 20 studzenya 1936 gercag Kornualski graf Chester i inshyya Maryya TekskayaEduard paznej karol Eduard VIII a zatym Georg V 23 chervenya 1894 6 maya 1910 23 chervenya 1910 20 studzenya 1936 stay karalyom 28 maya 1972 gercag Kornualski graf Chester i inshyya Charlz paznej karol Karl III Lizaveta II 14 listapada 1948 6 lyutaga 1952 26 lipenya 1958 8 verasnya 2022 stay karalyom zhyve dagetul gercag Kornualski graf Chester i inshyya 1 Dyyana Spenser 2 Kamila Shand aficyjna ne karystalasya tytulam Uilyam Mayntbeten Vindzar Karl III 21 chervenya 1982 8 verasnya 2022 9 verasnya 2022 zhyve dagetul gercag Kornualski graf Chester i inshyya Ketryn MidltanZnoskiPrince of Wales Previous Princes angl nedastupnaya spasylka princeofwales gov uk Arhivavana z pershakrynicy 25 zhniynya 2011 Praverana 18 sakavika 2010 SpasylkiAficyjny sajt prynca Uelskaga angl Arhivavana z pershakrynicy 25 zhniynya 2011 Spis i gistoryya pryncay Uelskih pachynayuchy z angl nedastupnaya spasylka Arhivavana z pershakrynicy 25 zhniynya 2011