Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Прэ́тар (лац. praetor, ад prae-ire — ісці наперадзе, правадырнічаць) — дзяржаўная пасада ў Старажытным Рыме. Падчас гістарычнага развіцця Старажытнага Рыма значэнне і функцыі гэтай пасады змяняліся.
У перыяд ранняй рымскай рэспублікі (пасля скасавання царства) прэтарамі называлі дзве вышэйшыя магістратуры — консулаў і дыктатараў. У 367 да н.э., з часу законаў Ліцынія і Секстыя (Leges Liciniae Sextiae), вярхоўная службовая асоба стала звацца консулам, а тэрмінам «прэтар» стала пазначацца наступная па старшынстве пасада, пры гэтым яго асноўнай кампетэнцыяй стала здзяйсненне гарадскога правасуддзя па грамадзянскіх справах. У адсутнасць консула прэтару належала вышэйшая ўлада.
З 242 да н.э. стала абірацца два прэтара — гарадскі прэтар (Praetor urbanus), які ведаў судовымі працэсамі паміж рымскімі грамадзянамі, і прэтар для вядзення спраў паміж рымскімі грамадзянамі і чужаземцамі або паміж самімі чужаземцамі (Praetor peregrinus).
Заснаванне рымскіх правінцый прывяло да з'яўлення іншых пасад прэтараў — з 227 да н.э. у Сіцыліі і Сардзініі, а з 197 да н.э. — у абедзвюх іспанскіх правінцыях.
Пры Суле колькасць прэтараў павялічылася да васьмі, пры Цэзары — да шаснаццаці, а ў часы Імперыі — да васямнаццаці. У часы Імперыі пасады прэтараў ужо страцілі былое значэнне, але служылі неабходнай ступенню для замяшчэння цэлага шэрагу вышэйшых адміністрацыйных і афіцэрскіх пасад на шляху да сенатарскай пасады. У эпоху Імперыі прэтарамі зваліся таксама вышэйшыя службовыя асобы ў гарадах.
Сучаснае значэнне
У Малдове прэтар — прадстаўнік генеральнага прымара муніцыпія Кішынэу ў кожным сектары муніцыпія, прызначаны ім па ўзгадненні з саветам муніцыпія.ст. 59 Закона Рэспублікі Малдова Nr. 436 ад 28.12.2006 аб мясцовым публічным кіраванні Архівавана 30 мая 2009.
Літаратура
- Претор // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
- Кофанов Л. Л. Генезис преторского права в Риме // IVS ANTIQUM. M., 2003. №. 12.
- Власова О. А. 2009: Эволюция римской магистратуры преторов (367 г. до н. э. — 122 г. до н. э.) Архівавана 10 чэрвеня 2011. // Проблемы истории, филологии, культуры. 1, 28-43.
- Чекалова А. А. Претура: основа комплектования сената Константинополя или налоговое бремя сенаторов?(недаступная спасылка) / А. А. Чекалова // Античная древность и средние века. — Барнаул: День, 1992. — Вып. 26: Византия и средневековый Крым. — С. 37-45.
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Pre tar lac praetor ad prae ire isci naperadze pravadyrnichac dzyarzhaynaya pasada y Starazhytnym Ryme Padchas gistarychnaga razviccya Starazhytnaga Ryma znachenne i funkcyi getaj pasady zmyanyalisya U peryyad rannyaj rymskaj respubliki paslya skasavannya carstva pretarami nazyvali dzve vyshejshyya magistratury konsulay i dyktataray U 367 da n e z chasu zakonay Licyniya i Sekstyya Leges Liciniae Sextiae vyarhoynaya sluzhbovaya asoba stala zvacca konsulam a terminam pretar stala paznachacca nastupnaya pa starshynstve pasada pry getym yago asnoynaj kampetencyyaj stala zdzyajsnenne garadskoga pravasuddzya pa gramadzyanskih spravah U adsutnasc konsula pretaru nalezhala vyshejshaya ylada Z 242 da n e stala abiracca dva pretara garadski pretar Praetor urbanus yaki veday sudovymi pracesami pamizh rymskimi gramadzyanami i pretar dlya vyadzennya spray pamizh rymskimi gramadzyanami i chuzhazemcami abo pamizh samimi chuzhazemcami Praetor peregrinus Zasnavanne rymskih pravincyj pryvyalo da z yaylennya inshyh pasad pretaray z 227 da n e u Sicylii i Sardzinii a z 197 da n e u abedzvyuh ispanskih pravincyyah Pry Sule kolkasc pretaray pavyalichylasya da vasmi pry Cezary da shasnaccaci a y chasy Imperyi da vasyamnaccaci U chasy Imperyi pasady pretaray uzho stracili byloe znachenne ale sluzhyli neabhodnaj stupennyu dlya zamyashchennya celaga sheragu vyshejshyh administracyjnyh i aficerskih pasad na shlyahu da senatarskaj pasady U epohu Imperyi pretarami zvalisya taksama vyshejshyya sluzhbovyya asoby y garadah Suchasnae znachenneU Maldove pretar pradstaynik generalnaga prymara municypiya Kishyneu y kozhnym sektary municypiya pryznachany im pa yzgadnenni z savetam municypiya st 59 Zakona Respubliki Maldova Nr 436 ad 28 12 2006 ab myascovym publichnym kiravanni Arhivavana 30 maya 2009 LitaraturaPretor Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 86 tomah 82 t i 4 dop rusk SPb 1890 1907 Kofanov L L Genezis pretorskogo prava v Rime IVS ANTIQUM M 2003 12 Vlasova O A 2009 Evolyuciya rimskoj magistratury pretorov 367 g do n e 122 g do n e Arhivavana 10 chervenya 2011 Problemy istorii filologii kultury 1 28 43 Chekalova A A Pretura osnova komplektovaniya senata Konstantinopolya ili nalogovoe bremya senatorov nedastupnaya spasylka A A Chekalova Antichnaya drevnost i srednie veka Barnaul Den 1992 Vyp 26 Vizantiya i srednevekovyj Krym S 37 45