Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Пікардская мова (пікард.: picard) — мова-ойль, цяпер цесна звязаная з французскай. Гутарковая ў двух рэгіёнах у Францыі — Нор-Па-дэ-Кале і Пікардыя і ў рэгіёне Валонія ў Бельгіі, дзе таксама ўжываецца валонская і стандартная французская мовы. У Пікардыі гэты завуць picard, аднак у Нор-Па-дэ-Кале ён больш вядомы пад назвай ch’ti () ці ch’timi, а ў Валанс'ене і Лілі яго клічуць rouchi (рушы). Таксама можа выкарыстоўвацца тэрмін «паўночны (пікардскі) патуа».
| Пікардская мова | |
|---|---|
| Саманазва | picard |
| Краіны |  Францыя Бельгія |
| Рэгіёны | Нор-Па-дэ-Кале Пікардыя Валонія |
| Афіцыйны статус |  Французская супольнасць Бельгіі () |
| Агульная колькасць носьбітаў | — |
| Статус | сур’ёзная пагроза[d] |
| Класіфікацыя | |
| Катэгорыя | Мовы Еўразіі |
| індаеўрапейская сям'я
| |
| Пісьменнасць | лацінка |
| Моўныя коды | |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | — |
| ISO 639-3 | pcd |
| 398 | |
| Ethnologue | pcd |
| Linguasphere | 51-AAA-he |
| ELCat | 3276 |
| IETF | pcd |
| Glottolog | pica1241 |
 Вікіпедыя на гэтай мове | |
У Сярэднявеччы, да ўсталявання літаратурнай французскай мовы на аснове дыялекту Парыжа, пікардская мова мела ўласную літаратурную форму, карысталася папулярнасцю і мела значны прэстыж на поўначы цяперашняй Францыі. За найноўшым часам праз рэзкае звужэнне сферы выкарыстання падчас моўнай палітыкі ўрада Францыі па цэнтралізацыі мовы () ідыём уяўляе сабой дыялект уласна французскай мовы і абмежавана выкарыстоўваецца толькі ў рэгіянальным фальклоры для надання нацыянальнага каларыту.
Пікардыя — Нор-Па-дэ-Кале — Валонія
Паходжанне
Пікардская мова, як і іншыя раманскія мовы, развілася на аснове народнай латыні часоў позняй антычнасці. Размяшчаючыся на перыферыі раманскага арэала Еўропы ўздоўж , яна адчула моцны ўплыў суседніх германскіх моў, у першую чаргу нідэрландскай. Сярэднявечная пікардская мова займала прамежкавае становішча паміж нармандскай мовай на захадзе і валонскай на ўсходзе (найбольш германізаванай з усіх тутэйшых раманскіх ідыёмаў). Германцы склалі значную частку насельніцтва Пікардыі, Шампані і Нармандыі ў часы ранняга Сярэднявечча. Праз то, што яны займалі вышэйшыя сацыяльныя пазіцыі ў Франкскай дзяржаве за аўтахтонных гала-рымлян, прэстыж мясцовай раманскай мовы быў высокі, бо менавіта ёй у першую чаргу авалодвалі германцы. Сярэднявечныя летапісцы адзначалі, што прэстыж пікардскай мовы быў настолькі высокі, што панаванне гэтай мовы пачыналася «ля паўночных варот Парыжа». Пры гэтым на перыферыі пікардскага арэала германская мова захоўвалася даволі доўга. Горад Кале быў нідэрландамоўным да канца XVI стагоддзя, што дазволіла англічанам кантраляваць яго да 1588 г. (Гл. ). Дзюнкерк і шматлікія сельскія акругі былі двухмоўнымі ці нават пераважна нідэрландамоўнымі да пачатку XX стагоддзя.
Статус мовы
Францыя
Пікардская мова не выкладаецца ў школах (за выключэннем пазакласных кружкоў для валанцёраў) і не з'яўляецца агульнаўжывальнай нават на поўначы Францыі. Тым не менш, яна вывучаецца на філалагічных факультэтах універсітэтаў у паўночнафранцузскіх гарадах Ліль і Ам’ен у складзе раманістыкі і параўнальна-гістарычнага мовазнаўства. Пісьмовая пікардская мова абмежавана выкарыстоўваецца на шыльдах у невялікіх гарадах і пасёлках, вусная — у дыялектнай гутарцы, фальклоры, прыказках і прымаўках, рознага роду абрадах.
Бельгія
Французская супольнасць Бельгіі (La Communauté française de Belgique) указам 1990 года прызнала пікардскую мову рэгіянальнай мовай, нароўні з валонскай, , і мовамі. Пры гэтым пікардская не выкладаецца ў франкамоўных школах. Колькасць тых, хто размаўляе на ёй, няспынна скарачаецца, а большасць носьбітаў, для каго гэта мова родная, старэйшыя за 50 гадоў.
Гл. таксама
- Нармандская мова
Літаратура
- На пікардскай мове піша і перакладае на яе сучасны паэт (сапраўднае імя — П'ер Івар, нар. у 1951).
- Fernand Carton (en coll. avec Maurice Lebègue): Atlas linguistique et ethnographique picard, Vol. 1(1989), Vol. 2 (1998), Coll. Atlas linguistiques de France par régions, Paris, Ed. CNRS.
- Jean-Michel Eloy, La constitution du picard : une approche de la notion de langue, Louvain, Peeters (Bibliothèque des Cahiers de l’Institut de Linguistique de Louvain), 1997, ISBN 90-6831-905-1.
- Marie-Madeleine Duquef, Amassoér, dictionnaire picard-français, français-picard, Librairie du Labyrinthe, Amiens, 2004.
Спасылкі
Спасылкі на фр. і англ. мовах
- Chespicards, Ech Picard dsur ch’Intarnet, Ech l’intarnet d’ech Picard: Chansons, Jeux Picard, Spectacles et animations Архівавана 24 студзеня 2021.
- Prière en ch’ti.
- Le picard, langue d’oïl Архівавана 28 верасня 2007., présentation par Jean-Michel Eloy.
- Le Ch’ti Network, le reseau social ch’ti Архівавана 7 верасня 2011. Communauté de ch’tis : forum, vidéos, photos, musiques ;
- Le réseau mondial des gens du nord ChtiBook, forum, traduction chtimi, messagerie, vidéos, photos;
- Le site Архівавана 30 красавіка 2010. du département Langue et culture de Picardie de l’Office Culturel Régional de Picardie ;
- Dictionnaire Freelang — Dictionnaire ch’ti-français/français-ch’ti ;
- Guide audio de conversation en ch’ti — 400 expressions de tous les jours à écouter en chti;
- Lexique des Littératures dialectales du Hainaut Архівавана 30 ліпеня 2009. (wallo-picard)
- Déclaration des Droits de l’Homme en picard
- Éch jornal picard Архівавана 31 жніўня 2009. Ch’picard din chl’Intranète, pour faire vivre la langue picarde
- Eul' Ch’timisator Архівавана 13 чэрвеня 2009. : traducteur en ligne de Ch’timi — un outil développé pour traduire n’importe quelle page en ch’ti
- www.ethnologue.com : «Picard»
- UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger Праверана 24 чэрвеня 2018.
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Pikardskaya mova pikard picard mova ojl cyaper cesna zvyazanaya z francuzskaj Gutarkovaya y dvuh regiyonah u Francyi Nor Pa de Kale i Pikardyya i y regiyone Valoniya y Belgii dze taksama yzhyvaecca valonskaya i standartnaya francuzskaya movy U Pikardyi gety zavuc picard adnak u Nor Pa de Kale yon bolsh vyadomy pad nazvaj ch ti ci ch timi a y Valans ene i Lili yago klichuc rouchi rushy Taksama mozha vykarystoyvacca termin paynochny pikardski patua Pikardskaya movaSamanazva picardKrainy Francyya BelgiyaRegiyony Nor Pa de Kale Pikardyya ValoniyaAficyjny status Francuzskaya supolnasc Belgii Agulnaya kolkasc nosbitay Status sur yoznaya pagroza d KlasifikacyyaKategoryya Movy Eyraziiindaeyrapejskaya syam ya italijskaya gruparamanskaya grupaojlskaya padgrupa dd dd dd dd dd dd dd Pismennasc lacinkaMoynyya kodyISO 639 1 ISO 639 2 ISO 639 3 pcd398Ethnologue pcdLinguasphere 51 AAA heELCat 3276IETF pcdGlottolog pica1241Vikipedyya na getaj move U Syarednyavechchy da ystalyavannya litaraturnaj francuzskaj movy na asnove dyyalektu Paryzha pikardskaya mova mela ylasnuyu litaraturnuyu formu karystalasya papulyarnascyu i mela znachny prestyzh na poynachy cyaperashnyaj Francyi Za najnoyshym chasam praz rezkae zvuzhenne sfery vykarystannya padchas moynaj palityki yrada Francyi pa centralizacyi movy idyyom uyaylyae saboj dyyalekt ulasna francuzskaj movy i abmezhavana vykarystoyvaecca tolki y regiyanalnym falklory dlya nadannya nacyyanalnaga kalarytu Pikardskaya mova Pikardyya Nor Pa de Kale ValoniyaPahodzhannePikardskaya mova yak i inshyya ramanskiya movy razvilasya na asnove narodnaj latyni chasoy poznyaj antychnasci Razmyashchayuchysya na peryferyi ramanskaga areala Eyropy yzdoyzh yana adchula mocny yplyy susednih germanskih moy u pershuyu chargu niderlandskaj Syarednyavechnaya pikardskaya mova zajmala pramezhkavae stanovishcha pamizh narmandskaj movaj na zahadze i valonskaj na yshodze najbolsh germanizavanaj z usih tutejshyh ramanskih idyyomay Germancy sklali znachnuyu chastku naselnictva Pikardyi Shampani i Narmandyi y chasy rannyaga Syarednyavechcha Praz to shto yany zajmali vyshejshyya sacyyalnyya pazicyi y Frankskaj dzyarzhave za aytahtonnyh gala rymlyan prestyzh myascovaj ramanskaj movy byy vysoki bo menavita yoj u pershuyu chargu avalodvali germancy Syarednyavechnyya letapiscy adznachali shto prestyzh pikardskaj movy byy nastolki vysoki shto panavanne getaj movy pachynalasya lya paynochnyh varot Paryzha Pry getym na peryferyi pikardskaga areala germanskaya mova zahoyvalasya davoli doyga Gorad Kale byy niderlandamoynym da kanca XVI stagoddzya shto dazvolila anglichanam kantralyavac yago da 1588 g Gl Dzyunkerk i shmatlikiya selskiya akrugi byli dvuhmoynymi ci navat peravazhna niderlandamoynymi da pachatku XX stagoddzya Status movyFrancyya Pikardskaya mova ne vykladaecca y shkolah za vyklyuchennem pazaklasnyh kruzhkoy dlya valancyoray i ne z yaylyaecca agulnayzhyvalnaj navat na poynachy Francyi Tym ne mensh yana vyvuchaecca na filalagichnyh fakultetah universitetay u paynochnafrancuzskih garadah Lil i Am en u skladze ramanistyki i paraynalna gistarychnaga movaznaystva Pismovaya pikardskaya mova abmezhavana vykarystoyvaecca na shyldah u nevyalikih garadah i pasyolkah vusnaya u dyyalektnaj gutarcy falklory prykazkah i prymaykah roznaga rodu abradah Belgiya Lingvistychnaya karta Valonii Areal pikardskaj movy paznachany zyalyonym koleram Francuzskaya supolnasc Belgii La Communaute francaise de Belgique ukazam 1990 goda pryznala pikardskuyu movu regiyanalnaj movaj naroyni z valonskaj i movami Pry getym pikardskaya ne vykladaecca y frankamoynyh shkolah Kolkasc tyh hto razmaylyae na yoj nyaspynna skarachaecca a bolshasc nosbitay dlya kago geta mova rodnaya starejshyya za 50 gadoy Gl taksamaNarmandskaya movaLitaraturaNa pikardskaj move pisha i perakladae na yae suchasny paet sapraydnae imya P er Ivar nar u 1951 Fernand Carton en coll avec Maurice Lebegue Atlas linguistique et ethnographique picard Vol 1 1989 Vol 2 1998 Coll Atlas linguistiques de France par regions Paris Ed CNRS Jean Michel Eloy La constitution du picard une approche de la notion de langue Louvain Peeters Bibliotheque des Cahiers de l Institut de Linguistique de Louvain 1997 ISBN 90 6831 905 1 Marie Madeleine Duquef Amassoer dictionnaire picard francais francais picard Librairie du Labyrinthe Amiens 2004 SpasylkiRazdzel Vikipedyi na pikardskaj moveSpasylki na fr i angl movah Chespicards Ech Picard dsur ch Intarnet Ech l intarnet d ech Picard Chansons Jeux Picard Spectacles et animations Arhivavana 24 studzenya 2021 Priere en ch ti Le picard langue d oil Arhivavana 28 verasnya 2007 presentation par Jean Michel Eloy Le Ch ti Network le reseau social ch ti Arhivavana 7 verasnya 2011 Communaute de ch tis forum videos photos musiques Le reseau mondial des gens du nord ChtiBook forum traduction chtimi messagerie videos photos Le site Arhivavana 30 krasavika 2010 du departement Langue et culture de Picardie de l Office Culturel Regional de Picardie Dictionnaire Freelang Dictionnaire ch ti francais francais ch ti Guide audio de conversation en ch ti 400 expressions de tous les jours a ecouter en chti Lexique des Litteratures dialectales du Hainaut Arhivavana 30 lipenya 2009 wallo picard Declaration des Droits de l Homme en picard Ech jornal picard Arhivavana 31 zhniynya 2009 Ch picard din chl Intranete pour faire vivre la langue picarde Eul Ch timisator Arhivavana 13 chervenya 2009 traducteur en ligne de Ch timi un outil developpe pour traduire n importe quelle page en ch ti www ethnologue com Picard UNESCO Atlas of the World s Languages in Danger Praverana 24 chervenya 2018 lt a href https wikidata org wiki Track Q925553 gt lt a gt