Хімічнае рэчыва тып матэрыі устойлівая сістэма часціц атамаў іонаў або малекул з пэўнымі фізічнымі і хімічнымі ўласцівас

Хімічнае рэчыва — тып матэрыі, устойлівая сістэма часціц (атамаў, іонаў або малекул) з пэўнымі фізічнымі і хімічнымі ўласцівасцямі і саставам, які не змяняецца ў залежнасці ад пробы.

Хімічныя рэчывы: **цукроза**, , **соль**, вада.

Камбінацыя некалькіх рэчываў, якія захоўваюць свае хімічныя ўласцівасці, завецца сумессю.

Элементы і злучэнні

Рэчывы падзяляюцца на элементы і злучэнні. Элементы складаюцца з атамаў аднаго тыпу (кісларод, азот, і г.д.) і не могуць быць раздзелены на больш простыя рэчывы. Злучэнні складаюцца з двух ці больш элементаў і маюць атамы розных тыпаў. Напрыклад, злучэнне вада складаецца з элементаў кіслароду і вадароду.

Хімічныя злучэнні могуць утварацца і распадацца ў выніку ўзаемадзеяння паміж элементамі. Напрыклад, вада ўтвараецца ў працэсе гарэння вадароду ў кіслародзе. Таксама ваду можна раздзяліць на вадарод і кісларод, калі прагнаць праз яе электрычны ток — такі працэс завецца электролізам.

Уласцівасці вады істотна адрозніваюцца ад уласцівасцей ізаляваных кіслароду і вадароду. Пры хатняй тэмпературы і ціску вада вадкая, тым часам як кісларод і вадарод знаходзяцца ў стане газу. У тых жа ўмовах шчыльнасць вады нашмат перавышае шчыльнасць кіслароду і вадароду. Гэта адрознівае хімічныя злучэнні ад сумесей, якія захоўваюць уласцівасці сваіх кампанентаў.

Уласцівасці

Уласцівасці рэчываў падзяляюцца на хімічныя і . Хімічныя ўласцівасці апісваюць як рэчыва можа змяняцца ў працэсе рэакцый з утварэннем іншых рэчываў. Напрыклад, хімічнай з’яўляецца ўласцівасць — здольнасць рэчыва гарэць у прысутнасці кіслароду. Фізічныя ўласцівасці, такія як колер, пах, шчыльнасць, тэмпература плаўлення, тэмпература кіпення і , могуць назірацца без пераўтварэння рэчыва ў іншыя.

Уласцівасці могуць быць інтэнсіўнымі — незалежнымі ад колькасці рэчыва (напрыклад, тэмпература плаўлення), або экстэнсіўнымі — залежнымі ад памеру пробы (маса, аб’ём і інш.). Інтэнсіўныя ўласцівасці могуць служыць для ідэнтыфікацыі рэчыва.

Агрэгатныя станы

Хімічныя рэчывы могуць існаваць у трох агрэгатных станах — цвёрдым, вадкім і газападобным. Так, лёд, вадкая вада і вадзяная пара — гэта цвёрды, вадкі і газападобны стан аднаго і таго ж хімічнага рэчыва — вады H₂O.

Цвёрдыя, вадкія і газападобныя формы не з’яўляюцца індывідуальнымі характарыстыкамі хімічных рэчываў, а адпавядаюць толькі розным станам існавання хімічных рэчываў, якія залежаць ад знешніх фізічных умоў. Таму нельга прыпісваць вадзе толькі прыкметы вадкасці, кіслароду — прыкметы газу, а хларыду натрыю — прыкметы цвёрдага стану. Кожнае з гэтых (і ўсіх іншых рэчываў) пры змене ўмоў можа перайсці ў любы іншы з трох агрэгатных станаў^{[крыніца?]}.

Пры пераходзе ад ідэальных мадэлей цвёрдага, вадкага і газападобнага станаў да рэальных выяўляецца некалькі пагранічных прамежкавых тыпаў, агульнавядомымі з якіх з’яўляюцца аморфны (шклопадобны) стан, стан вадкага крышталя і высокаэластычны (палімерны) стан. У сувязі з гэтым часта карыстаюцца больш шырокім паняццем «фаза»^{[крыніца?]}.

Рэакцыі

Хімічнымі рэакцыямі завуцца такія змены рэчываў, якія прыводзяць да іх пераўтварэння ў новыя, хімічна адметныя рэчывы. Прыклады хімічных рэакцый:

Утварэнне раслінамі цукру з вады і вуглякіслага газу ў працэсе фотасінтэзу.

6CO₂ + 6H₂O → C₆H₁₂O₆ + 6O₂↑

Гарэнне вадароду ў прысутнасці кіслароду і іх спалучэнне ў малекулы вады.

2H₂ + O₂ → 2H₂O

У адрозненне ад хімічных рэакцый, фізічныя пераўтварэнні, такія як раставанне лёду, змяняюць толькі выгляд рэчыва, але не пераўтвараюць яго ў іншае рэчыва.

Класіфікацыя

У хіміі прынята падзяляць усе аб’екты вывучэння на індывідуальныя рэчывы (інакш — злучэнні) і іх сумесі. Пад індывідуальным рэчывам разумеюць абстрактнае паняцце, якое пазначае набор атамаў, звязаных адзін з адным па пэўнаму закону. Мяжа паміж індывідуальным рэчывам і сумессю рэчываў даволі расплыўчатая, бо існуюць рэчывы непастаяннага саставу, для якіх, наогул кажучы, нельга прапанаваць дакладнай формулы. Акрамя таго, індывідуальнае рэчыва застаецца абстракцыяй з-за таго, што практычна дасягальная толькі канечная (не 100%-ая) чысціня рэчыва. Гэта значыць, што любы канкрэтны, рэальна існуючы ўзор уяўляе сабой сумесь рэчываў, хай і з вялікай перавагай аднаго з іх. Нягледзячы на ўяўную надуманасць гэтага абмежавання, часта чысціня рэчыва іграе ключавую ролю ў яго ўласцівасцях. Так, знакамітая трываласць тытану праяўляецца толькі пасля таго, як ён ачышчаны ад кіслароду да пэўнай граніцы (менш за сотыя долі працэнта).

Неарганічныя рэчывы

солі
кіслоты
гідраксіды
аксіды

Арганічныя рэчывы

аміды
аміны
ангідрыды
кетоны і альдэгіды
карбонавыя кіслоты
нітрылы
сераарганічныя злучэнні
спірты
вуглевадароды
простыя эфіры
складаныя эфіры
амінакіслоты

Крыніцы

Хімія. 11 клас. § 1. Хімія. Рэчыва, хімічны элемент, атам
Brown 2011, с. 7.
Brown 2011, с. 8-9.
Brown 2011, с. 9.
Brown 2011, с. 11.
Brown 2011, с. 12.

Літаратура

Theodore L. Brown et al. Chemistry: the central science. — 12th ed. — 2011. — ISBN 978-0-321-69672-4.
Химия: Справ. изд./ В. Шретер, К.-Х. Лаутеншлегер, Х. Бибрак и др.: Пер. с нем. — М.: Химия, 1989

Спасылкі

Лагатып Вікіслоўнікі

У Вікіслоўніку ёсць артыкул «хімічнае рэчыва»

[1] Хімія. 11 клас. § 1. Хімія. Рэчыва, хімічны элемент, атам

[FOOTNOTEBrown20117-2] Brown 2011, с. 7.

[FOOTNOTEBrown20118-9-3] Brown 2011, с. 8-9.

[FOOTNOTEBrown20119-4] Brown 2011, с. 9.

[FOOTNOTEBrown201111-5] Brown 2011, с. 11.

[FOOTNOTEBrown201112-6] Brown 2011, с. 12.