Сербы

Сербы (сербск.: Срби) — паўднёваславянскі народ, жыве пераважна ў Сербіі, Чарнагорыі, Босніі і Герцагавіны, Харватыі і шэрагу іншых краін. Агульная колькасць каля 12,5—13 млн чалавек. Мова сербская.

Сербы
Саманазва	Срби
Колькасць	≈12-13 млн
Рассяленне	Сербія 6,212,838  Боснія і Герцагавіна 1,484,530  Германія 507,328  Чарнагорыя 226,092  Харватыя 201,637  Швейцарыя 191,500  Аўстрыя 177,300  ЗША звыш 170,000  Канада 100,000-125,000  Нідэрланды 100,000-180,500  Швецыя 100,000  Аўстралія 95,000  Вялікабрытанія 90,000  Францыя 80,000  Італія 78,174  Славенія 38,000  Паўночная Македонія 35,939  Румынія 22,518  Нарвегія 12,500  Грэцыя 10,000  Венгрыя 7,350
Этнічныя мовы	сербская
Традыцыйныя рэлігіі (канфесіі)	каля 85% Праваслаўныя
Геаграфічна-моўная група	славяне
Блізкія этнасы	паўднёвыя славяне
Субэтнасы	гаранцы

Гісторыя

Этнічная гісторыя народа звязана з перасяленнем славянскіх плямёнаў на Балканы, як лічаць, у VI—VII стст. У IX ст. створана Сербскае княства, з тых часоў сербы імкнуцца да цэнтралізацыі дзяржавы.

Гэтыя працэсы перапынены паражэннем на Косавым полі ў 1389 годзе, якое сербы лічаць нацыянальнай трагедыяй, бо ад таго часу сербскія землі трапляюць пад акупацыю Асманскай імперыі.

У часы асманскага заваявання Балкан мноства сербаў пакінула свой край і аселі на тэрыторыі сучасных Румыніі, Венгрыі, Славакіі, дзе хутка адаптаваліся да новых рэалій. У Польшчы і Вялікім Княстве Літоўскім яны вядомы як рацы. Ужо ў 1474 годзе атрад рацаў у складзе венгерскага войска ўдзельнічаў у нападзе на польскі горад Кросна.

«Асманскае ярмо» працягвалася амаль пяць стагоддзяў. Толькі ў пачатку XIX ст. узмацняецца вызваленчая барацьба сербаў, якая прыводзіць да аўтаноміі сербскіх зямель (1833), пасля, у 1878 годзе ствараецца незалежная Сербская дзяржава. У 1918 годзе ствараецца Каралеўства сербаў, харватаў і славенцаў (з 1929 — Югаславія).

У Вялікім Княстве Літоўскім

Непасрэдна ў Княстве сербы як рацы вядомы прынамсі з 1499 года, калі, паводле літоўскага гісторыка Гедзімінаса Лесмайціса, аднаму з іх адмовілі ў найманні. Потым рацы як найміты на вайсковай службе сустракаюцца часцей, іх баявы досвед быў ацэнены сучаснікамі.

Апроч баявога досведу і добрай падрыхтоўкі найманне рацаў каштавала танней, так у 1503 годзе рота Рэя з 80 рацаў стала скарбу ў два разы танней за іншыя аналагічныя кавалерыйскія роты.

Рацы бралі ўдзел прынамсі ў бітвах з татарамі на Ушы ў 1502 годзе пад камандаваннем князя Сямёна Алелькавіча і ў Клецкай бітве 1506 года пад камандаваннем князя Міхаіла Глінскага, калі паказалі сябе вельмі добра.

Магчыма, Глінскія былі пратэктарамі рацаў у Княстве як сваякі сербскіх уладароў (дэспатаў) Бранкавічаў. Таксама дзве малодшыя дачкі апошняга дэспата Ёвана Бранкавіча былі ў шлюбах з вышэйшай вялікалітоўскай арыстакратыяй, Марына з князем Вішнявецкім, а потым з князем Чартарыйскіага, а Ганна — з князем Сангушкам, а потым з князем Збаражскім.

Падраздзяленні рацаў былі лёгкай кавалерыяй, узброенай дзідай даўжынёй 2,5 метры і шабляй, без даспехаў. Па тактыцы бою іх нярэдка таксама называлі гусарамі, часам адны і тыя нанятыя сербы ў дакументах адзін год атрымлівалі грошы як «рацы», а ў іншы год як «гусары».

Мова

Асноўны артыкул: Сербская мова

Сербы размаўляюць на сербскай мове славянскай групы індаеўрапейскай моўнай сям’і. Сербская мова афіцыйная ў Сербіі, Чарнагорыі, а таксама адна з трох афіцыйных у Босніі і Герцагавіне.

Рассяленне

Вядомыя асобы

• Стэфан Неманя
• Стэфан Душан
• Лазар Хрэбелянавіч
• Дасітэй Абрадавіч
• Карагеоргій
• Вук Караджыч
• Мілаш Абрэнавіч
• Нікола Пашыч
• Нікола Тэсла
• Ёван Цвііч
• Мілуцін Міланкавіч
• Іва Андрыч
• Міларад Павіч
• Эмір Кустурыца
• Новак Джокавіч

Гл. таксама

• Насельніцтва Рэспублікі Сербскай

Зноскі

1. Official results of 2002 Serbia census (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 19 верасня 2008. Праверана 24 мая 2015.
2. (1996 UN census)
3. 2006 figures (PDF)
4. http://www.statistik.at/web_de/static/bevoelkerung_2001_nach_umgangssprache_staatsangehoerigkeit_und_geburtsland_022896.pdf
5. United States — Selected Population Profile in the United States (Serbian (152)) (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 12 лютага 2020. Праверана 24 мая 2015.
6. Multicultural Canada
7. SCB(Statistics Sweden)
8. 2001 : : Ancestry by Birthplace of Parent(s) — Australia : 2006 Census Архівавана 15 жніўня 2013. (PDF)
9. Ministère des Affaires étrangères: Présentation de la Communauté étatique de Serbie-et-Monténégro
10. Statistiche demografiche ISTAT
11. Statistični urad Republike Slovenije: 7. Prebivalstvo po narodni pripadnosti, Slovenija, popisi 1953, 1961, 1971, 1981, 1991 in 2002
12. [1] (PDF)
13. Agenţia Naţionala pentru Intreprinderi Mici si Mijlocii: Recensamant Romania 2002
14. Greece national statistical service: Statistics of Greece 2002
15. Hungarian Central Statistical Office: Population by languages spoken with family members or friends, affinity with nationalities' cultural values and sex
16. rs.one.un.org (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 18 кастрычніка 2012. Праверана 14 верасня 2014.
17. web.archive.org (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 5 снежня 2013. Праверана 5 снежня 2013.
18. rs.one.un.org Архівавана 18 кастрычніка 2012.
19. web.archive.org
20. Олександр Полубяко. Рацы - сербы на службе в ВКЛ (руск.). Delfi RU. Праверана 8 лістапада 2024.

Спасылкі

• Міжнародны зборнік моў свету
• Хрысціянскі этналагічны сайт