Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Табу́ — забарона, прынятая ў грамадстве (пад страхам пакарання), накладваецца на якія-небудзь дзеянні або словы членаў гэтай супольнасці. Табу часта з’яўляюцца падставай для прыняцця розных законаў, маральных прынцыпаў і г.д.
Табу ўпершыню ў 1771 годзе апісаў Джэймс Кук к абарыгенаў астравоў Тонга (Палінезія). У іх табуіраваным было ўсё, адносілася да багоў і духаў, належала жрацам і правадырам, таксама многія жывёлы, людзі, выказванні, учынкі.
У лінгвістыцы табу — слова і забарона ўжыванне пэўных слоў, абумоўленая сацыяльна-палітычнымі, культурнымі, рэлігійнымі, этычным або эмацыянальнымі фактарамі.
Табу беларусаў
На Дзяды лічылася, што нельга прыбіраць са стала, каб продкі маглі пачаставацца вячэрай жывых. У гаворцы табуірывалася тэма хваробы, абавязкова дадаваліся фразы «Не тут кажучы», «Не раўнуючы». Яшчэ цікавае табу на дзеянні — нельга было гайдаць нагой, бо лічылася, што на калена можа сесці чорт.
- Нельга кідаць стоптаныя лапці (атопкі) абы куды, трэба класці на дах.
- Нельга спаць перад захадам сонца: захварэеш ліхаманкай
- Нельга класці нож лязом дагары: будзе непрыемнасць (захавалася да сённяшняга часу)
- Нельга ісці па саломінках, што ляжаць крыж на крыж: можа забалець нага.
Нельга было паказваць немаўлят да пэўнага ўзросту староннім людзям (каб не сурочылі). Да сённяшняга дня захавалася табу на бусла.
Зноскі
- БелЭн 2002.
- Пережитки... 1895, с. 56.
- Пережитки... 1895, с. 174.
- Пережитки... 1895, с. 176.
Літаратура
- Табу́ // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 368. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Богданович А. Е. Пережитки древняго миросозерцания у белоруссов (руск.). — Гродна, 1895.
- Чалавек і грамадства. — Энцыклапедычны даведнік, Мн.: «Беларуская энцыклапедыя», 1998. — С. 199.
- Табу́ // Тлумачальны слоўнік беларускай мовы: У 5-ці т / АН БССР, Інстытут мовазнаўства імя Я. Коласа. — Мн.: Беларус. Сав. Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1983. — Т. 5 кн. 1: С — Улагодзіць / [рэдактар М. Р. Суднік]. — С. 456. — 663 с.
- Табу́ / Крюков М. В. // Т. 25. Струнино — Тихорецк. — М. : Советская энциклопедия, 1976. — С. 162. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
- Лялипов Д., Токарев С. Табу́ // Философская энциклопедия: [в 5 т.] — Т. 5. Специальные системы — Яшты / гл. ред. Ф. В. Константинов. — М. : Советская энциклопедия, 1970. — С. 177. — 740 с. с ил., 1 л. порт. — 60 500 экз. (руск.)
- Ионин Л. Г. Табу // Новая философская энциклопедия: В 4 т. / Ин-т философии РАН, Нац. общ.-научн. фонд; Научно-ред. совет: предс. В. С. Степин, заместители предс.: А. А. Гусейнов, Г. Ю. Семигин, уч. секр. А. П. Огурцов. — М.: Мысль, 2010. — ISBN 978-2-244-01115-9. — Т. 3. — 2010. — С. 5. — 692, [2] с. — ISBN 978-2-244-01118-0.
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Tabu zabarona prynyataya y gramadstve pad straham pakarannya nakladvaecca na yakiya nebudz dzeyanni abo slovy chlenay getaj supolnasci Tabu chasta z yaylyayucca padstavaj dlya prynyaccya roznyh zakonay maralnyh pryncypay i g d Tabu ypershynyu y 1771 godze apisay Dzhejms Kuk k abarygenay astravoy Tonga Palineziya U ih tabuiravanym bylo ysyo adnosilasya da bagoy i duhay nalezhala zhracam i pravadyram taksama mnogiya zhyvyoly lyudzi vykazvanni uchynki U lingvistycy tabu slova i zabarona yzhyvanne peynyh sloy abumoylenaya sacyyalna palitychnymi kulturnymi religijnymi etychnym abo emacyyanalnymi faktarami Tabu belarusayNa Dzyady lichylasya shto nelga prybirac sa stala kab prodki magli pachastavacca vyacheraj zhyvyh U gavorcy tabuiryvalasya tema hvaroby abavyazkova dadavalisya frazy Ne tut kazhuchy Ne raynuyuchy Yashche cikavae tabu na dzeyanni nelga bylo gajdac nagoj bo lichylasya shto na kalena mozha sesci chort Nelga kidac stoptanyya lapci atopki aby kudy treba klasci na dah Nelga spac perad zahadam sonca zahvareesh lihamankaj Nelga klasci nozh lyazom dagary budze nepryemnasc zahavalasya da syonnyashnyaga chasu Nelga isci pa salominkah shto lyazhac kryzh na kryzh mozha zabalec naga Nelga bylo pakazvac nemaylyat da peynaga yzrostu staronnim lyudzyam kab ne surochyli Da syonnyashnyaga dnya zahavalasya tabu na busla ZnoskiBelEn 2002 Perezhitki 1895 s 56 Perezhitki 1895 s 174 Perezhitki 1895 s 176 LitaraturaTabu Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 15 Sledaviki Tryo Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 2002 T 15 S 368 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0251 2 t 15 Bogdanovich A E Perezhitki drevnyago mirosozercaniya u belorussov rusk Grodna 1895 Chalavek i gramadstva Encyklapedychny davednik Mn Belaruskaya encyklapedyya 1998 S 199 Tabu Tlumachalny sloynik belaruskaj movy U 5 ci t AN BSSR Instytut movaznaystva imya Ya Kolasa Mn Belarus Sav Encyklapedyya imya Petrusya Broyki 1983 T 5 kn 1 S Ulagodzic redaktar M R Sudnik S 456 663 s Tabu Kryukov M V T 25 Strunino Tihoreck M Sovetskaya enciklopediya 1976 S 162 Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t gl red A M Prohorov 1969 1978 rusk Lyalipov D Tokarev S Tabu Filosofskaya enciklopediya v 5 t T 5 Specialnye sistemy Yashty gl red F V Konstantinov M Sovetskaya enciklopediya 1970 S 177 740 s s il 1 l port 60 500 ekz rusk Ionin L G Tabu Novaya filosofskaya enciklopediya V 4 t In t filosofii RAN Nac obsh nauchn fond Nauchno red sovet preds V S Stepin zamestiteli preds A A Gusejnov G Yu Semigin uch sekr A P Ogurcov M Mysl 2010 ISBN 978 2 244 01115 9 T 3 2010 S 5 692 2 s ISBN 978 2 244 01118 0