Цывілізацыя ад лац civilis грамадзянскі цывільны разглядаецца як цэласнасць матэрыяльнай і духоўнай культуры чалавецтва

Цывілізацыя (ад лац.: civilis — грамадзянскі, цывільны) разглядаецца як цэласнасць матэрыяльнай і духоўнай культуры чалавецтва, сукупны вынік сацыяльна-культурнай дзейнасці розных грамадскіх сістэм, кожная з якіх развіваецца па ўласцівых ёй законах, але робіць свой уклад у сацыяльны прагрэс, у рашэнне глабальных праблем сучаснасці (антычная цывілізацыя, сучасная цывілізацыя і інш.).

Цывілізацыі

Само зараджэнне цывілізацыі азначала, што над прыроднымі, лакальнымі, вузкаэгаістычнымі сувязямі і інтарэсамі людзей былі створаны свядома рэгулюемыя чалавекам сацыяльныя інстытуты, закліканыя забяспечыць «выжывальнасць» і далейшае ўдасканаленне чалавечага роду.

Французскія філосафы-асветнікі XVIII ст. выкарыстоўвалі паняцце «цывілізацыя» для абазначэння высокаразвітага грамадства, заснаванага на пачатках розуму, справядлівасці і рэлігійнай талерантнасці. Культура сфармавалася раней цывілізацыі, якая, наадварот, узнікла на той стадыі гістарычнага развіцця, што прыйшла на змену эпосе варварства. Цывілізацыя узнікла ў выніку т.зв. «неалітычнай рэвалюцыі», падчас якой адбыўся пераход ад спажывальнай (збіральніцтва, паляванне і рыбалоўства) да вытворнай гаспадаркі (земляробства і жывёлаводства). Вылучаюцца некалькі стадый у развіцці цывілізацыі: аграрна-традыцыйная (характэрная для рабаўладальніцкага і феадальнага грамадстваў); індустрыяльная (характэрная для капіталізму); постіндустрыяльная, ці інфармацыйная (узнікла ў другой палове ХХ ст. пад уплывам навукова-тэхнічнай рэвалюцыі, хуткага развіцця высокіх тэхналогій і павелічэння інфармацыйных патокаў). Найбольш важнымі прыкметамі цывілізацыі лічацца ўтварэнне дзяржавы, узнікненне пісьменнасці, аддзяленне земляробства ад рамяства, расслаенне грамадства на класы, з'яўленне гарадоў. Існуюць розныя класіфікацыі цывілізацый: кантынентальная (напр., еўрапейская, азіяцкая); нацыянальная (напр. французская, нямецкая); рэгіянальная (паўночнаафрыканская) і інш. У Беларусі пачаткам развіцця цывілізацыі лічыцца VIII—IX ст., калі былі створаны першыя дзяржавы-княствы (Полацкае, Турава-Пінскае, Смаленскае княствы), узнікла пісьмовая традыцыя, з'явіліся і хутка развіваліся гарады, выдзялілася рамяство як асобны від вытворчай дзейнасці.

У некаторых сацыяльных тэорыях цывілізацыя — эпоха ўпадку і дэградацыі ў супрацьвагу цэласнасці, арганічнасці культуры (О. Шпенглер, М. Бярдзяеў і інш.).

Літаратура

Культуралогія: Энцыклапедычны даведнік / Уклад.: Э. Дубянецкі. — Мн.: БелЭн, 2003. ISBN 985-11-0277-6
Чалавек і грамадства: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1998. ISBN 985-11-0108-7

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Цывілізацыя