Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Чарапахі (Testudines) — атрад паўзуноў, які існуе на працягу больш за 220 мільёнаў гадоў. Уключае каля 230 сучасных відаў, што групіруюць у 12 сямействаў і 5 падатрадаў, распаўсюджаных у трапічнай і ўмеранай кліматычных зонах амаль па ўсёй Зямлі. Іх падзяляюць на марскіх і наземных (сухапутныя і прэснаводныя).
| Чарапахі | |||||||||||||||||||||||||
 Ілюстрацыя з кнігі Эрнста Гекеля «», 1904 | |||||||||||||||||||||||||
| Навуковая класіфікацыя | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| прамежныя рангі
| |||||||||||||||||||||||||
| Міжнародная навуковая назва | |||||||||||||||||||||||||
| Testudines Linnaeus, | |||||||||||||||||||||||||
| Падатрады | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Арэал | |||||||||||||||||||||||||
|
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Апісанне
Даўжыня панцыра ад 10 см да 2,4 м, маса да 865 кг. Панцыр касцёва-рагавы або касцёва-скурысты, складаецца са спіннога (карапакс) і брушнога (пластрон) шчытоў. У многіх чарапах пад панцыр уцягваюцца галава, хвост і канечнасці. Зубоў няма, сківіцы ўкрыты рагавымі пласцінкамі ў выглядзе дзюбы.
Распаўсюджанне
Марскія чарапахі пашыраны ў трапічных і субтрапічных зонах акіянаў, наземныя — паўсюдна (акрамя Антарктыды). Жывуць у пустынях, трапічных лясах, у азёрах, рэках, балотах, на марскіх узбярэжжах, у акіянах і г.д. На Беларусі 1 від — балотная чарапаха еўрапейская.
Асаблівасці біялогіі
Наземныя чарапахі кормяцца пераважна расліннасцю, водныя — жывёльным кормам.
Размнажаюцца на сушы яйцамі. Жывуць некалькі дзесяткаў (зрэдку да 150) гадоў.
Выкарыстанне чалавекам
Асобныя віды — аб'екты промыслу.
Даследаванае космасу
Чарапаха - адзін з першых відаў жывёл якія здзейснілі палёт на калямесячную арбіту. Палёт да Месяца і назад займае 7 дзён, і чарапахі могуць не ёсць і не піць на працягу ўсяго падарожжа, а значыць не патрабуецца спецыяльнага абсталяванне для кармлення ў бязважкасці (што дазваляе зэканоміць вагу). "" упершыню ў свеце здзейсніў аблёт Месяца з жывёламі на борце і праз 7 сутак пасля старту, 21 верасня 1968 года, вярнуўся на Зямлю, увайшоўшы ў атмасферу з другой касмічнай хуткасцю і прывадніўшыся ў акваторыі Індыйскага акіяна. На калямесячную арбіту чарапахі ляталі на апаратах Зонд-6 (апарат разбіўся пры пасадцы), , .
Рэкорд працягласці касмічнага палёту ў асобнай чарапахі - 90 сутак (касмічны карабель , запушчаны 17 лістапада 1975 года).
Сучасныя падатрады
- Скрыташыйныя чарапахі (Cryptodira)
- Бакашыйныя чарапахі (Pleurodira)
- ()
- Марскія чарапахі (Cheloniidae)
- Мяккацелыя чарапахі (Trionychoidea)
Фотагалерэя
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Балотная чарапаха еўрапейская -
![image]()
Галапагоская
Літаратура
- Земнаводныя. Паўзуны: Энцыклапедычны даведнік. Мн: БелЭн, 1996. ISBN 985-11-0067-6
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Charapahi Testudines atrad payzunoy yaki isnue na pracyagu bolsh za 220 milyonay gadoy Uklyuchae kalya 230 suchasnyh viday shto grupiruyuc u 12 syamejstvay i 5 padatraday raspaysyudzhanyh u trapichnaj i ymeranaj klimatychnyh zonah amal pa ysyoj Zyamli Ih padzyalyayuc na marskih i nazemnyh suhaputnyya i presnavodnyya CharapahiIlyustracyya z knigi Ernsta Gekelya 1904Navukovaya klasifikacyyapramezhnyya rangi Damen EykaryyotyCarstva ZhyvyolyPadcarstva EymetazoiBez rangu Dvuhbakova simetrychnyyaBez rangu DrugasnarotyyaTyp HordavyyaPadtyp PazvanochnyyaInfratyp SkivichnarotyyaNadklas ChacveranogiyaKlas PayzunyPadklas Atrad CharapahiMizhnarodnaya navukovaya nazvaTestudines Linnaeus Padatrady Cryptodira Pleurodira Chelonioidea TrionychoideaArealSistematyka na VikividahVyyavy na VikishovishchyITIS 173749NCBI 8459EOL 8120FW 56475ApisanneDayzhynya pancyra ad 10 sm da 2 4 m masa da 865 kg Pancyr kascyova ragavy abo kascyova skurysty skladaecca sa spinnoga karapaks i brushnoga plastron shchytoy U mnogih charapah pad pancyr ucyagvayucca galava hvost i kanechnasci Zuboy nyama skivicy ykryty ragavymi plascinkami y vyglyadze dzyuby RaspaysyudzhanneMarskiya charapahi pashyrany y trapichnyh i subtrapichnyh zonah akiyanay nazemnyya paysyudna akramya Antarktydy Zhyvuc u pustynyah trapichnyh lyasah u azyorah rekah balotah na marskih uzbyarezhzhah u akiyanah i g d Na Belarusi 1 vid balotnaya charapaha eyrapejskaya Asablivasci biyalogiiNazemnyya charapahi kormyacca peravazhna raslinnascyu vodnyya zhyvyolnym kormam Razmnazhayucca na sushy yajcami Zhyvuc nekalki dzesyatkay zredku da 150 gadoy Vykarystanne chalavekamAsobnyya vidy ab ekty promyslu Dasledavanae kosmasu Charapaha adzin z pershyh viday zhyvyol yakiya zdzejsnili palyot na kalyamesyachnuyu arbitu Palyot da Mesyaca i nazad zajmae 7 dzyon i charapahi moguc ne yosc i ne pic na pracyagu ysyago padarozhzha a znachyc ne patrabuecca specyyalnaga abstalyavanne dlya karmlennya y byazvazhkasci shto dazvalyae zekanomic vagu upershynyu y svece zdzejsniy ablyot Mesyaca z zhyvyolami na borce i praz 7 sutak paslya startu 21 verasnya 1968 goda vyarnuysya na Zyamlyu uvajshoyshy y atmasferu z drugoj kasmichnaj hutkascyu i pryvadniyshysya y akvatoryi Indyjskaga akiyana Na kalyamesyachnuyu arbitu charapahi lyatali na aparatah Zond 6 aparat razbiysya pry pasadcy Rekord pracyaglasci kasmichnaga palyotu y asobnaj charapahi 90 sutak kasmichny karabel zapushchany 17 listapada 1975 goda Suchasnyya padatradySkrytashyjnyya charapahi Cryptodira Bakashyjnyya charapahi Pleurodira Marskiya charapahi Cheloniidae Myakkacelyya charapahi Trionychoidea FotagalereyaBalotnaya charapaha eyrapejskaya GalapagoskayaLitaraturaZemnavodnyya Payzuny Encyklapedychny davednik Mn BelEn 1996 ISBN 985 11 0067 6