Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Адам Сміт (англ.: Adam Smith; 5 чэрвеня (16 чэрвеня) 1723, Керколды — 17 ліпеня 1790, Эдынбург) — шатландскі эканаміст, філосаф-этык; славуты прадстаўнік Шатландскага асветніцтва; адзін з заснавальнікаў сучаснай .
| Адам Сміт | |
|---|---|
| Adam Smith | |
 | |
| Дата нараджэння | не пазней за 5 (16) чэрвеня 1723 |
| Месца нараджэння |
|
| Дата смерці | 17 ліпеня 1790[…](67 гадоў) |
| Месца смерці |
|
| Месца пахавання |
|
| Грамадзянства |
|
| Бацька | Adam Smith[d] |
| Маці | Margaret Douglas[d] |
| Род дзейнасці | эканаміст, пісьменнік-дакументаліст, філосаф, пісьменнік, выкладчык універсітэта, French moralist, выдавец |
| Навуковая сфера | эканоміка |
| Месца працы |
|
| Навуковая ступень | доктар кананічнага і грамадзянскага права[d] (1762) |
| Навуковае званне |
|
| Альма-матар |
|
| Навуковы кіраўнік | |
| Вядомы як | адзін з заснавальнікаў сучаснай эканамічнай тэорыі |
| Член у |
|
| Узнагароды | член Лонданскага каралеўскага таварыства[d] (1767) Fellow of the Royal Society of Arts[d] член Каралеўскага таварыства Эдынбурга[d] (1783) |
| Подпіс |  |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Біяграфія
Нарадзіўся ў невялікім шатландскім горадзе Керколды ў сям’і мытніка. Бацька Адама Сміта памёр за 2 месяцы да яго нараджэння. У 4 гады Адама Сміта выкралі цыганы, быў выратаваны дзядзькам і вернуты маці.
З 1737 па 1746 год вучыўся ва ўніверсітэтах Глазга і Оксфарда. З 1748 чытае лекцыі ў Эдзінбургу. Падрыхтоўка лекцый для студэнтаў універсітэта гэтага горада стала штуршком да фармуліравання Адамам Смітам яго ўяўленняў аб праблемах эканомікі.
Каля 1750 года знаёміцца з Дэвідам Юмам, разам з якім яны інтэлектуальна аформяць сацыяльны рух, вядомы як Шатландскае асветніцтва.
У 1776 пераязджае ў Лондан і публікуе сваю самую вядомую працу «Даследаванне аб прыродзе і прычынах багацця народаў». У гэтай працы ён выклаў лагічную сістэму тлумачэння свабоднага рынку на падставе ўнутраных эканамічных механізмаў, а не знешняга (палітычнага, адміністрацыйнага) кіравання. Гэты падыход па сённяшні дзень з’яўляецца асновай эканамічнай адукацыі.
З 1778 года да самай смерці ў 1790 годзе працаваў кіраўніком мытнага ўпраўлення Эдынбурга.
Галоўныя ідэі
Эканамічныя погляды выклаў у сваёй галоўнай працы «Даследаванне аб прыродзе і прычынах багацця народаў» (1776), якая складаецца з 5 кніг. У ёй разгледжаны тэорыя кошту і размеркавання даходаў, капітал і яго накапленне, эканамічная гісторыя Заходняй Еўропы, крытыка меркантылізму і погляды на эканамічную палітыку, фінансы дзяржавы. Пры жыцці аўтара кніга вытрымала 5 англійскіх і некалькі замежных выданняў і перакладаў. Асновай яго эканамічных поглядаў было ўяўленне, што законы эканомікі дзейнічаюць падобна законам прыроды і вызначаюць жыццё грамадства. У гэтым кантэксце ён найбольш усебакова выразіў ідэі эканамічнага лібералізму — прадастаўлення эканоміцы як мага большай свабоды. У сваёй працы А. Сміт выказвае ідэю пра тое, што рынак рэгулюецца самастойна ў працэсе прыватных таваравытворцаў, і праз яго ляжыць шлях да эканамічнага росту і дастатку.
Адам Сміт усебакова раскрыў унутраную сувязь многіх з’яў эканамічнага жыцця. Ён адхіліў погляд фізіякратаў аб выключным характары земляробчай працы як працы прадукцыйнай і развіў палажэнне, што кошт ствараецца працай незалежна ад галіны вытворчасці. Разам з тым ён лічыў, што змешчаная ў таварах праца з’яўляецца асновай іх менавога кошту толькі «ў раннім і прымітыўным стане грамадства». Але яго тэорыя ў тым выглядзе, як ён яе выкладаў, не магла растлумачыць двух найважнейшых фактаў рэальнасці: захаванне эквівалентнасці абмену пры куплі-продажы працы (рабочай сілы) і тэндэнцыю да ўсярэдненасці прыбытку, гэта значыць да прапарцыянальнасці прыбытку капіталу, які выкарыстоўваецца для вытворчасці дадзенага тавару.
Адаму Сміту належыць канцэпцыя кошту, які вызначаецца пакупной працай, гэта значыць заработнай платай, а таксама ўяўленне, што кошт тавару, які ствараецца, складаецца з сумы атрыманай ад яго рэалізацыі трох асноўных даходаў — заработнай платы, прыбытку і зямельнай рэнты. Гэта канцэпцыя стала зыходнай для тэорыі фактараў вытворчасці. Вучэнне Сміта мела вялікі ўплыў на развіццё эканамічнай думкі. У канцы XVIII — пачатку XIX ст. яно было вельмі пашырана ў Вялікабрытаніі, Францыі і іншых краінах. Бліжэйшым пераемнікам А. Сміта ў эканамічнай тэорыі быў Давід Рыкарда, які завяршыў стварэнне класічнай палітычнай эканомікі.
Адам Сміт быў першым, хто ў кантэксце сучаснага яму грамадства асэнсаваў маральную дылему стаўлення індывідаў да сацыяльных дабротаў, якую намагаліся вырашыць філосафы і асветнікі. Ён лічыў, што сістэма, якая грунтуецца на натуральнай свабодзе індывіда, свабодзе рынка і канкурэнцыі, вядзе да дабрабыту народа. У свабоднай канкурэнцыі карысталюбных індывідаў ён бачыў крыніцу эканамічнага росту, сацыяльнага парадку і грамадскага шчасця. Індывідуалізм вядзе не да хаосу, але да парадку і росквіту.
Асноўныя творы
- Лекцыі па рыторыцы і напісанні лістоў (1748)
- Тэорыя маральных пачуццяў (1759)
- Лекцыі па рыторыцы і напісанні лістоў (1762—1763, апублікаваныя ў 1958)
- Лекцыі па юрыспрудэнцыі (1766)
- Даследаванне аб прыродзе і прычынах багацця народаў (1776)
- Паведамленне пра жыццё і працах Дэвіда Юма (1777)
- Думкі аб стане спаборніцтва з Амерыкай (1778)
- Эсэ на філасофскія тэмы (1785)
Асноўныя працы ў арыгінале
- An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations
- The Theory of Moral Sentiments
Зноскі
- Adam Smith // ISFDB — 1995. Праверана 9 кастрычніка 2017.
- Adam Smith // Babelio — 2007. Праверана 9 кастрычніка 2017.
- Смит Адам // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
- Heilbroner R. L. Adam Smith // Encyclopædia Britannica
- https://link.springer.com/chapter/10.1057/9780230511194_1
- Lundy D. R. The Peerage
- БелЭн 2002.
- Новейший философский словарь / Сост. А. А. Грицанов. — Мн: Изд. В. М. Скакун, 1998. С.365.
Літаратура
- Катляроў І. В. Сміт Адам // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 58. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Чалавек і грамадства: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1998. ISBN 985-11-0108-7
- Bussing-Burks, Marie (2003). Influential Economists. Minneapolis: The Oliver Press. ISBN 1-881508-72-2.
- (1895). Life of Adam Smith. New York City: Macmillan Publishers. ISBN 0722226586.
- Buchholz, Todd (1999). New ideas from Dead Economists: An introduction to modern economic thought. Penguin Books. ISBN 0140283137.
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Адам Сміт- Бібліяграфія А. Сміта Архівавана 13 верасня 2005. (англ.)
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
U Vikipedyi yosc artykuly pra inshyh lyudzej z prozvishcham Smit Adam Smit angl Adam Smith 5 chervenya 16 chervenya 1723 Kerkoldy 17 lipenya 1790 Edynburg shatlandski ekanamist filosaf etyk slavuty pradstaynik Shatlandskaga asvetnictva rusk adzin z zasnavalnikay suchasnaj Adam SmitAdam SmithData naradzhennya ne paznej za 5 16 chervenya 1723Mesca naradzhennya Kerkaldzi d Kirkcaldy d Fajf d Shatlandyya Karaleystva VyalikabrytaniyaData smerci 17 lipenya 1790 1790 07 17 67 gadoy Mesca smerci Edynburg Shatlandyya Karaleystva VyalikabrytaniyaMesca pahavannya Canongate Kirkyard d Gramadzyanstva Karaleystva VyalikabrytaniyaBacka Adam Smith d Maci Margaret Douglas d Rod dzejnasci ekanamist pismennik dakumentalist filosaf pismennik vykladchyk universiteta French moralist vydavecNavukovaya sfera ekanomikaMesca pracy Edynburgski yniversitetUniversitet GlazgaNavukovaya stupen doktar kananichnaga i gramadzyanskaga prava d 1762 Navukovae zvanne prafesarAlma matar Universitet GlazgaBejliyal kaledzhNavukovy kiraynikVyadomy yak adzin z zasnavalnikay suchasnaj ekanamichnaj teoryiChlen u Londanskae karaleyskae tavarystvaEdynburgskae karaleyskae tavarystvaThe Select Society d The Poker Club d Uznagarody chlen Londanskaga karaleyskaga tavarystva d 1767 Fellow of the Royal Society of Arts d chlen Karaleyskaga tavarystva Edynburga d 1783 Podpis Medyyafajly na VikishovishchyBiyagrafiyaNaradziysya y nevyalikim shatlandskim goradze Kerkoldy y syam i mytnika Backa Adama Smita pamyor za 2 mesyacy da yago naradzhennya U 4 gady Adama Smita vykrali cygany byy vyratavany dzyadzkam i vernuty maci Z 1737 pa 1746 god vuchyysya va yniversitetah Glazga i Oksfarda Z 1748 chytae lekcyi y Edzinburgu Padryhtoyka lekcyj dlya studentay universiteta getaga gorada stala shturshkom da farmuliravannya Adamam Smitam yago yyaylennyay ab prablemah ekanomiki Kalya 1750 goda znayomicca z Devidam Yumam razam z yakim yany intelektualna aformyac sacyyalny ruh vyadomy yak Shatlandskae asvetnictva U 1776 perayazdzhae y Londan i publikue svayu samuyu vyadomuyu pracu Dasledavanne ab pryrodze i prychynah bagaccya naroday U getaj pracy yon vyklay lagichnuyu sistemu tlumachennya svabodnaga rynku na padstave ynutranyh ekanamichnyh mehanizmay a ne zneshnyaga palitychnaga administracyjnaga kiravannya Gety padyhod pa syonnyashni dzen z yaylyaecca asnovaj ekanamichnaj adukacyi Z 1778 goda da samaj smerci y 1790 godze pracavay kiraynikom mytnaga ypraylennya Edynburga Galoynyya ideiEkanamichnyya poglyady vyklay u svayoj galoynaj pracy Dasledavanne ab pryrodze i prychynah bagaccya naroday 1776 yakaya skladaecca z 5 knig U yoj razgledzhany teoryya koshtu i razmerkavannya dahoday kapital i yago nakaplenne ekanamichnaya gistoryya Zahodnyaj Eyropy krytyka merkantylizmu i poglyady na ekanamichnuyu palityku finansy dzyarzhavy Pry zhycci aytara kniga vytrymala 5 anglijskih i nekalki zamezhnyh vydannyay i perakladay Asnovaj yago ekanamichnyh poglyaday bylo yyaylenne shto zakony ekanomiki dzejnichayuc padobna zakonam pryrody i vyznachayuc zhyccyo gramadstva U getym kanteksce yon najbolsh usebakova vyraziy idei ekanamichnaga liberalizmu pradastaylennya ekanomicy yak maga bolshaj svabody U svayoj pracy A Smit vykazvae ideyu pra toe shto rynak regulyuecca samastojna y pracese pryvatnyh tavaravytvorcay i praz yago lyazhyc shlyah da ekanamichnaga rostu i dastatku Adam Smit usebakova raskryy unutranuyu suvyaz mnogih z yay ekanamichnaga zhyccya Yon adhiliy poglyad fiziyakratay ab vyklyuchnym haraktary zemlyarobchaj pracy yak pracy pradukcyjnaj i razviy palazhenne shto kosht stvaraecca pracaj nezalezhna ad galiny vytvorchasci Razam z tym yon lichyy shto zmeshchanaya y tavarah praca z yaylyaecca asnovaj ih menavoga koshtu tolki y rannim i prymityynym stane gramadstva Ale yago teoryya y tym vyglyadze yak yon yae vykladay ne magla rastlumachyc dvuh najvazhnejshyh faktay realnasci zahavanne ekvivalentnasci abmenu pry kupli prodazhy pracy rabochaj sily i tendencyyu da ysyarednenasci prybytku geta znachyc da praparcyyanalnasci prybytku kapitalu yaki vykarystoyvaecca dlya vytvorchasci dadzenaga tavaru Adamu Smitu nalezhyc kancepcyya koshtu yaki vyznachaecca pakupnoj pracaj geta znachyc zarabotnaj plataj a taksama yyaylenne shto kosht tavaru yaki stvaraecca skladaecca z sumy atrymanaj ad yago realizacyi troh asnoynyh dahoday zarabotnaj platy prybytku i zyamelnaj renty Geta kancepcyya stala zyhodnaj dlya teoryi faktaray vytvorchasci Vuchenne Smita mela vyaliki yplyy na razviccyo ekanamichnaj dumki U kancy XVIII pachatku XIX st yano bylo velmi pashyrana y Vyalikabrytanii Francyi i inshyh krainah Blizhejshym peraemnikam A Smita y ekanamichnaj teoryi byy David Rykarda yaki zavyarshyy stvarenne klasichnaj palitychnaj ekanomiki Adam Smit byy pershym hto y kanteksce suchasnaga yamu gramadstva asensavay maralnuyu dylemu staylennya indyviday da sacyyalnyh dabrotay yakuyu namagalisya vyrashyc filosafy i asvetniki Yon lichyy shto sistema yakaya gruntuecca na naturalnaj svabodze indyvida svabodze rynka i kankurencyi vyadze da dabrabytu naroda U svabodnaj kankurencyi karystalyubnyh indyviday yon bachyy krynicu ekanamichnaga rostu sacyyalnaga paradku i gramadskaga shchascya Indyvidualizm vyadze ne da haosu ale da paradku i roskvitu Asnoynyya tvoryInquiry into the nature and causes of the wealth of nations 1922Lekcyi pa rytorycy i napisanni listoy 1748 Teoryya maralnyh pachuccyay 1759 Lekcyi pa rytorycy i napisanni listoy 1762 1763 apublikavanyya y 1958 Lekcyi pa yurysprudencyi 1766 Dasledavanne ab pryrodze i prychynah bagaccya naroday 1776 Pavedamlenne pra zhyccyo i pracah Devida Yuma 1777 Dumki ab stane spabornictva z Amerykaj 1778 Ese na filasofskiya temy 1785 Asnoynyya pracy y aryginale An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations The Theory of Moral SentimentsZnoskiAdam Smith ISFDB 1995 Praverana 9 kastrychnika 2017 lt a href https wikidata org wiki Track Q2629164 gt lt a gt Adam Smith Babelio 2007 Praverana 9 kastrychnika 2017 lt a href https wikidata org wiki Track Q2877812 gt lt a gt Smit Adam Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t 3 e izd M Sovetskaya enciklopediya 1969 Praverana 28 verasnya 2015 lt a href https wikidata org wiki Track Q5061737 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q17378135 gt lt a gt Heilbroner R L Adam Smith Encyclopaedia Britannica lt a href https wikidata org wiki Track Q5375741 gt lt a gt https link springer com chapter 10 1057 9780230511194 1 Lundy D R The Peerage lt a href https wikidata org wiki Track Q67129259 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q21401824 gt lt a gt BelEn 2002 Novejshij filosofskij slovar Sost A A Gricanov Mn Izd V M Skakun 1998 S 365 LitaraturaKatlyaroy I V Smit Adam Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 15 Sledaviki Tryo Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 2002 T 15 S 58 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0251 2 t 15 Chalavek i gramadstva Encyklapedychny davednik Mn BelEn 1998 ISBN 985 11 0108 7 Bussing Burks Marie 2003 Influential Economists Minneapolis The Oliver Press ISBN 1 881508 72 2 1895 Life of Adam Smith New York City Macmillan Publishers ISBN 0722226586 Buchholz Todd 1999 New ideas from Dead Economists An introduction to modern economic thought Penguin Books ISBN 0140283137 SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Adam Smit Bibliyagrafiya A Smita Arhivavana 13 verasnya 2005 angl