Azərbaycanca
Türkçe
Асманская мова (саманазва: لسان غثمانی lisân-instagram'ı Osmânî, турэцк.: Osmanlıca, Osmanlı TürkçesiOsmanlıca, Osmanlı Türkçesi), званая таксама стараанаталійска-цюркскай, стараасманскай або асманска-турэцкай, — дзяржаўная мова Асманскай імперыі, належыць да агускай падгрупы цюркскіх моў. Нягледзячы на тое, што асманская мова была цюркскай ў сваёй аснове, яе лексіка даходзіла ў некаторых творах да 80-90 % арабскіх і персідскіх слоў, прычым арабізмы ў большасці сваёй прыйшлі (як і ў іншыя цюркскія мовы) праз персідскую. Акрамя гэтага, выкарыстоўваліся асобныя арабскія і персідскія граматычныя канструкцыі (напрыклад, ізафет). Таму да сярэдзіны XIX стагоддзя асманская мова вельмі моцна адрознівалася ад гутарковых турэцкіх дыялектаў (хоць, з іншага боку, і ўплывала на іх). Выкарыстоўваўся арабскі алфавіт з некаторымі мадыфікацыямі (агульнымі з персідскай пісьменнасцю, за выключэннем літары каф з трыма кропкамі зверху — для заднеязычнага [ŋ], які не захаваўся ў сучасным літаратурным турэцкім, але прысутнічае ў шэрагу сучасных цюркскіх моў, напрыклад, у татарскай, казахскай).
| Асманская мова | |
|---|---|
| Саманазва | لسان عثمانى |
| Краіны | — |
| Класіфікацыя | |
| Пісьменнасць | Ottoman Turkish alphabet[d] і арабскае пісьмо[d] |
| Моўныя коды | |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | ota |
| ISO 639-3 | ota |
| ota | |
| IETF | ota |
| Glottolog | otto1234 |
 | |
Перыядызацыя
I. Стараанаталійска-цюркская (XIII — канец XV стст.) — фармавалася ў складанай этнічнай сітуацыі ў Малой Азіі, якая склалася пасля перасялення сельджукаў ў Анатолю, ядро іх складалі агузскія плямёны, у заваевах прымалі ўдзел таксама кыпчацкія і карлукскія плямёны. Звычайна стараанаталійска-цюркскую вылучаюць у асобную мову.
II. Уласна асманская:
- 1. Ранетурэцкая або ранеасманская (другая палова XV—XVI стст.).
- 2. Сярэднятурэцкая або сярэднеасманская (XVII — першая палова XVIII стст.) — «залаты век» асманскай літаратуры, максімальны адрыў пісьмова-літаратурнай мовы ад народна-гутарковага.
- 3. Наватурэцкая або наваасманская (першая палова XIX — першая чвэрць XX стст.).
III. Уласна турэцкая (з 30-х гг. XX стагоддзя).
З сярэдзіны XIX стагоддзя (пасля танзімата) стала складывацца так званая наваасманская мова, якая стаіць бліжэй да гутарковай мовы і змяшчае шмат запазычанняў з заходнееўрапейскіх моў. Пасля ўтварэння Турэцкай рэспублікі (1924) была кадыфікаваная сучасная турэцкая літаратурная мова, з пісьменнасцю, заснаванай на лацінскім алфавіце (1928), і асманская мова выйшла з ужывання.
Сучасная турэцкая мова была створана ў пачатку XX стагоддзя шляхам кадыфікацыі народных гутарковых дыялектаў Турцыі і не з’яўляецца прамым працягам асманскай мовы. Аднак за некалькі стагоддзяў выкарыстання асманская пісьмовая традыцыя аказала на гэтыя дыялекты моцны ўплыў. Адно з асноўных адрозненняў сучаснай турэцкай мовы ад асманскай — гэта больш шырокае выкарыстаннем цюркскіх неалагізмаў замест араба-персідскіх запазычанняў (доля апошніх у турэцкай мове складае каля 30 % супраць 80 % у асманскай), а таксама меншая колькасць складаных слоў.
У пачатку XXI ст. чачэнскія джыхадзісты разглядалі асманскую мову (разам з арабскай) як магчымую наднацыянальную мову для «Каўказскага эмірата», аднак ўзяла верх кропка гледжання прыхільнікаў арабскай мовы.
Зноскі
Літаратура
На рускай
- Гузев В. Г. Староанатолийско-тюркский язык // Языки мира: Тюркские языки. — М.: Институт языкознания РАН, 1996. — С. 116—126. — (Языки Евразии). — ISBN 5-655-01214-6.
- Гузев В. Г. Староосманский язык. — М.: «Наука», Главная редакция восточной литературы, 1979.
- Кононов А. Н. Турецкий язык // Языки мира: Тюркские языки. — М.: Институт языкознания РАН, 1996. — С. 394—412. — (Языки Евразии). — ISBN 5-655-01214-6
На англійскай
- Davids, A. L. (1832). A grammar of the Turkish language. London.
- Boyd, Charles (1842). The Turkish interpreter or A new grammar of the Turkish language. Paris, London.
- Arnold, Edwin (1877). A simple transliteral grammar of the Turkish language. London.
{{cite book}}: Папярэджанні CS1: месца без выдавецтва (спасылка) - Redhouse, J. W. (1884). A simplified grammar of the Ottoman-Turkish language. London.
{{cite book}}: Папярэджанні CS1: месца без выдавецтва (спасылка) - Redhouse, J. W. (1880). Turkish dictionary, in two parts, English and Turkish, and Turkish and English. London.
{{cite book}}: Папярэджанні CS1: месца без выдавецтва (спасылка) - Redhouse, J. W. (1884). A lexicon, English and Turkish. Constantinople.
{{cite book}}: Папярэджанні CS1: месца без выдавецтва (спасылка)
На нямецкай
- Müller, August & Gies, Hermann (1889). Türkische Grammatik, mit Paradigmen, Litteratur, Chrestomathie, und Glossar. Berlin.
{{cite book}}: Папярэджанні CS1: месца без выдавецтва (спасылка) Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)Türkische Grammatik, mit Paradigmen, Litteratur, Chrestomathie, und Glossar. — Berlin, 1889. - Manissadjian, J. J. (1893). Lehrbuch der modernen osmanischen Sprache.
- Weil, Gotthold (1917). Gramatik der osmanisch-türkischen Sprache. Berlin.
{{cite book}}: Папярэджанні CS1: месца без выдавецтва (спасылка)Gramatik der osmanisch-türkischen Sprache. — Berlin, 1917.
На французскай
- Bianchi, T.X. & Kieffer, J. D. (1801). Dictionnaire turc-français. Vol. I. Paris.
{{cite book}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)— Paris, 1801. — Vol. I. - Bianchi, T.X. & Kieffer, J. D. (1837). Dictionnaire turc-français. Vol. II. Paris.
{{cite book}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)— Paris, 1837. — Vol. II. - Bianchi, T.X. (1843). Dictionnaire français-turc. Vol. I. Paris.— Paris, 1843. — Vol. I.
- Bianchi, T.X. (1846). Dictionnaire français-turc. Vol. II. Paris.— Paris, 1846. — Vol. II.
- Hindoglu, A. (1831). Dictionnaire abrégé français-turc. Vienne.— Vienne, 1831.
- Youssouf, R. (1890). Dictionnaire portatif turc-français. Constantinople.
{{cite book}}: Папярэджанні CS1: месца без выдавецтва (спасылка)— Constantinople, 1890. - Jaubert, P. A. (1833). Éléments de la grammaire turke. Paris.— Paris, 1833.
- Davids, A. L. (1836). Grammaire Turke. London.— London, 1836.
- Redhouse, J. W. (1846). Grammaire raisonnée de la langue ottomane. Paris.— Paris, 1846.
- Malouff, N. (1890). Grammaire élémentaire de la langue turque. Paris.
{{cite book}}: Папярэджанні CS1: месца без выдавецтва (спасылка)— Paris, 1890.
Спасылкі
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
U getaj staronki nyama praveranyh versij hutchej za ysyo yae yakasc ne acenvalasya na adpavednasc standartam Asmanskaya mova samanazva لسان غثمانی lisan instagram i Osmani tureck Osmanlica Osmanli Turkcesi Osmanlica Osmanli Turkcesi zvanaya taksama staraanatalijska cyurkskaj staraasmanskaj abo asmanska tureckaj dzyarzhaynaya mova Asmanskaj imperyi nalezhyc da aguskaj padgrupy cyurkskih moy Nyagledzyachy na toe shto asmanskaya mova byla cyurkskaj y svayoj asnove yae leksika dahodzila y nekatoryh tvorah da 80 90 arabskih i persidskih sloy prychym arabizmy y bolshasci svayoj pryjshli yak i y inshyya cyurkskiya movy praz persidskuyu Akramya getaga vykarystoyvalisya asobnyya arabskiya i persidskiya gramatychnyya kanstrukcyi napryklad izafet Tamu da syaredziny XIX stagoddzya asmanskaya mova velmi mocna adroznivalasya ad gutarkovyh tureckih dyyalektay hoc z inshaga boku i yplyvala na ih Vykarystoyvaysya arabski alfavit z nekatorymi madyfikacyyami agulnymi z persidskaj pismennascyu za vyklyuchennem litary kaf z tryma kropkami zverhu dlya zadneyazychnaga ŋ yaki ne zahavaysya y suchasnym litaraturnym tureckim ale prysutnichae y sheragu suchasnyh cyurkskih moy napryklad u tatarskaj kazahskaj Asmanskaya movaSamanazva لسان عثمانىKrainy Klasifikacyyacyurkskiya movy d d d tureckaya movaasmanskaya mova dd dd dd dd dd Pismennasc Ottoman Turkish alphabet d i arabskae pismo d Moynyya kodyISO 639 1 ISO 639 2 otaISO 639 3 otaotaIETF otaGlottolog otto1234PeryyadyzacyyaI Staraanatalijska cyurkskaya XIII kanec XV stst farmavalasya y skladanaj etnichnaj situacyi y Maloj Azii yakaya sklalasya paslya perasyalennya seldzhukay y Anatolyu yadro ih skladali aguzskiya plyamyony u zavaevah prymali ydzel taksama kypchackiya i karlukskiya plyamyony Zvychajna staraanatalijska cyurkskuyu vyluchayuc u asobnuyu movu II Ulasna asmanskaya 1 Ranetureckaya abo raneasmanskaya drugaya palova XV XVI stst 2 Syarednyatureckaya abo syaredneasmanskaya XVII pershaya palova XVIII stst zalaty vek asmanskaj litaratury maksimalny adryy pismova litaraturnaj movy ad narodna gutarkovaga 3 Navatureckaya abo navaasmanskaya pershaya palova XIX pershaya chverc XX stst III Ulasna tureckaya z 30 h gg XX stagoddzya Z syaredziny XIX stagoddzya paslya tanzimata stala skladyvacca tak zvanaya navaasmanskaya mova yakaya staic blizhej da gutarkovaj movy i zmyashchae shmat zapazychannyay z zahodneeyrapejskih moy Paslya ytvarennya Tureckaj respubliki 1924 byla kadyfikavanaya suchasnaya tureckaya litaraturnaya mova z pismennascyu zasnavanaj na lacinskim alfavice 1928 i asmanskaya mova vyjshla z uzhyvannya Suchasnaya tureckaya mova byla stvorana y pachatku XX stagoddzya shlyaham kadyfikacyi narodnyh gutarkovyh dyyalektay Turcyi i ne z yaylyaecca pramym pracyagam asmanskaj movy Adnak za nekalki stagoddzyay vykarystannya asmanskaya pismovaya tradycyya akazala na getyya dyyalekty mocny yplyy Adno z asnoynyh adroznennyay suchasnaj tureckaj movy ad asmanskaj geta bolsh shyrokae vykarystannem cyurkskih nealagizmay zamest araba persidskih zapazychannyay dolya aposhnih u tureckaj move skladae kalya 30 suprac 80 u asmanskaj a taksama menshaya kolkasc skladanyh sloy U pachatku XXI st chachenskiya dzhyhadzisty razglyadali asmanskuyu movu razam z arabskaj yak magchymuyu nadnacyyanalnuyu movu dlya Kaykazskaga emirata adnak yzyala verh kropka gledzhannya pryhilnikay arabskaj movy Znoskihttp www ansar ru analytics chechenskaya arabicaLitaraturaNa ruskaj Guzev V G Staroanatolijsko tyurkskij yazyk Yazyki mira Tyurkskie yazyki M Institut yazykoznaniya RAN 1996 S 116 126 Yazyki Evrazii ISBN 5 655 01214 6 Guzev V G Staroosmanskij yazyk M Nauka Glavnaya redakciya vostochnoj literatury 1979 Kononov A N Tureckij yazyk Yazyki mira Tyurkskie yazyki M Institut yazykoznaniya RAN 1996 S 394 412 Yazyki Evrazii ISBN 5 655 01214 6Na anglijskaj Davids A L 1832 A grammar of the Turkish language London Boyd Charles 1842 The Turkish interpreter or A new grammar of the Turkish language Paris London Arnold Edwin 1877 A simple transliteral grammar of the Turkish language London a href wiki D0 A8 D0 B0 D0 B1 D0 BB D0 BE D0 BD Cite book title Shablon Cite book cite book a Papyaredzhanni CS1 mesca bez vydavectva spasylka Redhouse J W 1884 A simplified grammar of the Ottoman Turkish language London a href wiki D0 A8 D0 B0 D0 B1 D0 BB D0 BE D0 BD Cite book title Shablon Cite book cite book a Papyaredzhanni CS1 mesca bez vydavectva spasylka Redhouse J W 1880 Turkish dictionary in two parts English and Turkish and Turkish and English London a href wiki D0 A8 D0 B0 D0 B1 D0 BB D0 BE D0 BD Cite book title Shablon Cite book cite book a Papyaredzhanni CS1 mesca bez vydavectva spasylka Redhouse J W 1884 A lexicon English and Turkish Constantinople a href wiki D0 A8 D0 B0 D0 B1 D0 BB D0 BE D0 BD Cite book title Shablon Cite book cite book a Papyaredzhanni CS1 mesca bez vydavectva spasylka Na nyameckaj Muller August amp Gies Hermann 1889 Turkische Grammatik mit Paradigmen Litteratur Chrestomathie und Glossar Berlin a href wiki D0 A8 D0 B0 D0 B1 D0 BB D0 BE D0 BD Cite book title Shablon Cite book cite book a Papyaredzhanni CS1 mesca bez vydavectva spasylka Papyaredzhanni CS1 roznyya nazvy authors list spasylka Turkische Grammatik mit Paradigmen Litteratur Chrestomathie und Glossar Berlin 1889 Manissadjian J J 1893 Lehrbuch der modernen osmanischen Sprache Weil Gotthold 1917 Gramatik der osmanisch turkischen Sprache Berlin a href wiki D0 A8 D0 B0 D0 B1 D0 BB D0 BE D0 BD Cite book title Shablon Cite book cite book a Papyaredzhanni CS1 mesca bez vydavectva spasylka Gramatik der osmanisch turkischen Sprache Berlin 1917 Na francuzskaj Bianchi T X amp Kieffer J D 1801 Dictionnaire turc francais Vol I Paris a href wiki D0 A8 D0 B0 D0 B1 D0 BB D0 BE D0 BD Cite book title Shablon Cite book cite book a Papyaredzhanni CS1 roznyya nazvy authors list spasylka Paris 1801 Vol I Bianchi T X amp Kieffer J D 1837 Dictionnaire turc francais Vol II Paris a href wiki D0 A8 D0 B0 D0 B1 D0 BB D0 BE D0 BD Cite book title Shablon Cite book cite book a Papyaredzhanni CS1 roznyya nazvy authors list spasylka Paris 1837 Vol II Bianchi T X 1843 Dictionnaire francais turc Vol I Paris Paris 1843 Vol I Bianchi T X 1846 Dictionnaire francais turc Vol II Paris Paris 1846 Vol II Hindoglu A 1831 Dictionnaire abrege francais turc Vienne Vienne 1831 Youssouf R 1890 Dictionnaire portatif turc francais Constantinople a href wiki D0 A8 D0 B0 D0 B1 D0 BB D0 BE D0 BD Cite book title Shablon Cite book cite book a Papyaredzhanni CS1 mesca bez vydavectva spasylka Constantinople 1890 Jaubert P A 1833 Elements de la grammaire turke Paris Paris 1833 Davids A L 1836 Grammaire Turke London London 1836 Redhouse J W 1846 Grammaire raisonnee de la langue ottomane Paris Paris 1846 Malouff N 1890 Grammaire elementaire de la langue turque Paris a href wiki D0 A8 D0 B0 D0 B1 D0 BB D0 BE D0 BD Cite book title Shablon Cite book cite book a Papyaredzhanni CS1 mesca bez vydavectva spasylka Paris 1890 Spasylkihttp www osmanlimedeniyeti com nedastupnaya spasylka Kurs asmanskaj movy nedastupnaya spasylka gistoryya kopiya Asmanskaya klaviyatura 1 2