Бабовыя

Бабовыя, Матыльковыя (Fabaceae) — сямейства двухдольных раслін з парадку бабовакветных.

Бабовыя
Phaseolus vulgaris (Фасоля звычайная)
Навуковая класіфікацыя
Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Бабовакветныя Сямейства:  Бабовыя
Міжнародная навуковая назва
Fabaceae Lindl.
Сінонімы
Acaciaceae Aspalathaceae Astragalaceae Bercht. & J.Presl Caesalpiniaceae R.Br., nom. cons. Cassiaceae Ceratoniaceae Link Detariaceae Hedysaraceae Bercht. & J.Presl Inocarpaceae Leguminosae , nom. cons. Mimosaceae R.Br., nom. cons. Papilionaceae , nom. cons. Phaseolaceae Swartziaceae Viciaceae
Арэал
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   500059 NCBI   3803 EOL   4277 GRIN   f:440 IPNI   30000147-2 FW   183021

Распаўсюджанне

Каля 650 родаў, больш за 18 тысяч відаў. Пашыраны па ўсёй сушы зямнога шара. У Беларусі 20 родаў, у тым ліку боб, гарох, пажытнік блакітны, сачавіца, соя, фасоля. Усе вельмі багатыя бялком, у сярэднявеччы былі адной з асноўных крыніц бялку. Утрымліваюць шмат вітамінаў, , засваяльнай клятчаткі, не ўтрымліваюць халестэрыну.

Сістэматыка

З 1985 года даследаванню сістэматыкі сямейства бабовых прысвечана Міжнародная праграма стварэння базы дадзеных і інфармацыйнай службы па бабовых (International Legume Database and Information Ser­vice, ILDIS), якая базуецца ў г. (Вялі­ка­брыта­нія).

Паводле сайта «The Plant List», у сямейства Бабовыя ўключаюць 24 505 відаў, аб’яднаных у 946 родаў. Шырокае сямейства прынята дзяліць на тры падсямействы — Цэзальпініевыя (Caesalpinioideae), і . Іх у сваю чаргу падзяляюць на трыбы, вылучаючы ў некаторых падтрыбы:

Цэзальпініевыя (Caesalpinioideae)	()
Cassiinae Dialiinae Duparquetiinae	Desmodiinae Lespedezinae — Astragalinae Galeginae Glycyrrhizinae Phaseoleae Cajaninae Clitoriinae Diocleinae Glycininae Kennediinae Ophrestiinae Phaseolinae

Выкарыстанне

Сярод бабовых шмат харчовых, кармавых, сідэральных, лекавых, інсектыцыдных, дэкаратыўных, меданосных, лубяных, смаланосных, фарбавальных раслін.

У беларускай кухні з бабовых даўней гатавалі разнастайныя кашы, (з гароху і бобу). Апроч насення, у гароху і фасолі ў ежу спажываюць зялёныя «лапаткі» — няспелыя струкі з насеннем, якое толькі пачало фармавацца (адломваюцца канцы, аддзяляюцца падоўжныя валокны, потым наразаюцца ўпоперак або наўскасяк). Адной з прычын, чаму боб і іншыя бабовыя (апроч кансерваваных гароху і фасолі) амаль зніклі з сучаснага меню, з’яўляецца іх вельмі доўгае прыгатаванне. Пабудова бабовых раслін надзейна абараняе іх ад выварвання, але ўскладняе цеплавую апрацоўку. Таму бабовыя перад прыгатаваннем рэкамендуецца заліць 2 — 3 аб’ёмамі халоднай вады і паставіць у лядоўню на некалькі гадзін (ваду лепш змяніць 2 — 3 разы). Вараныя бабовыя можна прыпускаць ва ўласным саку (20 — 30 хвілін), з дадаткам тлушчу.

Гл. таксама

• Акатнік амурскі
• Сафора
• Альбіцыя
• Тэрмопсіс
• Cajanus indicus

Зноскі

1. Ранейшая назва сямейства Leguminosae
2. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 146. — 160 с. — 2 350 экз.
3. База Растения Беларуси
4. Сытин 2005.
5. Систематика семейства Бобовые (Leguminosae) (англ.)(недаступная спасылка). The Plant List (Version 1.1). Архівавана з першакрыніцы 18 чэрвеня 2017. Праверана 14 верасня 2016.

Літаратура

• Белы А. Бабовыя // Праект «Наша ежа»
• Бобовые / Сытин А. К. // «Банкетная кампания» 1904 — Большой Иргиз. — М. : Большая Российская энциклопедия, 2005. — С. 621—622. — ( : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов; 2004—). — ISBN 5-85270-331-1.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Бабовыя
• Бобовые — семейство Fabaceae: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)