Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Вайна́ — грамадска-палітычная з’ява, спецыфічны змест якой — узброеная барацьба групіровак (дзяржаў, партый і інш.); працяг палітыкі гвалтоўнымі сродкамі. Гл. таксама: класіфікацыя войн у навуках.
| Вайна | |
|---|---|
 | |
| Небяспека | ваенныя страты[d], war damage[d] і нявызначанасць[d] |
| Удзельнік | дзяржава |
| Вывучаецца ў | ваенная гісторыя[d], war studies[d], peace and conflict studies[d], Інстытут вывучэння вайны[d] і sociology of peace, war, and social conflict[d] |
 | |
| Апрацоўваецца, змякчаецца ці кіруецца | preventive diplomacy[d], peacebuilding[d] і антываенны рух[d] |
 | |
| Аб’яднанне | спіс у кваліфікатарах[d] і спіс у кваліфікатарах[d] |
| Супрацьлегласць | мір |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
|
|---|
| Вайна |
| · · · · |
| Баявыя дзеянні |
| · Інфармацыйныя · · · |
| Узбраенні |
| · Артылерыя · Біялагічнае · Кавалерыя Хімічнае · Электроннае · Пяхота Ядзернае · · Касмічнае |
| На знясіленне · Партызанская |
| · |
| · Вайсковыя званні |
| Лагістыка |
| · · |
| · · · · · · |
Апроч узброенай барацьбы, дзеля дасягнення пастаўленых палітычных мэтаў у вайне ўжываюцца таксама , , і іншыя сродкі і адпаведныя ім формы барацьбы.
Галоўным і вырашальным спосабам вядзення ўзброенай барацьбы з’яўляюцца узброеныя сілы, а таксама іншыя .
Класіфікацыя войн
Класіфікацыя войн — падзел войн на групы на падставе тоеснасці іх аднародных істотных прыкмет — сацыяльна-гістарычных, ваенна-тэхнічных, маштабавых і іншых.
У марксісцкіх навуках адрозніваюць, паводле сацыяльна-гістарычных прыкмет, а найперш — паводле палітычнага зместу, войны справядлівыя і несправядлівыя, прагрэсіўныя і рэакцыйныя; ацэнка даецца асобна для кожнага боку. Паводле тых самых прыкмет вызначаюць месца вайны ў гісторыі і адносіны да яе розных класаў. На падставе сацыяльных супярэчнасцяў, якія развязваюцца ў ходзе ўзброенай барацьбы, і якія характэрныя для кожнай эпохі, вызначаюцца пэўныя тыпы войнаў, якія характэрныя для дадзенай эпохі і адэкватна ў іншых гістарычных умовах не паўтараюцца. Так, для сучаснай эпохі характэрныя такія асноўныя тыпы войнаў: паміж дзяржавамі розных сацыяльных сістэм; аднолькавых сацыяльных сістэм; грамадзянскія; нацыянальна-вызваленчыя.
Паводле ваенна-тэхнічных прыкмет адрозніваюць: войны з выкарыстаннем звычайных (канвенцыйных) сродкаў барацьбы і з выкарыстаннем зброі масавага паражэння; паводле спосабу вядзення ваенных дзеянняў — манеўраныя і пазіцыйныя; паводле маштабу — сусветныя і лакальныя; паводле працягласці — хуткацечныя і зацяжныя; паводле складу бакоў, што ваююць, — двухбаковыя і кааліцыйныя.
Існуюць таксама і часткавыя прыкметы класіфікацыі войнаў.
Гісторыя
Верагодна, на пачатку развіцця цывілізацый вайна прадстаўляла сабою нейкія дробныя набегі. Самым раннім сведчаннем аб пачатку ваенных дзеянняў з’яўляюцца нубійскія могілкі, дзе яшчэ 12 000 год таму былі пахаваны людзі, якія памерлі ад гвалтоўнай смерці. Ужо 5 000 год таму ваенныя канфлікты пачыналі ўзнікаць у розных кутках зямнога шара. Вынаходніцтва пораху і тэхнічны прагрэс прывялі да сучаснай вайны.
Некаторыя вучоныя сцвярджаюць, што паміж 3 500 годам да н.э і XX ст. адбылося каля 15 000 войн, якія ўнеслі 3 500 000 чалавечых жыццяў, пакінуўшы толькі 300 гадоў міру. Апошнія сусветныя войны сталі самымі разбуральнымі ў гісторыі чалавецтва. Гарантам недапушчальнасці вайны павінна была стаць ААН, канцэпцыю якой падтрымала большасць краін свету. Аднак пасляваенная гонка выклікала небяспеку ядзернай вайны. На шчасце, магчымая трэцяя сусветная вайна ў наш час ужо не лічыцца прымальнай для большасці[крыніца?].
10 самых разбуральных войн у гісторыі паводле колькасці ахвяр:
- 60—72 млн — Другая сусветная вайна (1939—1945)
- 36 млн — мяцеж Ань Лушаня (Кітай, 755—763)
- 30—60 млн — мангольскія заваёвы (XIII ст.)
- 25 млн — барацьба паміж дынастыямі Цын і Мін (Кітай, 1616—1662)
- 20 млн — Першая сусветная вайна (1914—1918)
- 20 млн — паўстанне тайпінаў (Кітай, 1850—1864)
- 20 млн — Другая япона-кітайская вайна (1937—1945)
- 8—12 млн — Дунганскае паўстанне (Кітай, 1862—1877)
- 7—20 млн — заваёвы Тамерлана (1370—1405)
- 5—9 млн — Грамадзянская вайна ў Расіі і замежная інтэрвенцыя (1917—1922)
Вайна і палітыка
Вайна ёсць працяг палітыкі, як унутранай, так і знешняй, якія знаходзяцца ў цеснай узаемасувязі і фарміруюцца на агульнай сацыяльна-эканамічнай базе. Падчас вайны і пры яе падрыхтоўцы знешняя палітыка выступае на першы план і набывае вырашальнае значэнне; мяняюцца не толькі суадносіны паміж унутранай і знешняй палітыкамі, але і формы іх ажыццяўлення.
Палітыцы належыць вырашальная роля пры распрацоўцы ваеннай дактрыны дзяржавы і пры вызначэнні мэтаў вайны, што вырашальным чынам уплывае на яе змест і вядзенне. Палітыка ўздзейнічае на планаванне вайны, вызначэнне чарговасці і сілы ўдараў па праціўніку. Праз стратэгію палітыка ўплывае і на развіццё ваенных дзеянняў. Палітыка вызначае неабходныя меры для мабілізацыі людскіх рэсурсаў і матэрыяльных рэсурсаў краіны.
Вайна не толькі залежыць ад палітыкі, але і сама актыўна ўплывае на яе. Унутрыпалітычнае жыццё дзяржаў, што ваююць, і міжнародныя адносіны церпяць істотныя змяненні ў залежнасці ад ходу вайны.
Два бакі вайны
Як асобы стан грамадства, вайна ўяўляе сабой складаную спецыфічную грамадска-палітычную з’яву, якая падпарадкоўваецца сваім законам.
Два ўзаемазвязаныя бакі (аспекты) вайны — сацыяльна-палітычны і ваенна-тэхнічны.
Сацыяльна-палітычны аспект вайны выражае дачыненне вайны да асноўнай тэндэнцыі гістарычнага развіцця і да асноўнага зместу эпохі, яе адпаведнасць інтарэсам сацыяльных групіровак. Гэты аспект паказвае, якія групіроўкі і дзеля чаго вядуць вайну, якое дачыненне да вайны маюць розныя сацыяльныя сілы і інш.
Ваенна-тэхнічны аспект адлюстроўвае тыя матэрыяльныя сродкі, ваенную тэхніку і людскія масы, якія выкарыстоўваюцца ва ўзброенай барацьбе, а таксама формы і спосабы вядзення ваенных дзеянняў.
Ход і вынік вайны, формы і спосабы яе вядзення залежаць ад уроўню развіцця вытворчых сіл і эканамічнага ладу дзяржаў, што ваююць (гл. ), узроўню развіцця навукі і тэхнікі (гл. ), сацыяльна-палітычнага ладу (гл. ), ад ідэалогіі і маральнага духу народу і арміі (гл. ), ад узброеных сіл (гл. баявы патэнцыял, ваенны патэнцыял).
Рэалізацыя эканамічных, сацыяльна-палітычных, навукова-тэхнічных і ваенных магчымасцей у ходзе вайны забяспечваецца і .
Прычыны войн
Асноўная прычына ўзнікнення войн — імкненне палітычных сіл выкарыстоўваць узброеную барацьбу для дасягнення разнастайных знешне- і ўнутрыпалітычных мэт. Існуе мноства тэорый, якія даюць тлумачэнне глыбінных прычын пераходу сацыяльнага канфлікту ў ваенную стадыю.
Эвалюцыйная псіхалогія сцвярджае, што чалавечыя войны — аналаг паводзін жывёл, якія змагаюцца за тэрыторыю, або канкурыруюць за ежу ці партнёра. Жывёлы агрэсіўныя па сваёй прыродзе, а ў чалавечым грамадстве агрэсія выліваецца ў вайну.
Дэмаграфічныя тэорыі прадстаўленыя двума асноўнымі накірункамі:
- мальтузіянскія тэорыі тлумачаць прычыны войн ростам насельніцтва і недахопам рэсурсаў;
- тэорыі пераважання моладзі апісваюць, як спалучэнне вялікай колькасці маладых мужчын з недахопам пастаяннай мірнай працы вядзе да вялікай рызыкі ўзнікнення вайны (адносяцца да найбольш папулярных у цяперашні час тэорый). Рэлігія і ідэалогія з’яўляюцца другаснымі фактарамі і служаць для надання вайне легітымнасці. Паводле гэтых тэорый перакос адбываецца, калі ад 30 да 40 % мужчынскага насельніцтва краіны належыць да «выбухованебяспечнай» узроставай групы — ад 15 да 29 гадоў.
Рацыяналістычныя тэорыі гавораць, што абодва бакі канфлікту дзейнічаюць разумна ў адпаведнасці з жаданнем атрымаць найбольшую выгаду пры найменшых стратах.
Марксізм тлумачыць войны канфліктам паміж класамі і паміж імперыялістычнымі сіламі.
Канец вайны
Любы ваюючы бок можа абвясціць аб спыненні вайны, каб не дапусціць далейшых фізічных і матэрыяльных страт. Праціўнікі могуць прыняць рашэнне пакінуць старыя межы або пераглядзець іх, дамовіцца аб выплаце рэпарацый або іншых грашовых кампенсацый. Звычайна заканчэнне вайны прыводзіць ваюючыя бакі да заключэння мірнага дагавора, такога як Версальскі мірны дагавор, які паклаў канец Першай сусветнай вайне. Таксама ўрэгуляванне канфлікту можа быць дасягнута шляхам падману, як адбылося, напрыклад, у Траянскай вайне.
Калі ваенная моц аднаго боку шматкратна пераўзыходзіць патэнцыял другога, то можна казаць аб безумоўнай капітуляцыі, так, напрыклад, зазнала паражэнне Японія ў Другой сусветнай вайне.
Шматлікія іншыя войны канчаліся поўным знішчэннем процілеглай тэрыторыі: напрыклад, у выніку бітвы за Карфаген у ходзе Трэцяй Пунічнай вайны Карфаген быў знішчаны.
Некаторыя ваенныя дзеянні, такія як паўстанне або грамадзянская вайна, могуць доўжыцца на працягу вялікага перыяду часу, пры гэтым узровень ваеннай актыўнасці будзе нізкі. У некаторых выпадках могуць адсутнічаць перамовы і дамоўленасці, а ў канчатковым выніку вайна спыніцца пасля палітычных патрабаванняў ваюючых груп, пры гэтым праціўнікі будуць пагражаць ваеннай моцай адзін аднаму. Як прыклад — Кітайская грамадзянская вайна, якая даўно ўжо спынілася, аднак Кітайская Народная Рэспубліка працягвае дыпламатычна ізаляваць Тайвань. Па гэтай прычыне некаторыя гісторыкі лічаць, што вайна не скончылася, а толькі працягваецца.
Гл. таксама
- Інфармацыйная вайна
- Геафізічная вайна
Зноскі
- https://www.encyclopedia.com/history/dictionaries-thesauruses-pictures-and-press-releases/war-casualties
- https://www.europeana.eu/en/exhibitions/heritage-at-risk/the-devastation-of-war
- https://www.annualreviews.org/doi/abs/10.1146/annurev-polisci-051215-022729
- https://books.google.com/books/about/Preventive_Diplomacy.html?id=6NLQNdiJA70C#v=onepage&q&f=false
- https://study.com/learn/lesson/peace-building-overview-approaches-examples.html
- https://www.encyclopedia.com/history/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/peace-and-antiwar-movement
- Keeley, Lawrence H. (1996). War before civilization: The myth of peaceful savage(англ.). Oxford University Press.
- Diamond, Jared (1997). Guns, Germs, and Steel: The Fates of Human Societies.
- Henderson, Conway W (2010). Understanding International Law. John Wiley and Sons. p. 212. ISBN 1405197641.
- Wallinsky, David: David Wallechinsky’s Twentieth Century : History With the Boring Parts Left Out, Little Brown & Co., 1996, ISBN 0-316-92056-8, ISBN 978-0-316-92056-8 — cited by White
- Brzezinski, Zbigniew: Out of Control: Global Turmoil on the Eve of the Twenty-first Century, Prentice Hall & IBD, 1994, ASIN B000O8PVJI — cited by White
- Selected Death Tolls for Wars, Massacres and Atrocities Before the 20th Century. Users.erols.com. Праверана 24 студзеня 2011.
- Ping-ti Ho, «An Estimate of the Total Population of Sung-Chin China», in Études Song, Series 1, No 1, (1970) pp. 33-53.
- Mongol Conquests. Users.erols.com. Праверана 24 студзеня 2011.
- "The world's worst massacres Whole Earth Review". Findarticles.com. 1987. Архівавана з арыгінала 2012-06-30. Праверана 2011-01-24. Архіўная копія. Архівавана з першакрыніцы 30 чэрвеня 2012. Праверана 20 лістапада 2011.
- McFarlane, Alan (2003). The Savage Wars of Peace: England, Japan and the Malthusian Trap. Blackwell. ISBN 0-631-18117-2. — cited by White
- Nuclear Power: The End of the War Against Japan. Bbc.co.uk. Праверана 24 студзеня 2011.
- Timur Lenk (1369-1405). Users.erols.com. Праверана 24 студзеня 2011.
- Matthew’s White’s website (a compilation of scholarly estimates) — Miscellaneous Oriental Atrocities
- Russian Civil War(недаступная спасылка). Spartacus.schoolnet.co.uk. Архівавана з першакрыніцы 5 снежня 2010. Праверана 24 студзеня 2011.
Літаратура
- Военный энциклопедический словарь / Пред. Гл. ред. комиссии Н. В. Огарков. — М.: Воениздат, 1983. — 863 с. (руск.)
 | Вайна на Вікісховішчы |
|---|
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Vajna gramadska palitychnaya z yava specyfichny zmest yakoj uzbroenaya baracba grupirovak dzyarzhay partyj i insh pracyag palityki gvaltoynymi srodkami Gl taksama klasifikacyya vojn u navukah VajnaNebyaspekavaennyya straty d war damage d i nyavyznachanasc d UdzelnikdzyarzhavaVyvuchaecca yvaennaya gistoryya d war studies d peace and conflict studies d Instytut vyvuchennya vajny d i sociology of peace war and social conflict d Apracoyvaecca zmyakchaecca ci kirueccapreventive diplomacy d peacebuilding d i antyvaenny ruh d Ab yadnannespis u kvalifikatarah d i spis u kvalifikatarah d Supracleglascmir Medyyafajly na VikishovishchyVajnaGP Bayavyya dzeyanni Infarmacyjnyya Uzbraenni Artyleryya Biyalagichnae Kavaleryya Himichnae Elektronnae Pyahota Yadzernae KasmichnaeNa znyasilenne Partyzanskaya u t l Blickryg Abloga Vajskovyya zvanniLagistyka Pradstaylenne vajny Aproch uzbroenaj baracby dzelya dasyagnennya pastaylenyh palitychnyh metay u vajne yzhyvayucca taksama i inshyya srodki i adpavednyya im formy baracby Galoynym i vyrashalnym sposabam vyadzennya yzbroenaj baracby z yaylyayucca uzbroenyya sily a taksama inshyya Klasifikacyya vojnKlasifikacyya vojn padzel vojn na grupy na padstave toesnasci ih adnarodnyh istotnyh prykmet sacyyalna gistarychnyh vaenna tehnichnyh mashtabavyh i inshyh U marksisckih navukah adroznivayuc pavodle sacyyalna gistarychnyh prykmet a najpersh pavodle palitychnaga zmestu vojny spravyadlivyya i nespravyadlivyya pragresiynyya i reakcyjnyya acenka daecca asobna dlya kozhnaga boku Pavodle tyh samyh prykmet vyznachayuc mesca vajny y gistoryi i adnosiny da yae roznyh klasay Na padstave sacyyalnyh supyarechnascyay yakiya razvyazvayucca y hodze yzbroenaj baracby i yakiya harakternyya dlya kozhnaj epohi vyznachayucca peynyya typy vojnay yakiya harakternyya dlya dadzenaj epohi i adekvatna y inshyh gistarychnyh umovah ne paytarayucca Tak dlya suchasnaj epohi harakternyya takiya asnoynyya typy vojnay pamizh dzyarzhavami roznyh sacyyalnyh sistem adnolkavyh sacyyalnyh sistem gramadzyanskiya nacyyanalna vyzvalenchyya Pavodle vaenna tehnichnyh prykmet adroznivayuc vojny z vykarystannem zvychajnyh kanvencyjnyh srodkay baracby i z vykarystannem zbroi masavaga parazhennya pavodle sposabu vyadzennya vaennyh dzeyannyay maneyranyya i pazicyjnyya pavodle mashtabu susvetnyya i lakalnyya pavodle pracyaglasci hutkacechnyya i zacyazhnyya pavodle skladu bakoy shto vayuyuc dvuhbakovyya i kaalicyjnyya Isnuyuc taksama i chastkavyya prykmety klasifikacyi vojnay GistoryyaVeragodna na pachatku razviccya cyvilizacyj vajna pradstaylyala saboyu nejkiya drobnyya nabegi Samym rannim svedchannem ab pachatku vaennyh dzeyannyay z yaylyayucca nubijskiya mogilki dze yashche 12 000 god tamu byli pahavany lyudzi yakiya pamerli ad gvaltoynaj smerci Uzho 5 000 god tamu vaennyya kanflikty pachynali yznikac u roznyh kutkah zyamnoga shara Vynahodnictva porahu i tehnichny pragres pryvyali da suchasnaj vajny Nekatoryya vuchonyya scvyardzhayuc shto pamizh 3 500 godam da n e i XX st adbylosya kalya 15 000 vojn yakiya ynesli 3 500 000 chalavechyh zhyccyay pakinuyshy tolki 300 gadoy miru Aposhniya susvetnyya vojny stali samymi razburalnymi y gistoryi chalavectva Garantam nedapushchalnasci vajny pavinna byla stac AAN kancepcyyu yakoj padtrymala bolshasc krain svetu Adnak paslyavaennaya gonka vyklikala nebyaspeku yadzernaj vajny Na shchasce magchymaya trecyaya susvetnaya vajna y nash chas uzho ne lichycca prymalnaj dlya bolshasci krynica 10 samyh razburalnyh vojn u gistoryi pavodle kolkasci ahvyar 60 72 mln Drugaya susvetnaya vajna 1939 1945 36 mln myacezh An Lushanya Kitaj 755 763 30 60 mln mangolskiya zavayovy XIII st 25 mln baracba pamizh dynastyyami Cyn i Min rusk Kitaj 1616 1662 20 mln Pershaya susvetnaya vajna 1914 1918 20 mln paystanne tajpinay Kitaj 1850 1864 20 mln Drugaya yapona kitajskaya vajna 1937 1945 8 12 mln Dunganskae paystanne angl Kitaj 1862 1877 7 20 mln zavayovy Tamerlana 1370 1405 5 9 mln Gramadzyanskaya vajna y Rasii i zamezhnaya intervencyya 1917 1922 Vajna i palitykaVajna yosc pracyag palityki yak unutranaj tak i zneshnyaj yakiya znahodzyacca y cesnaj uzaemasuvyazi i farmiruyucca na agulnaj sacyyalna ekanamichnaj baze Padchas vajny i pry yae padryhtoycy zneshnyaya palityka vystupae na pershy plan i nabyvae vyrashalnae znachenne myanyayucca ne tolki suadnosiny pamizh unutranaj i zneshnyaj palitykami ale i formy ih azhyccyaylennya Palitycy nalezhyc vyrashalnaya rolya pry raspracoycy vaennaj daktryny dzyarzhavy i pry vyznachenni metay vajny shto vyrashalnym chynam uplyvae na yae zmest i vyadzenne Palityka yzdzejnichae na planavanne vajny vyznachenne chargovasci i sily ydaray pa praciyniku Praz strategiyu palityka yplyvae i na razviccyo vaennyh dzeyannyay Palityka vyznachae neabhodnyya mery dlya mabilizacyi lyudskih resursay i materyyalnyh resursay krainy Vajna ne tolki zalezhyc ad palityki ale i sama aktyyna yplyvae na yae Unutrypalitychnae zhyccyo dzyarzhay shto vayuyuc i mizhnarodnyya adnosiny cerpyac istotnyya zmyanenni y zalezhnasci ad hodu vajny Dva baki vajnyRazburany Minsk u chas Drugoj susvetnaj vajny Yak asoby stan gramadstva vajna yyaylyae saboj skladanuyu specyfichnuyu gramadska palitychnuyu z yavu yakaya padparadkoyvaecca svaim zakonam Dva yzaemazvyazanyya baki aspekty vajny sacyyalna palitychny i vaenna tehnichny Sacyyalna palitychny aspekt vajny vyrazhae dachynenne vajny da asnoynaj tendencyi gistarychnaga razviccya i da asnoynaga zmestu epohi yae adpavednasc intaresam sacyyalnyh grupirovak Gety aspekt pakazvae yakiya grupiroyki i dzelya chago vyaduc vajnu yakoe dachynenne da vajny mayuc roznyya sacyyalnyya sily i insh Vaenna tehnichny aspekt adlyustroyvae tyya materyyalnyya srodki vaennuyu tehniku i lyudskiya masy yakiya vykarystoyvayucca va yzbroenaj baracbe a taksama formy i sposaby vyadzennya vaennyh dzeyannyay Hod i vynik vajny formy i sposaby yae vyadzennya zalezhac ad uroynyu razviccya vytvorchyh sil i ekanamichnaga ladu dzyarzhay shto vayuyuc gl uzroynyu razviccya navuki i tehniki gl sacyyalna palitychnaga ladu gl ad idealogii i maralnaga duhu narodu i armii gl ad uzbroenyh sil gl bayavy patencyyal vaenny patencyyal Realizacyya ekanamichnyh sacyyalna palitychnyh navukova tehnichnyh i vaennyh magchymascej u hodze vajny zabyaspechvaecca i Prychyny vojnSyaredni yzrost pavodle krain Asnoynaya prychyna yzniknennya vojn imknenne palitychnyh sil vykarystoyvac uzbroenuyu baracbu dlya dasyagnennya raznastajnyh zneshne i ynutrypalitychnyh met Isnue mnostva teoryj yakiya dayuc tlumachenne glybinnyh prychyn perahodu sacyyalnaga kanfliktu y vaennuyu stadyyu Evalyucyjnaya psihalogiya scvyardzhae shto chalavechyya vojny analag pavodzin zhyvyol yakiya zmagayucca za terytoryyu abo kankuryruyuc za ezhu ci partnyora Zhyvyoly agresiynyya pa svayoj pryrodze a y chalavechym gramadstve agresiya vylivaecca y vajnu Demagrafichnyya teoryi pradstaylenyya dvuma asnoynymi nakirunkami maltuziyanskiya teoryi tlumachac prychyny vojn rostam naselnictva i nedahopam resursay teoryi peravazhannya moladzi apisvayuc yak spaluchenne vyalikaj kolkasci maladyh muzhchyn z nedahopam pastayannaj mirnaj pracy vyadze da vyalikaj ryzyki yzniknennya vajny adnosyacca da najbolsh papulyarnyh u cyaperashni chas teoryj Religiya i idealogiya z yaylyayucca drugasnymi faktarami i sluzhac dlya nadannya vajne legitymnasci Pavodle getyh teoryj perakos adbyvaecca kali ad 30 da 40 muzhchynskaga naselnictva krainy nalezhyc da vybuhovanebyaspechnaj uzrostavaj grupy ad 15 da 29 gadoy Racyyanalistychnyya teoryi gavorac shto abodva baki kanfliktu dzejnichayuc razumna y adpavednasci z zhadannem atrymac najbolshuyu vygadu pry najmenshyh stratah Marksizm tlumachyc vojny kanfliktam pamizh klasami i pamizh imperyyalistychnymi silami Kanec vajnyZhanchyny i manahini zbirayuc trupy shvabskih saldat paslya bitvy pad Shvaderloh Lyuby vayuyuchy bok mozha abvyascic ab spynenni vajny kab ne dapuscic dalejshyh fizichnyh i materyyalnyh strat Praciyniki moguc prynyac rashenne pakinuc staryya mezhy abo peraglyadzec ih damovicca ab vyplace reparacyj abo inshyh grashovyh kampensacyj Zvychajna zakanchenne vajny pryvodzic vayuyuchyya baki da zaklyuchennya mirnaga dagavora takoga yak Versalski mirny dagavor yaki paklay kanec Pershaj susvetnaj vajne Taksama yregulyavanne kanfliktu mozha byc dasyagnuta shlyaham padmanu yak adbylosya napryklad u Trayanskaj vajne Kali vaennaya moc adnago boku shmatkratna perayzyhodzic patencyyal drugoga to mozhna kazac ab bezumoynaj kapitulyacyi tak napryklad zaznala parazhenne Yaponiya y Drugoj susvetnaj vajne Shmatlikiya inshyya vojny kanchalisya poynym znishchennem procileglaj terytoryi napryklad u vyniku bitvy za Karfagen u hodze Trecyaj Punichnaj vajny Karfagen byy znishchany Nekatoryya vaennyya dzeyanni takiya yak paystanne abo gramadzyanskaya vajna moguc doyzhycca na pracyagu vyalikaga peryyadu chasu pry getym uzroven vaennaj aktyynasci budze nizki U nekatoryh vypadkah moguc adsutnichac peramovy i damoylenasci a y kanchatkovym vyniku vajna spynicca paslya palitychnyh patrabavannyay vayuyuchyh grup pry getym praciyniki buduc pagrazhac vaennaj mocaj adzin adnamu Yak pryklad Kitajskaya gramadzyanskaya vajna yakaya dayno yzho spynilasya adnak Kitajskaya Narodnaya Respublika pracyagvae dyplamatychna izalyavac Tajvan Pa getaj prychyne nekatoryya gistoryki lichac shto vajna ne skonchylasya a tolki pracyagvaecca Gl taksamaInfarmacyjnaya vajna Geafizichnaya vajnaZnoskihttps www encyclopedia com history dictionaries thesauruses pictures and press releases war casualties https www europeana eu en exhibitions heritage at risk the devastation of war https www annualreviews org doi abs 10 1146 annurev polisci 051215 022729 https books google com books about Preventive Diplomacy html id 6NLQNdiJA70C v onepage amp q amp f false https study com learn lesson peace building overview approaches examples html https www encyclopedia com history encyclopedias almanacs transcripts and maps peace and antiwar movement Keeley Lawrence H 1996 War before civilization The myth of peaceful savage angl Oxford University Press Diamond Jared 1997 Guns Germs and Steel The Fates of Human Societies Henderson Conway W 2010 Understanding International Law John Wiley and Sons p 212 ISBN 1405197641 Wallinsky David David Wallechinsky s Twentieth Century History With the Boring Parts Left Out Little Brown amp Co 1996 ISBN 0 316 92056 8 ISBN 978 0 316 92056 8 cited by White Brzezinski Zbigniew Out of Control Global Turmoil on the Eve of the Twenty first Century Prentice Hall amp IBD 1994 ASIN B000O8PVJI cited by White Selected Death Tolls for Wars Massacres and Atrocities Before the 20th Century nyavyzn Users erols com Praverana 24 studzenya 2011 Ping ti Ho An Estimate of the Total Population of Sung Chin China in Etudes Song Series 1 No 1 1970 pp 33 53 Mongol Conquests nyavyzn Users erols com Praverana 24 studzenya 2011 The world s worst massacres Whole Earth Review Findarticles com 1987 Arhivavana z aryginala 2012 06 30 Praverana 2011 01 24 Arhiynaya kopiya nyavyzn Arhivavana z pershakrynicy 30 chervenya 2012 Praverana 20 listapada 2011 McFarlane Alan 2003 The Savage Wars of Peace England Japan and the Malthusian Trap Blackwell ISBN 0 631 18117 2 cited by White Nuclear Power The End of the War Against Japan nyavyzn Bbc co uk Praverana 24 studzenya 2011 Timur Lenk 1369 1405 nyavyzn Users erols com Praverana 24 studzenya 2011 Matthew s White s website a compilation of scholarly estimates Miscellaneous Oriental Atrocities Russian Civil War nyavyzn nedastupnaya spasylka Spartacus schoolnet co uk Arhivavana z pershakrynicy 5 snezhnya 2010 Praverana 24 studzenya 2011 LitaraturaVoennyj enciklopedicheskij slovar Pred Gl red komissii N V Ogarkov M Voenizdat 1983 863 s rusk Vajna na Vikishovishchy