Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
На́рач — найбуйнейшае возера Беларусі. Знаходзіцца ў Мядзельскім раёне. Плошча возера — 79,6 км², глыбіня да 24,8 м, даўжыня 12,8 км, шырыня да 9,8 км.
| Нарач | |
|---|---|
 На возеры Нарач | |
| Морфаметрыя | |
| Вышыня над узроўнем мора | 161 м |
| Даўжыня | 12,8 км |
| Шырыня | 9,8 км |
| Плошча | 79,6 км² |
| Аб’ём | 0,71 км³ |
| Даўжыня берагавой лініі | 41 км |
| Найбольшая глыбіня | 24,8 м |
| Сярэдняя глыбіня | 8,9 м |
| Гідралогія | |
| Тып мінералізацыі | сярэднемінералізаванае |
| Празрыстасць | да 7,3 м |
| Басейн | |
| Плошча вадазбору | 279 км² |
| Выцякаюць | рака Нарач |
| Размяшчэнне | |
| Размяшчэнне | Мядзельскі раён |
| Краіна | |
 Нарач | |
| | |
 Нарач | |
 | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Ляжыць у басейне ракі Нарач (выцякае з возера), за 4 км на захад ад г. Мядзел, паміж вёскамі Чараўкі, Пасынкі, Мікольцы, Гатавічы, Занарач. Уваходзіць у Нарачанскую групу азёр.
Назва
Назва Нарач балцка-літоўскага паходжання, яе ўтвараюць дзве асновы Nar- i Ak-.
Поўны гідранімічны аналаг на тэрыторыі Літвы — назва возера Nar-akys. Таксама корань Nar- у літоўскіх гідронімах Narantis, Narasa, Nar-upis. На ўсходзе старабалцкай тэрыторыі корань Nar- у рачной назве Нара на Верхнім Павоччы.
Корань Nar- (Ner-) звязаны з літоўскім nerti «ныраць», naras «нырок (у ваду)», далей да індаеўрапейскага *ner- «ныраць, пагружацца; прытулак, логвішча, нара». Гэты корань нясе семантыку глыбіні.
Корань Ak- звязаны з лат. aka «калодзеж», літ. aka(s) «палонка ў лёдзе», лат. akata «вір у рацэ; вочка ў балоце; палонка ў лёдзе». Такая семантыка развілася са значэння «вока» (індаеўрапейскае *okṷ(e)s-): вока > палонка, калодзеж, бачажына > вада, рака.
У двухасноўных гідронімах тыпу Нарач ці Свіслачak- займае тую ж другую пазіцыю, якую ў іншых выпадках займаюць балцкае up- / ap- (літ. upė, пруск. ape «рака») або яцвяжскае -da (ад яцвяжскага *udā «вада, рака»), як у гідронімах або Ясельда.
Гідраграфія
Схілы катлавіны на поўначы і паўночным усходзе вышынёй 45-50 м, утвораны адгор’ямі Свянцянскіх град. На поўдні да возера прымыкае больш нізкая Паўднёва-Нарачанская града. Берагі пераважна нізкія, пясчаныя, месцамі стромкія і абразійныя, вышынёй 2-11 м, на паўднёвым усходзе забалочаныя, тарфяныя. Трапляюцца невялікія берагавыя валы, утвораныя прыбойнай дзейнасцю хваль і пасоўваннем ледзянога покрыва. Каля паўночна-ўсходняга берага востраў плошчай 6,2 га, які з-за сваёй надзвычайнай маляўнічасці і пражывання на ім рэдкіх звяроў і птушак, гнездавання ахоўнага віду (крахаль вялікі) аб’яўлены помнікам прыроды. Да паўднёва-ўсходняга берага прымыкае гідралагічны заказнік Чарэмшыцы, на паўночным створаны біялагічныя заказнікі Някасецкі і Пасынкі.
Дно возера адносна роўнае, на ўсходзе больш складанай будовы, трапляюцца прыўзнятыя амаль да паверхні ўчасткі (мяліны). Прыбярэжная водмель пясчаная, часткова заіленая, каля стромкіх берагоў шмат галькі і валуноў. Глыбакаводная частка дна выслана сапрапелем, глініста-пясчанымі адкладамі. Паўвостраў Наносы (заканчваецца касой) падзяляе возера на паўночна-заходні Малы плёс (глыбіні да 18 м) і паўднёва-ўсходні Вялікі плёс (глыбіня да 24,8 м на так званых Гатаўскіх ямах каля ўсходняга берага, насупраць в. Гатавічы).
Ваганні ўзроўню на працягу года да 70 см. Лёд трымаецца з 1-й дэкады снежня, таўшчыня 50-60 см, у асобныя гады да 80 см, да 1-й дэкады красавіка. У некаторыя гады паўднёва-ўсходні плёс замярзае толькі ў студзені. У зацяжныя вёсны ледзяныя палі захоўваюцца да канца красавіка, а ледзяныя таросы каля берагоў — да мая. Вясной водная маса добра перамешваецца да дна, тэмпература вады на найболыных глыбінях 10-12 °C. Сярэднямесячная тэмпература паверхневых слаёў вады ў кастрычніку 8,7 °C, у ліпені 18,9 °C. На працягу года вада добра насычана кіслародам.
У возера ўпадаюць 17 ручаёў (найбольшыя Неслуч, Купскі, Антанізбергскі, Сіманаўскі, Чараўкоўскі, Слоўта) і кароткая рака-пратока Скема з возера Мястра.
Экалогія
У воднай флоры 48 відаў уласна водных раслін, у т.л. 38 кветкавых, 8 водарасцей. Найбольш зарос Малы плёс, у паўночна-ўсходняй частцы якога шырыня паласы расліннасці да 2 км (у Вялікім плёсе 50-350 м). Характэрна хвалепрыбойная паласа без расліннасці (ад урэзу вады да глыбіні 1,5-2 м у Малым плёсе і 3,5-4 м у Вялікім плёсе). Надводная расліннасць (трыснёг, чарот) займае нязначную (менш за 3 %) плошчу возера, пашырана ўчасткамі да глыбіні 1,5-2 м. Падводнай расліннасцю, сярод якой пераважаюць харавыя водарасці, выслана каля 15 км² плошчы дна (пашырана да глыбіні 7,5 м).
У іхтыяфауне налічваецца 25 відаў рыб, прамысловае значэнне маюць акунь, плотка, шчупак, вугор, верхаводка, лінь, мянтуз, гусцяра і інш. Возера вызначаецца багаццем вадаплаўных птушак; адзначаны гняздоўі лебедзя-шыпуна, малой крачкі, скапы, малой паганкі, якія занесены ў Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь.
Нарач з’яўляецца адзіным возерам у краіне, заражаным цэркарыёзам, што звязана з спадзістым спускам у ваду, калі ад берага да глыбіні вялікая адлегласць. У такіх умовах прыбярэжная вада добра выграваецца, што правакуе актывізацыю мікраарганізмаў. Таксама іх развіццю спрыяе разрастанне воднай расліннасці.
Спрыяльныя кліматычныя ўмовы, лясы паблізу возера, маляўнічыя краявіды абумовілі стварэнне вакол возера курорта Нарач. Тут дзейнічаюць санаторыі, дамы адпачынку, дзіцячыя лагеры, турбазы. На беразе возера размешчаны курортны пасёлак Нарач.
Возера Нарач і яго ваколіцы ўваходзяць у Нарачанскі нацыянальны парк.
У гісторыі
Нарачанская кулгрында, званая ў народзе Чортавай грэбляй, паміж вёскай Наносы і Мядзелам, брукаваная шчыльна пакладзенымі камянямі, знаходзілася на глыбіні прыкладна 125 см ад паверхні вады, узвышалася над дном возера прыкладна на 160 см і мела ў даўжыню каля 1 км; у шырыню забяспечвала прастору для праезду чатырох запрэжаных коней адначасова.
У 1921—1939 гады возера Нарач знаходзілася на тэрыторыі Польшчы і было самым вялікім возерам гэтай краіны. Улетку 1935 года адбылося Нарачанскае выступленне рыбакоў.
Галерэя
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Возера ў ліпені -
![image]()
Бераг возера -
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Крыніцы
- GeoNames — 2005. Праверана 9 ліпеня 2017.
- A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. Vilnius, 1981. С. 223.
- В. Н. Топоров. Древняя Москва в балтийской перспективе // Балто-славянские исследования 1981. Москва, 1982. С. 36.
- J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 766.
- J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 775—777.
- В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 207.
- В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 170—171.
- K. Būga. Jotvingių žemės upių vardų galūnė -da. // Tauta ir žodis. — 1923. — Т. 1. — С. 100.
- Naviny.by. Купацца ў Нарачы можна, але лепш асцярожна
Літаратура
- Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.
- На́рач // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 515. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
- Блакітны скарб Беларусі: Рэкі, азеры, вадасховішчы/ Маст.: Ю. А. Тарэеў, У. І. Цярэнцьеў — Мн.: БелЭн, 2007.
- Акудовіч Ю. Зачараванне Нарачы // Голас Радзімы. — 1997. — № 28-37.
- Якая рыба вадзілася ў Нарачы ў 1929 годзе// Рэгіянальная газета. — № 23. — 6 чэрвеня 2014 г.
Спасылкі
- Возера Нарач на Вікімапіі
- Возера Нарач у даведніку «Водныя рэсурсы Нацыянальнага парка „Нарачанскі“»(недаступная спасылка)
- Легенда пра возера
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
U panyaccya yosc i inshyya znachenni gl Narach Na rach najbujnejshae vozera Belarusi Znahodzicca y Myadzelskim rayone Ploshcha vozera 79 6 km glybinya da 24 8 m dayzhynya 12 8 km shyrynya da 9 8 km NarachNa vozery NarachMorfametryyaVyshynya nad uzroynem mora 161 mDayzhynya 12 8 kmShyrynya 9 8 kmPloshcha 79 6 km Ab yom 0 71 km Dayzhynya beragavoj linii 41 kmNajbolshaya glybinya 24 8 mSyarednyaya glybinya 8 9 mGidralogiyaTyp mineralizacyi syarednemineralizavanaePrazrystasc da 7 3 mBasejnPloshcha vadazboru 279 km Vycyakayuc raka NarachRazmyashchenneRazmyashchenne Myadzelski rayonKraina BelarusNarachNarach Medyyafajly na Vikishovishchy Lyazhyc u basejne raki Narach vycyakae z vozera za 4 km na zahad ad g Myadzel pamizh vyoskami Charayki Pasynki Mikolcy Gatavichy Zanarach Uvahodzic u Narachanskuyu grupu azyor NazvaNazva Narach balcka litoyskaga pahodzhannya yae ytvarayuc dzve asnovy Nar i Ak Poyny gidranimichny analag na terytoryi Litvy nazva vozera Nar akys Taksama koran Nar u litoyskih gidronimah Narantis Narasa Nar upis Na yshodze starabalckaj terytoryi koran Nar u rachnoj nazve Nara na Verhnim Pavochchy Koran Nar Ner zvyazany z litoyskim nerti nyrac naras nyrok u vadu dalej da indaeyrapejskaga ner nyrac pagruzhacca prytulak logvishcha nara Gety koran nyase semantyku glybini Koran Ak zvyazany z lat aka kalodzezh lit aka s palonka y lyodze lat akata vir u race vochka y baloce palonka y lyodze Takaya semantyka razvilasya sa znachennya voka indaeyrapejskae okṷ e s voka gt palonka kalodzezh bachazhyna gt vada raka U dvuhasnoynyh gidronimah typu Narach ci Svislachak zajmae tuyu zh druguyu pazicyyu yakuyu y inshyh vypadkah zajmayuc balckae up ap lit upe prusk ape raka abo yacvyazhskae da ad yacvyazhskaga uda vada raka yak u gidronimah abo Yaselda GidragrafiyaShily katlaviny na poynachy i paynochnym ushodze vyshynyoj 45 50 m utvorany adgor yami Svyancyanskih grad Na poydni da vozera prymykae bolsh nizkaya Paydnyova Narachanskaya grada Beragi peravazhna nizkiya pyaschanyya mescami stromkiya i abrazijnyya vyshynyoj 2 11 m na paydnyovym ushodze zabalochanyya tarfyanyya Traplyayucca nevyalikiya beragavyya valy utvoranyya prybojnaj dzejnascyu hval i pasoyvannem ledzyanoga pokryva Kalya paynochna yshodnyaga beraga vostray ploshchaj 6 2 ga yaki z za svayoj nadzvychajnaj malyaynichasci i prazhyvannya na im redkih zvyaroy i ptushak gnezdavannya ahoynaga vidu krahal vyaliki ab yayleny pomnikam pryrody Da paydnyova yshodnyaga beraga prymykae gidralagichny zakaznik Charemshycy na paynochnym stvorany biyalagichnyya zakazniki Nyakasecki i Pasynki Relef dna Dno vozera adnosna roynae na yshodze bolsh skladanaj budovy traplyayucca pryyznyatyya amal da paverhni ychastki myaliny Prybyarezhnaya vodmel pyaschanaya chastkova zailenaya kalya stromkih beragoy shmat galki i valunoy Glybakavodnaya chastka dna vyslana saprapelem glinista pyaschanymi adkladami Payvostray Nanosy zakanchvaecca kasoj padzyalyae vozera na paynochna zahodni Maly plyos glybini da 18 m i paydnyova yshodni Vyaliki plyos glybinya da 24 8 m na tak zvanyh Gatayskih yamah kalya yshodnyaga beraga nasuprac v Gatavichy Vaganni yzroynyu na pracyagu goda da 70 sm Lyod trymaecca z 1 j dekady snezhnya tayshchynya 50 60 sm u asobnyya gady da 80 sm da 1 j dekady krasavika U nekatoryya gady paydnyova yshodni plyos zamyarzae tolki y studzeni U zacyazhnyya vyosny ledzyanyya pali zahoyvayucca da kanca krasavika a ledzyanyya tarosy kalya beragoy da maya Vyasnoj vodnaya masa dobra perameshvaecca da dna temperatura vady na najbolynyh glybinyah 10 12 C Syarednyamesyachnaya temperatura paverhnevyh slayoy vady y kastrychniku 8 7 C u lipeni 18 9 C Na pracyagu goda vada dobra nasychana kislarodam U vozera ypadayuc 17 ruchayoy najbolshyya Nesluch Kupski Antanizbergski Simanayski Charaykoyski Sloyta i karotkaya raka pratoka Skema z vozera Myastra EkalogiyaU vodnaj flory 48 viday ulasna vodnyh raslin u t l 38 kvetkavyh 8 vodarascej Najbolsh zaros Maly plyos u paynochna yshodnyaj chastcy yakoga shyrynya palasy raslinnasci da 2 km u Vyalikim plyose 50 350 m Harakterna hvaleprybojnaya palasa bez raslinnasci ad urezu vady da glybini 1 5 2 m u Malym plyose i 3 5 4 m u Vyalikim plyose Nadvodnaya raslinnasc trysnyog charot zajmae nyaznachnuyu mensh za 3 ploshchu vozera pashyrana ychastkami da glybini 1 5 2 m Padvodnaj raslinnascyu syarod yakoj peravazhayuc haravyya vodarasci vyslana kalya 15 km ploshchy dna pashyrana da glybini 7 5 m U ihtyyafaune nalichvaecca 25 viday ryb pramyslovae znachenne mayuc akun plotka shchupak vugor verhavodka lin myantuz guscyara i insh Vozera vyznachaecca bagaccem vadaplaynyh ptushak adznachany gnyazdoyi lebedzya shypuna maloj krachki skapy maloj paganki yakiya zaneseny y Chyrvonuyu knigu Respubliki Belarus Narach z yaylyaecca adzinym vozeram u kraine zarazhanym cerkaryyozam shto zvyazana z spadzistym spuskam u vadu kali ad beraga da glybini vyalikaya adleglasc U takih umovah prybyarezhnaya vada dobra vygravaecca shto pravakue aktyvizacyyu mikraarganizmay Taksama ih razviccyu spryyae razrastanne vodnaj raslinnasci Spryyalnyya klimatychnyya ymovy lyasy pablizu vozera malyaynichyya krayavidy abumovili stvarenne vakol vozera kurorta Narach Tut dzejnichayuc sanatoryi damy adpachynku dzicyachyya lagery turbazy Na beraze vozera razmeshchany kurortny pasyolak Narach Vozera Narach i yago vakolicy yvahodzyac u Narachanski nacyyanalny park U gistoryiNarachanskaya kulgrynda zvanaya y narodze Chortavaj greblyaj pamizh vyoskaj Nanosy i Myadzelam brukavanaya shchylna pakladzenymi kamyanyami znahodzilasya na glybini prykladna 125 sm ad paverhni vady uzvyshalasya nad dnom vozera prykladna na 160 sm i mela y dayzhynyu kalya 1 km u shyrynyu zabyaspechvala prastoru dlya praezdu chatyroh zaprezhanyh konej adnachasova U 1921 1939 gady vozera Narach znahodzilasya na terytoryi Polshchy i bylo samym vyalikim vozeram getaj krainy Uletku 1935 goda adbylosya Narachanskae vystuplenne rybakoy GalereyaVozera y lipeni Berag vozeraKrynicyGeoNames 2005 Praverana 9 lipenya 2017 lt a href https wikidata org wiki Track Q830106 gt lt a gt A Vanagas Lietuviu hidronimu etimologinis zodynas Vilnius 1981 S 223 V N Toporov Drevnyaya Moskva v baltijskoj perspektive Balto slavyanskie issledovaniya 1981 Moskva 1982 S 36 J Pokorny Indogermanisches etymologisches Worterbuch Bern Munchen 1959 1969 C 766 J Pokorny Indogermanisches etymologisches Worterbuch Bern Munchen 1959 1969 C 775 777 V N Toporov O N Trubachev Lingvisticheskij analiz gidronimov Verhnego Podneprovya Moskva 1962 S 207 V N Toporov O N Trubachev Lingvisticheskij analiz gidronimov Verhnego Podneprovya Moskva 1962 S 170 171 K Buga Jotvingiu zemes upiu vardu galune da Tauta ir zodis 1923 T 1 S 100 Naviny by Kupacca y Narachy mozhna ale lepsh ascyarozhnaLitaraturaBlakitnaya kniga Belarusi Encyklapedyya redkal N A Dzisko i insh Mn BelEn 1994 415 s 10 000 ekz ISBN 5 85700 133 1 Na rach Belarus encyklapedychny davednik Redkal B I Sachanka gal red i insh Mast M V Drako A M Hilkevich Mn BelEn 1995 S 515 800 s 5 000 ekz ISBN 985 11 0026 9 Blakitny skarb Belarusi Reki azery vadashovishchy Mast Yu A Tareey U I Cyarencey Mn BelEn 2007 Akudovich Yu Zacharavanne Narachy Golas Radzimy 1997 28 37 Yakaya ryba vadzilasya y Narachy y 1929 godze Regiyanalnaya gazeta 23 6 chervenya 2014 g SpasylkiVozera Narach na Vikimapii Vozera Narach u davedniku Vodnyya resursy Nacyyanalnaga parka Narachanski nedastupnaya spasylka Legenda pra vozera