Пазітывізм

Пазітывізм (фр.: positivisme ад лац.: positives станоўчы) — 1) парадыгмальная гнасеа-метадалагічная устаноўка, паводле якой пазітыўныя веды могць быць атрыманыя як вынік асабліва навуковага (не філасофскага) пазнання; праграмна-сацыянісцкі пафас пазітывізма палягае ў адмове ад філасофіі («метафізікі») ў якасці пазнавальнай дзейнасці, якая валодае ў кантэксце развіцця пэўнанавуковага пазнання што сінтызуе і прагматычным патэнцыялам. 2) у гістарычнай навуцы — напрамак у навуцы XIX—XX стст., арыентаваны на апісанне і сістэматызацыю фактаў, выходны з ідэі адзінства навуковых ведаў і магчымасці ўкаранення ў гістарычнае даследаванне нарматыўных патрабаванняў і метадаў прыродазнаўчых навук. 3) філасофскі кірунак, прадстаўнікі якога прызнаюць адзінай крыніцай «станоўчых» (пазітыўных) ведаў спецыяльнай навукі, што абапіраюцца на эмпірычны досвед. Узнік у 1830 — 1840-я гг. ў Францыі ў рэчышчы агульнай традыцыі эмпірызму. Заснавальнік А. Конт. Гістарычнымі папярэднікамі пазітывізму з’яўляюцца Ж. Л. Д'Аламбер, К. А. Сен-Сімон, А. Р. Ж. Цюрго, Д. Юм. Адрозніваюць 3 этапы станаўлення і развіцця пазітывізму. 1-ы этап — класічны. Яго галоўныя прадстаўнікі — А. Конт, , , Ж. Э. Рэнан, (Францыя), Дж. С. Міль, , К. Пірсан (Вялікабрытанія), П. Л. Лаўроў, , , (Расія) і іншыя. Яны зыходзілі з таго, што пазітыўныя веды ў адрозненні ад абстрактна-метафізічных тлумачэнняў павінныя быць рэальнымі, дакладнымі, тэарэтычна ажыццяўляльнымі і карыснымі, а асноўная задача любой навукі і пазнання агулам палягае ў вызнаяэнні сталых і ўстойлівых сувязяў паміж з’явамі, а не ў высвятленні іх прычын; 2-і этап — , або эмпірыякрытыцызм. Ягоныя тэарэтыкі , і іх прыхільнікі фармулявалі задачу філасофіі як стварэнне спецыяльнай тэорыі навуковага пазнання, а не як пабудову сінтэтычнай сістэмы, якая аб’ядноўвае высновы ўсіх навук; 3-і этап — неапазітывізм (прадстаўнікі — , Попер, (Польшча),), які ў адрозненні ад махісцкага біялагізму і псіхалагізму ў вытлумачэнні пазнання зрабіў прадметам свайго аналізу розныя формы мовы, дзе выражаюцць вынікі звычайнага або пэўна-навуковага мыслення (Аналітычная філасофія и Венскі кружок). Прадстаўнікі лагічнага пазітывізму (, , , , , , , , і іншыя) ў якасці ідэальнага сродку аналітычнай філасофскай дзейнасці выкарыстоўвалі апарат матэматычнай логікі. Да агульнай платформы пазітывізму далучаліся , (Вялікабрытанія), , (Германія), , , (ЗША) і іншыя. На змену неапазітывізму прыйшло мноства метадалагічных канцэпцый філасофіі, аб’яднанных назвай «постпазітывізм», якія надаюць асноўную ўвагу рацыянальным метадам пазнання і на першы план вылучаюць развязанне праблемы росту ведаў, а не пошук тэорыі. Філасофская сістэма пазітывізму паўплывала на метадалогію прыродазнаўчых і грамадскіх навук, асабліва 2-й паловы XIX ст. Пашырэнне агульных прынцыпаў эмпірычнага прыродазнаўства на ўсе астатнія навукі, стварэнне «сацыяльнай фізікі» і пазітыўнай сацыяльнай тэорыі стала адной з тэарэтычных асноў пабудовы новага грамадства, якое вырастае са звязу навукі і прамысловасці. Паводле пазітывізму, сацыялізацыя і самарэалізацыя індывідаў — гэта найперш стварэнне грамадскай структуры сувязяў, у якія яны ўлучаюцца і якой павінныя падпарадкоўвацца. Пазітывісцкая трактоўка сацыяльнасці як адцягненнай ад чалавечых прынцыпаў формы, арганістычная аналогія паміж грамадствам, прыродай і чалавечым арганізмам характэрная і для іншых філасофскіх кірункаў (напрыклад, ), механістычных, геаграфічных, расава-антрапалагічных навуковых школ.

Літаратура

• Дубянецкі, С. Ф. Пазітывізм / С. Ф. Дубянецкі // Беларуская энцыклапедыя: У 18 тамах / Беларуская энцыклапедыя; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) [і інш.]. Том 11: Мугір — паліклініка. — Мн.: Беларуская энцыклапедыя, 2000. — С. 518.
• Методологические проблемы истории: Учебное пособие для студентов, магистрантов и аспирантов исторических и философских специальностей учреждений, обеспечивающих получение высшего образования / В. Н. Сидарцов [и др.]; Под общей редакцией В. Н. Сидорцова. — Мн.: ТетраСистемс, 2006. — С. 314.
• Современная философия науки: Хрестоматия. — М., 1994.
• Трошкина, В. П. Социологическая концепция Огюста Конта. — М., 1984.
• Философия и методология науки. — М., 1996.