Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Сямейства (лац.: familia, мн. ч. familiae) — адзін з асноўных рангаў іерархічнай класіфікацыі ў біялагічнай сістэматыцы.
У іерархіі сістэматычных катэгорый сямейства стаіць ніжэй атрада (парадку) і вышэй трыбы і роду.
Прыклады: матылёк-капусніца (Pieris brassicae) адносіцца да сямейства бялянак (Pieridae).
Правілы ўтварэння назваў
Назвы сямействаў утвараюцца па правілах, якія рэгулююцца міжнароднымі кодэксам заалагічнай і батанічнай наменклатуры. У заалогіі назва сямейства ўтвараецца ад назвы тыпавога роду, на аснове якога дадаецца стандартны канчатак -idae, у батаніцы да аснове назвы тыпавога роду дадаецца стандартны канчатак -aceae.
Прыклады: род (сабака) аснова Can- і канчатак -idae даюць назву Canidae (сабачыя). Род Rosa (ружа або шыпшыннік) аснова Ros- і канчатак -aceae даюць назва Rosaceae (ружовыя).
Часам выкарыстоўваюцца таксама вытворныя рангі: надсямейства і падсямейства.
Гісторыя фарміравання паняцця
Сучаснае разуменне сям’і як рангу, размешчанага паміж атрадам (парадкам) і родам, датуецца пачаткам XX стагоддзя.
Упершыню катэгорыя сямейства была ўведзена ва ўжытак французскім батанікам П’ерам Маньолем у працы Prodromus historiae generalis plantarum, in quo familiae plantarum per tabulas disponuntur (1689). Пасля гэтага слова сямейства (лац.: familiafamilia або фр.: famillefamille) выкарыстоўвалася рознымі аўтарамі для абазначэння груп самага рознага характару. Карл Ліней у Philosophia botanica (1751) называў сямействамі буйныя групы (пальмы, папараць), на якія ён дзяліў расліны толькі для выгоды апісання іх будынка, не выкарыстоўваючы іх у сваіх класіфікацыях. У некаторых працах па заалогіі сямействамі называлі падраздзялення родаў. Нарэшце, з сярэдзіны XVIII ст. ва франкамоўнай батанічнай літаратуры сямейства (фр.: famillefamille) разглядалі як эквівалент лацінскага слова ordo (парадак). Гэтая практыка была спынена толькі ў 1906 г., калі былі прынятыя міжнародныя правілы батанічнай наменклатуры. Згодна з гэтым правілам, сям’я (familia) і парадак (ordo) сталі разглядацца як розныя катэгорыі. Сямействамі сталі называць тое, што раней называлі сямействамі па-французску і парадкамі па-лацінску, а парадкамі — тое, што ў канцы XIX стагоддзя нярэдка называлі кагортамі (cohors pl. cohortes).
У заалагічнай літаратуры сямейства як катэгорыя рангу, прамежкавага паміж атрадам і родам, упершыню была ўведзена П’ерам Андрэ Латрэйлем у яго працы Précis des caractères génériques des канфігурацыі, disposés dans un ordre naturel (1796). Ён выкарыстаў сямейства (некаторыя з гэтых груп атрымалі імя, некаторыя былі проста пранумараваны) у некаторых з атрадаў сваёй класіфікацыі «насякомых» (у той час казуркамі называлі ўсіх членістаногіх). Прапанова Латрейля замацавалася ў заалагічнай літаратуры ўжо ў пачатку XIX стагоддзя.
Літаратура
- Сяме́йства // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 344. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Семе́йство // Т. 23. Сафлор — Соан. — М. : Советская энциклопедия, 1976. — С. 226. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
- Семе́йство // Краткий словарь ботанических терминов / Сост. М. В. Буланая и др.; Под ред. А. Г. Еленевского. — Саратов: Изд-во Сарат. пед. ин-та, 1993. — С. 116. — 151 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-87077-064-5. (руск.)
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Syamejstva lac familia mn ch familiae adzin z asnoynyh rangay ierarhichnaj klasifikacyi y biyalagichnaj sistematycy The various levels of the scientific classification system Ierarhiya biyalagichnaj sistematyki vasmi asnoynyh taksonamichnyh rangay Pramezhkavyya kategoryi ne pakazany U ierarhii sistematychnyh kategoryj syamejstva staic nizhej atrada paradku i vyshej tryby i rodu Pryklady matylyok kapusnica Pieris brassicae adnosicca da syamejstva byalyanak Pieridae Partret P era Manolya upershynyu yvyoy va yzhytak kategoryyu syamejstvaPravily ytvarennya nazvayNazvy syamejstvay utvarayucca pa pravilah yakiya regulyuyucca mizhnarodnymi kodeksam zaalagichnaj i batanichnaj namenklatury U zaalogii nazva syamejstva ytvaraecca ad nazvy typavoga rodu na asnove yakoga dadaecca standartny kanchatak idae u batanicy da asnove nazvy typavoga rodu dadaecca standartny kanchatak aceae Pryklady rod sabaka asnova Can i kanchatak idae dayuc nazvu Canidae sabachyya Rod Rosa ruzha abo shypshynnik asnova Ros i kanchatak aceae dayuc nazva Rosaceae ruzhovyya Chasam vykarystoyvayucca taksama vytvornyya rangi nadsyamejstva i padsyamejstva Gistoryya farmiravannya panyaccyaSuchasnae razumenne syam i yak rangu razmeshchanaga pamizh atradam paradkam i rodam datuecca pachatkam XX stagoddzya Upershynyu kategoryya syamejstva byla yvedzena va yzhytak francuzskim batanikam P eram Manolem u pracy Prodromus historiae generalis plantarum in quo familiae plantarum per tabulas disponuntur 1689 Paslya getaga slova syamejstva lac familia familia abo fr famille famille vykarystoyvalasya roznymi aytarami dlya abaznachennya grup samaga roznaga haraktaru Karl Linej u Philosophia botanica 1751 nazyvay syamejstvami bujnyya grupy palmy paparac na yakiya yon dzyaliy rasliny tolki dlya vygody apisannya ih budynka ne vykarystoyvayuchy ih u svaih klasifikacyyah U nekatoryh pracah pa zaalogii syamejstvami nazyvali padrazdzyalennya roday Nareshce z syaredziny XVIII st va frankamoynaj batanichnaj litaratury syamejstva fr famille famille razglyadali yak ekvivalent lacinskaga slova ordo paradak Getaya praktyka byla spynena tolki y 1906 g kali byli prynyatyya mizhnarodnyya pravily batanichnaj namenklatury Zgodna z getym pravilam syam ya familia i paradak ordo stali razglyadacca yak roznyya kategoryi Syamejstvami stali nazyvac toe shto ranej nazyvali syamejstvami pa francuzsku i paradkami pa lacinsku a paradkami toe shto y kancy XIX stagoddzya nyaredka nazyvali kagortami cohors pl cohortes U zaalagichnaj litaratury syamejstva yak kategoryya rangu pramezhkavaga pamizh atradam i rodam upershynyu byla yvedzena P eram Andre Latrejlem u yago pracy Precis des caracteres generiques des kanfiguracyi disposes dans un ordre naturel 1796 Yon vykarystay syamejstva nekatoryya z getyh grup atrymali imya nekatoryya byli prosta pranumaravany u nekatoryh z atraday svayoj klasifikacyi nasyakomyh u toj chas kazurkami nazyvali ysih chlenistanogih Prapanova Latrejlya zamacavalasya y zaalagichnaj litaratury yzho y pachatku XIX stagoddzya LitaraturaSyame jstva Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 15 Sledaviki Tryo Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 2002 T 15 S 344 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0251 2 t 15 Seme jstvo T 23 Saflor Soan M Sovetskaya enciklopediya 1976 S 226 Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t gl red A M Prohorov 1969 1978 rusk Seme jstvo Kratkij slovar botanicheskih terminov Sost M V Bulanaya i dr Pod red A G Elenevskogo Saratov Izd vo Sarat ped in ta 1993 S 116 151 s 10 000 ekz ISBN 5 87077 064 5 rusk