Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
| Эпір Περιφέρεια Ηπείρου | |
| Сталіца | Яніна |
| Номы | Арта, Яніна, , |
| Насельніцтва | 358 698 чал. (2005 год) |
| Плошча | 9203 км² |
| Шчыльнасць насельніцтва | 39 чал./км² |
| Адміністрацыйныя вобласці Грэцыі | |
Эпі́р (стар.-грэч.: Ἤπειρος, грэч. Ήπειρος) — акруга на паўночным захадзе Грэцыі, з адміністрацыйным цэнтрам у Яніне, гістарычная частка старажытнай Элады, з рэкамі Ахеран і і ілірыйскім насельніцтвам. На поўначы ад Эпіра размяшчалася Ілірыя, на паўночным усходзе — Македонія, на ўсходзе — Фесалія. На поўдні размяшчаліся вобласці , , Акарнанія, Этолія. Клімат Эпіра значна халаднейшы, чым у іншых грэчаскіх абласцях, не даваў магчымасці займацца земляробствам у традыцыйных для грэкаў формах. Таму грэкі сяліліся тут толькі ў асобных калоніях з больш спрыяльным мікракліматам.
Антычнасць
Існуе тэорыя, што менавіта Эпір быў прарадзімай грэчаскіх плямёнаў, адкуль яны рассяліліся па Балканскаму паўвостраву і астравам Эгейскага мора. Аднак у класічнай Грэцыі эпіроты не лічыліся элінамі. На ўзбярэжжы Эпіра было некалькі грэчаскіх калоній. У цэнтры Эпіра ў было вядома грэчаскае свяцілішча, аракул Зеўса. У V стагоддзі да н.э. на тэрыторыі Эпіра ўзнікла царства, заснавальнікам якога быў Адмет. Ён лічыў сябе нашчадкам цара — сына легендарнага Ахіла (іншае імя Неапталема — Пір). Адмет заснаваў знакаміты род Пірыдаў, якія кіравалі Эпірам аж да 231 да н.э. Найбольш знакамітым з Пірыдаў быў Пір, які да канца IV — пачатку III стагоддзя да н.э. аб'яднаў малосаў у адзіную дзяржаву. Да роду Пірыдаў належала і , маці Аляксандра Македонскага. У 168 да н.э. Эпір стаў рымскай правінцыяй, а падчас кіравання імператара Аўгуста Эпір увайшоў у склад рымскай правінцыі Ахая. У III стагоддзі быў падзелены на дзве правінцыі — Стары Эпір і Новы Эпір. З IV стагоддзя ў складзе Усходняй Рымскай імперыі, затым Візантыі (фемы Эпір і Нікопаліс).
Эпірскае царства
У XIII стагоддзі пасля заваявання Канстанцінопаля ў 1204 годзе падчас чацвёртага крыжовага паходу (кіраваў да 1215 года) аб'яднаў фемы Эпір і пад сваёй уладаў, утварыўшы Эпірскае царства, якое стала нароўні з Нікейскай і Трапезундскай імперыямі адным з трох грэчаскіх дзяржаўных утварэнняў на тэрыторыі былой Візантыйскай імперыі. Тэрыторыя царства першапачаткова займала Эпір, Албанію і востраў Керкіру, з гарадамі Аўлон, Дырахій, Наўпакт, Охрыд, Іааніна. Сталіцай царства стала Арта. У 1271 годзе каталікамі былостворана .
Эпір пасля сербскага заваявання
У 1348 Эпір заваяваны сербскім каралём Стэфанам Душанам, у 1432 быў заваяваны туркамі-асманамі, у 1447 вызваліўся ад апошніх; з 1466 — ізноў пад турэцкай уладай дзе існаваў як пашалык Яніна, з 1868 года як вілает Яніна; з 1881 года паўднёва-ўсходняя частка Эпіра складала грэчаскую Арта, астатні Эпір — частка Албаніі. Падчас Першай сусветнай вайны была абвешчана Аўтаномная Рэспубліка Паўночны Эпір, але неўзабаве была ліквідавана.
Насельніцтва
Значную частку насельніцтва Эпіра ў Сярэднявеччы складалі албанцы, якія мігрыравалі з поўначы (асабліва , большая частка якіх пазней была ), а таксама цыгане. У наш час рэгіён з'яўляецца транзітным для шматлікіх сучасных нелегальных мігрантаў з Албаніі.
Гл. таксама
- Пірыды
Літаратура
- Левек П. Эллинистический мир Архівавана 18 чэрвеня 2006.. — М., 1989 «Наука», Главная редакция восточной литературы.
- Васильев А. А. История Византийской империи / Пер. с англ. А. Г. Грушевой. — СПб.: Алетейя, 2000. — 1800 экз. — ISBN 978-5-403-01726-8
- Вершинин Л. Р. Государство молоссов и территориальная консолидация античного Эпира // ВДИ. 1987. № 1;
- Казаров С. С. Царь Пирр: опыт сакрализации власти Архівавана 3 мая 2005.
- Казаров С. С. Царь Пирр и Эпирское государство в эллинистическом мире. — Ростов-на-Дону: Изд-во РГПУ, 2004. — 288 с.
- Казаров С. С. Ещё раз о «Пирровой победе» Архівавана 4 лютага 2012. // ВИ. 2003. 8.
- Казаров С. С. Последняя кампания царя Пирра в Италии Архівавана 17 мая 2005. // АМА. 2002. 11.
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Epir Perifereia HpeiroyStalica YaninaNomy Arta Yanina Naselnictva 358 698 chal 2005 god Ploshcha 9203 km Shchylnasc naselnictva 39 chal km Administracyjnyya voblasci GrecyiAtyka Ushodnyaya Makedoniya i Frakiya Zahodnyaya Grecyya Zahodnyaya Makedoniya Ianichnyya astravy Kryt Pelapanes Paynochnyya Egejskiya astravy Fesaliya Centralnaya Grecyya Centralnaya Makedoniya Epir Paydnyovyya Egejskiya astravy Epi r star grech Ἤpeiros grech Hpeiros akruga na paynochnym zahadze Grecyi z administracyjnym centram u Yanine gistarychnaya chastka starazhytnaj Elady z rekami Aheran i i iliryjskim naselnictvam Na poynachy ad Epira razmyashchalasya Iliryya na paynochnym ushodze Makedoniya na yshodze Fesaliya Na poydni razmyashchalisya voblasci Akarnaniya Etoliya Klimat Epira znachna haladnejshy chym u inshyh grechaskih ablascyah ne davay magchymasci zajmacca zemlyarobstvam u tradycyjnyh dlya grekay formah Tamu greki syalilisya tut tolki y asobnyh kaloniyah z bolsh spryyalnym mikraklimatam AntychnascAsnoyny artykul Starazhytnaepirskae carstva Isnue teoryya shto menavita Epir byy praradzimaj grechaskih plyamyonay adkul yany rassyalilisya pa Balkanskamu payvostravu i astravam Egejskaga mora Adnak u klasichnaj Grecyi epiroty ne lichylisya elinami Na yzbyarezhzhy Epira bylo nekalki grechaskih kalonij U centry Epira y bylo vyadoma grechaskae svyacilishcha arakul Zeysa U V stagoddzi da n e na terytoryi Epira yznikla carstva zasnavalnikam yakoga byy Admet Yon lichyy syabe nashchadkam cara syna legendarnaga Ahila inshae imya Neaptalema Pir Admet zasnavay znakamity rod Piryday yakiya kiravali Epiram azh da 231 da n e Najbolsh znakamitym z Piryday byy Pir yaki da kanca IV pachatku III stagoddzya da n e ab yadnay malosay u adzinuyu dzyarzhavu Da rodu Piryday nalezhala i maci Alyaksandra Makedonskaga U 168 da n e Epir stay rymskaj pravincyyaj a padchas kiravannya imperatara Aygusta Epir uvajshoy u sklad rymskaj pravincyi Ahaya U III stagoddzi byy padzeleny na dzve pravincyi Stary Epir i Novy Epir Z IV stagoddzya y skladze Ushodnyaj Rymskaj imperyi zatym Vizantyi femy Epir i Nikopalis Epirskae carstvaAsnoyny artykul Epirskae carstva U XIII stagoddzi paslya zavayavannya Kanstancinopalya y 1204 godze padchas chacvyortaga kryzhovaga pahodu kiravay da 1215 goda ab yadnay femy Epir i pad svayoj uladay utvaryyshy Epirskae carstva yakoe stala naroyni z Nikejskaj i Trapezundskaj imperyyami adnym z troh grechaskih dzyarzhaynyh utvarennyay na terytoryi byloj Vizantyjskaj imperyi Terytoryya carstva pershapachatkova zajmala Epir Albaniyu i vostray Kerkiru z garadami Aylon Dyrahij Naypakt Ohryd Iaanina Stalicaj carstva stala Arta U 1271 godze katalikami bylostvorana Epir paslya serbskaga zavayavannyaU 1348 Epir zavayavany serbskim karalyom Stefanam Dushanam u 1432 byy zavayavany turkami asmanami u 1447 vyzvaliysya ad aposhnih z 1466 iznoy pad tureckaj uladaj dze isnavay yak pashalyk Yanina z 1868 goda yak vilaet Yanina z 1881 goda paydnyova yshodnyaya chastka Epira skladala grechaskuyu Arta astatni Epir chastka Albanii Padchas Pershaj susvetnaj vajny byla abveshchana Aytanomnaya Respublika Paynochny Epir ale neyzabave byla likvidavana NaselnictvaZnachnuyu chastku naselnictva Epira y Syarednyavechchy skladali albancy yakiya migryravali z poynachy asabliva bolshaya chastka yakih paznej byla a taksama cygane U nash chas regiyon z yaylyaecca tranzitnym dlya shmatlikih suchasnyh nelegalnyh migrantay z Albanii Gl taksamaPirydyLitaraturaLevek P Ellinisticheskij mir Arhivavana 18 chervenya 2006 M 1989 Nauka Glavnaya redakciya vostochnoj literatury Vasilev A A Istoriya Vizantijskoj imperii Per s angl A G Grushevoj SPb Aletejya 2000 1800 ekz ISBN 978 5 403 01726 8 Vershinin L R Gosudarstvo molossov i territorialnaya konsolidaciya antichnogo Epira VDI 1987 1 Kazarov S S Car Pirr opyt sakralizacii vlasti Arhivavana 3 maya 2005 Kazarov S S Car Pirr i Epirskoe gosudarstvo v ellinisticheskom mire Rostov na Donu Izd vo RGPU 2004 288 s Kazarov S S Eshyo raz o Pirrovoj pobede Arhivavana 4 lyutaga 2012 VI 2003 8 Kazarov S S Poslednyaya kampaniya carya Pirra v Italii Arhivavana 17 maya 2005 AMA 2002 11