Azərbaycanca
Türkçe
Аквілея (італ.: Aquileia) — камуна ў Італіі, размяшчаецца ў рэгіёне Фрыўлі-Венецыя-Джулія, падпарадкоўваецца адміністрацыйнаму цэнтру Удзінэ. У старажытнасці вялікі і знакаміты горад у Паўночнай Італіі, у краіне .
Камуна Аквілея Aquileia
Аквілея на карце Італіі ±  | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Насельніцтва складае 3480 чалавек (2008 г.), шчыльнасць насельніцтва складае 96 чал./км². Займае плошчу 36 км². Паштовы індэкс — 33051. Тэлефонны код — 0431.
Заступнікам населенага пункта лічыцца святы Santi Ermacora e Fortunato.
Гісторыя
Заснаваны рымлянамі ў 183—181 гг. да н.э., прыблізна за 12 км ад узбярэжжа Трыесцкага заліва, паміж рэкамі і , для ўтрымання ў падпарадкавання венетаў і як апора супраць націску кельцкіх, імерыйскіх і істрыйскіх плямёнаў і Македоніі. , галоўны шлях Паўночнай Італіі, была працягнута да Аквілеі, тут перасякаліся дарогі, што вялі ў Панонію, Норык, Істрыю, Далмацыю.
Важны гандлёвы пункт, Аквілея мела не менш важнае значэнне і ў стратэгічным плане, як ключ Італіі на ўсходзе, і таму з прычыны адноснай даступнасці Юлійскіх Альпаў была надзвычай добра ўмацавана, галоўным чынам высілкамі Марка Аўрэлія. Сцены гэтага горада стрымалі ў 167 г. н.э. націск германцаў у маркаманскай вайне, тыя ж сцены спынілі ў 238 годзе войска імператара Максіміна, якое наступала з Дуная, а сам імператар быў забіты пры аблозе гэтага горада.
Тады як у часы рымскіх цэзараў многія гарады паступова прыходзілі ў заняпад, Аквілея, насупраць, усё больш і больш развівала свой дабрабыт; імператар Дыяклетыян пабудаваў тут адзін са сваіх палацаў. У IV стагоддзі, калі пад яе сценамі быў забіты Канстанцін II, насельніцтва Аквілеі вылічала сотні тысяч; яна лічалася чацвёртым па значэнні горадам імперыі (паводле ацэнкі , дзявяты). Канец яе магутнасці паклаў Атыла, які пасля доўгай аблогі разбурыў у 452 годзе гэты горад; яго спусташэнне давяршылі лангабарды ў 568 годзе.
| Археалагічная зона і патрыяршая базіліка Аквілеі* | |
|---|---|
| Archaeological Area and the Patriarchal Basilica of Aquileia** | |
| Сусветная спадчына ЮНЕСКА | |
 | |
| Краіна |  Італія |
| Тып | культурны |
| Крытэрыі | iii, iv, vi |
| Спасылка | 825 |
| Рэгіён*** | Еўропа і Паўночная Амерыка |
| Гісторыя ўключэння | |
| Уключэнне | 1998 (22 сесія) |
| * Міжнародная канвенцыя «ЮНЕСКА» ** Назва ў афіцыйным англ. спісе *** Рэгіён па класіфікацыі ЮНЕСКА | |
Пасля варварскіх нашэсцяў Аквілейская гавань павінна была саступіць сваё значэнне гавані, што знаходзілася на вонкавым беразе лагуны ў Града. Частка насельніцтва Аквілеі перамясцілася ў Града, а частка бегла на захад, дзе заснавала Венецыю. Але і ў перыяд эканамічнага заняпаду на месцы Аквілеі доўга цяплілася царкоўнае жыццё, засяроджанае вакол велізарнай базілікі IV стагоддзя. Ад гэтага будынка да нашага часу захавалася частка баптыстэрыя і цудоўная мазаічная падлога; увесь астатні масіў храма быў узведзены нанова ў 1031 годзе, а ў 1379 годзе абноўлены ў гатычным стылі.
З 554 па 1751 гады, на працягу 1200 гадоў, Аквілея з’яўлялася цэнтрам , у першы перыяд свайго існавання мяцежнага ў стеўленні да Папы Рымскага. У Аквілеі адбывалася некалькі царкоўных сабораў: у 381 годзе (супраць ), у 558, 698 і 1184 гады. Сімвал веры, прыняты ў Аквілейскай царкве, некаторымі дадатковымі формуламі адрозніваўся ад Нікейскага.
Сучасная камуна
Сучасная Аквілея — з насельніцтвам 3503 жыхары ў італьянскай (рэгіён Фрыўлі-Венецыя-Джулія). Большая частка тэрыторыі старажытнага горада не забудавана і чакае археалагічных даследаванняў, якія дагэтуль праводзіліся выбарча і выпадкова. З 1998 года археалагічная зона Аквілея з сярэдневяковай базілікай унесена ў спіс аб’ектаў Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.
Дэмаграфія
Дынаміка насельніцтва:
У мастацтве
Разбурэнне Аквілеі Атылай стала адпраўным пунктам у сюжэце оперы Дж. Вердзі «».
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Аквілея
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Akvileya ital Aquileia kamuna y Italii razmyashchaecca y regiyone Fryyli Venecyya Dzhuliya padparadkoyvaecca administracyjnamu centru Udzine U starazhytnasci vyaliki i znakamity gorad u Paynochnaj Italii u kraine Kamuna Akvileya Aquileia Gerb Scyag Kraina ItaliyaRegiyon Fryyli Venecyya DzhuliyaPravincyya UdzineKaardynaty 45 46 pn sh 13 22 u d H G Ya OPloshcha 36 km Vyshynya centra 5 mNaselnictva 3480 chalavek 2008 Shchylnasc 96 chal km Chasavy poyas UTC 1 letam UTC 2Telefonny kod 0431Pashtovy indeks 33051Aytamabilny kod UDKod ISTAT 030004Aficyjny sajt comune aquileia ud it ital Mer kamuny Alviano ScarelAkvileya na karce Italii Medyyafajly na Vikishovishchy Naselnictva skladae 3480 chalavek 2008 g shchylnasc naselnictva skladae 96 chal km Zajmae ploshchu 36 km Pashtovy indeks 33051 Telefonny kod 0431 Zastupnikam naselenaga punkta lichycca svyaty Santi Ermacora e Fortunato GistoryyaZasnavany rymlyanami y 183 181 gg da n e pryblizna za 12 km ad uzbyarezhzha Tryesckaga zaliva pamizh rekami i dlya ytrymannya y padparadkavannya venetay i yak apora suprac nacisku kelckih imeryjskih i istryjskih plyamyonay i Makedonii galoyny shlyah Paynochnaj Italii byla pracyagnuta da Akvilei tut perasyakalisya darogi shto vyali y Panoniyu Noryk Istryyu Dalmacyyu Vazhny gandlyovy punkt Akvileya mela ne mensh vazhnae znachenne i y strategichnym plane yak klyuch Italii na yshodze i tamu z prychyny adnosnaj dastupnasci Yulijskih Alpay byla nadzvychaj dobra ymacavana galoynym chynam vysilkami Marka Ayreliya Sceny getaga gorada strymali y 167 g n e nacisk germancay u markamanskaj vajne tyya zh sceny spynili y 238 godze vojska imperatara Maksimina yakoe nastupala z Dunaya a sam imperatar byy zabity pry abloze getaga gorada Tady yak u chasy rymskih cezaray mnogiya garady pastupova pryhodzili y zanyapad Akvileya nasuprac usyo bolsh i bolsh razvivala svoj dabrabyt imperatar Dyyakletyyan pabudavay tut adzin sa svaih palacay U IV stagoddzi kali pad yae scenami byy zabity Kanstancin II naselnictva Akvilei vylichala sotni tysyach yana lichalasya chacvyortym pa znachenni goradam imperyi pavodle acenki dzyavyaty Kanec yae magutnasci paklay Atyla yaki paslya doygaj ablogi razburyy u 452 godze gety gorad yago spustashenne davyarshyli langabardy y 568 godze Mazaika Dobry Pastyr na padloze baziliki y AkvileiArhealagichnaya zona i patryyarshaya bazilika Akvilei Archaeological Area and the Patriarchal Basilica of Aquileia Susvetnaya spadchyna YuNESKAKraina ItaliyaTyp kulturnyKryteryi iii iv viSpasylka 825Regiyon Eyropa i Paynochnaya AmerykaGistoryya yklyuchennyaUklyuchenne 1998 22 sesiya Mizhnarodnaya kanvencyya YuNESKA Nazva y aficyjnym angl spise Regiyon pa klasifikacyi YuNESKA Paslya varvarskih nashescyay Akvilejskaya gavan pavinna byla sastupic svayo znachenne gavani shto znahodzilasya na vonkavym beraze laguny y Grada Chastka naselnictva Akvilei peramyascilasya y Grada a chastka begla na zahad dze zasnavala Venecyyu Ale i y peryyad ekanamichnaga zanyapadu na mescy Akvilei doyga cyaplilasya carkoynae zhyccyo zasyarodzhanae vakol velizarnaj baziliki IV stagoddzya Ad getaga budynka da nashaga chasu zahavalasya chastka baptysteryya i cudoynaya mazaichnaya padloga uves astatni masiy hrama byy uzvedzeny nanova y 1031 godze a y 1379 godze abnoyleny y gatychnym styli Z 554 pa 1751 gady na pracyagu 1200 gadoy Akvileya z yaylyalasya centram u pershy peryyad svajgo isnavannya myacezhnaga y steylenni da Papy Rymskaga U Akvilei adbyvalasya nekalki carkoynyh saboray u 381 godze suprac u 558 698 i 1184 gady Simval very prynyaty y Akvilejskaj carkve nekatorymi dadatkovymi formulami adroznivaysya ad Nikejskaga Suchasnaya kamunaSuchasnaya Akvileya z naselnictvam 3503 zhyhary y italyanskaj regiyon Fryyli Venecyya Dzhuliya Bolshaya chastka terytoryi starazhytnaga gorada ne zabudavana i chakae arhealagichnyh dasledavannyay yakiya dagetul pravodzilisya vybarcha i vypadkova Z 1998 goda arhealagichnaya zona Akvileya z syarednevyakovaj bazilikaj unesena y spis ab ektay Susvetnaj spadchyny YuNESKA DemagrafiyaDynamika naselnictva U mastactveRazburenne Akvilei Atylaj stala adpraynym punktam u syuzhece opery Dzh Verdzi Na Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Akvileya