У паняцця ёсць і іншыя значэнні гл Анталогія ontologia ад стар грэч ὄν вучэнне аб існым вучэнне аб быцці як такім раздзе

Анталогія ( ontologia ад стар.-грэч.: ὄν) — вучэнне аб існым вучэнне аб быцці як такім; раздзел філасофіі, які вывучае фундаментальныя прынцыпы быцця, яго найбольш агульныя сутнасці і катэгорыі, яго прынцыпы, структуры і заканамернасці.

Анталогія як тэорыя

**Рудольф Гакленіус**, аўтар тэрміна «анталогія»

Тэрмін «анталогія» быў прапанаваны Рудольфам Гакленіусам у 1613 годзе ў яго «Філасофскім слоўніку» (Lexicon philosophicum, quo tanquam clave philisophiae fores aperiunter. Francofurti), і крыху пазней ^[en] у 1656 годзе ў рабоце Metaphysika de ente, quae rectus Ontosophia, прапанаваўшы яго (у варыянце «антасофія») у якасці эквівалента паняццю «метафізіка». У практычным ужыванні тэрмін быў замацаваны Хрысціянам фон Вольфам, які відавочна падзяліў семантыку тэрмінаў «анталогія» і «метафізіка».

Асноўнае пытанне анталогіі: што існуе?

Асноўныя паняцці анталогіі: быццё, структура, уласцівасці, формы быцця (матэрыяльнае, ідэальнае, экзістэнцыяльнае), прастора, час, рух.

Анталогія, такім чынам, уяўляе сабой спробу найбольш агульнага апісання ўніверсуму існуючага, які не абмяжоўваўся б дадзенымі асобных навук і, магчыма, не зводзіўся б да іх.

Іншае разуменне анталогіі дае амерыканскі філосаф ^[en]: у яго тэрмінах анталогія — гэта змест некаторай тэорыі, г. зн. аб’екты, якія пастулююцца дадзенай тэорыяй у якасці існых.

Пытанні анталогіі — гэта найбольш старая тэма еўрапейскай філасофіі, узыходзячая да дасакратыкаў і асабліва Парменіда. Важнейшы ўклад у распрацоўку анталагічнай праблематыкі ўнеслі Платон і Арыстоцель. У сярэднявечнай філасофіі цэнтральнае месца займала анталагічная праблема існавання абстрактных аб’ектаў (універсалы).

У філасофіі XX стагоддзя спецыяльнай анталагічнай праблематыкай займаліся такія філосафы, як ^[ru] («новая анталогія»), Марцін Хайдэгер («фундаментальная анталогія») і іншыя. Асаблівую цікавасць у сучаснай філасофіі выклікаюць дэанталагічнага характару праблемы свядомасці.

Карл Попер сфармуляваў канцэпцыю трох светаў: (1) свету фізічных аб’ектаў і станаў, (2) свету псіхічных і ментальных станаў свядомасці і (3) свету аб’ектыўнага зместу мыслення (сюды ўваходзяць утрыманне навуковых гіпотэз, літаратурныя творы і іншыя аб’екты, якія не залежаць ад суб’ектыўнага ўспрымання).

Прадмет анталогіі

Асноўным прадметам анталогіі з’яўляецца існае; быццё, якое вызначаецца як паўната і адзінства ўсіх відаў рэальнасці: аб’ектыўнай, фізічнай, суб’ектыўнай, сацыяльнай і віртуальнай.
Рэальнасць з пазіцыі ідэалізму традыцыйна дзеліцца на матэрыю (матэрыяльны свет) і дух (духоўны свет, у тым ліку паняцці душы і Бога). З пазіцыі матэрыялізму падзяляецца на косную, жывую і сацыяльную матэрыю.
Быццё, як тое, што можна думаць, супрацьпастаўляецца неймаверныя нішто (а таксама яшчэ-не-быцця магчымасці ў філасофіі арыстацелізму). У XX стагоддзі ў экзістэнцыялізм быццё інтэрпрэтуецца праз быццё чалавека, паколькі ён валодае здольнасцю думаць і пытацца пра быццё. Аднак у класічнай метафізіцы пад быццём разумеецца Бог. Чалавек, як быццё, валодае свабодай і воляй.

Анталогія ў дакладных навуках

У інфармацыйных тэхналогіях і камп’ютарных навуках пад філасофіяй быцця маецца на ўвазе экспліцытна, г. зн. спецыфікацыя канцэптуалізацыі, дзе ў якасці канцэптуалізацыі выступае апісанне мноства аб’ектаў і сувязей паміж імі: англ.: Ontology is the theory of objects and their ties. Фармальна анталогія складаецца з паняццяў тэрмінаў, арганізаваных у таксаноміі, іх апісанняў і правіл вываду.

Тыпы анталогіі

Мета-анталогіі — апісваюць найбольш агульныя паняцці, якія не залежаць ад прадметных абласцей.
Анталогія прадметнай вобласці — фармальнае апісанне прадметнай вобласці, звычайна ўжываецца для таго, каб удакладніць паняцці, вызначаныя ў мета-анталогіі (калі выкарыстоўваецца), і/або вызначыць агульную тэрміналагічную базу прадметнай вобласці.
Анталогія канкрэтнай задачы — анталогія, якая вызначае агульную тэрміналагічную базу задачы, праблемы.
Сеткавыя анталогіі часта выкарыстоўваюць для апісання канчатковых вынікаў дзеянняў, якія выконваюцца аб’ектамі прадметнай вобласці або задачы.

Гл. таксама

Метафізіка
Эпістэмалогія

Зноскі

В. Соловьёв. Онтология Архівавана 6 чэрвеня 2014. // В. Соловьёв. Толковый словарь по философии.
А. Л. Доброхотов. ОНТОЛОГИЯ Архівавана 6 чэрвеня 2014. // Новая философская энциклопедия, 2003.
Онтология // Современный словарь иностранных слов: Ок. 20000 слов.. — 4-е изд., стер.. — М.: Русский язык, 2001. — С. 424. — 742 с. — Доп. тираж 10 000 экз. — ISBN 5-200-02989-9.
Поппер К. Логика и рост научного знания — 1983 — с. 439—440.
The Place of Ontology in Modern Philosophy. An Overview

Літаратура

Ажимов Ф. Е. Онтолого-метафизические проекты современной западноевропейской философии // Вопросы философии. — 2007. № 9.— С. 145—153.
Доброхотов А. Л. Категория бытия в классической западноевропейской философии. — М., 1986.
Миронов В. В., Иванов А. В. Онтология и теория познания: Учебник. — М.: Гардарики, 2005. — 447 с. ISBN 5-8297-0248-7
Гартман Н. К основоположению онтологии / Пер. с нем. Ю. В. Медведева под ред. Д. В. Скляднева. — СПб.: Наука, 2003. — 639 с. — (Слово о сущем). ISBN 5-02-026827-5
Гайденко П. П. Понимание бытия в античной и средневековой философии // Античность как тип культуры. — М., 1988. — С. 284—307.
Губин В. Д. Онтология: Проблема бытия в современной европейской философии. — М., РГГУ, 1998. — 191 с.
Зунде А. Я. Метафилософский аспект античной «онтологии» // Античная философия: специфические черты и современное значение. — Рига, 1988. — С. 24—27.
Молчанова А. А. «Онтология»: Как мы её понимаем? // Историко-философский ежегодник Хайдеггера '199. — М., 2010. — С. 117—126.
Проблемы онтологии в современной буржуазной философии. Рига, 1988. — 334 с.
Романенко Ю. М. Бытие и естество: Онтология и метафизика как типы философского знания. — СПб., 2003. — 779 с.
Рубашкин В. Ш., Лахути Д. Г. Онтология: от натурфилософии к научному мировоззрению и инженерии знаний // Вопросы философии. — 2005. — № 1. — С. 64—81.
Севальников А. Ю. Онтология Аристотеля и квантовая реальность // Полигнозис. — М., 1998. — № 4. — С. 27—43.
Сокулер Е. А. Семантика и онтология: к интерпретации некоторых моментов концепций Р. Карнапа и Л. Витгенштейна // Труды научно-исследовательского семинара Логического центра Института философии РАН. — М., 1999. — С. 49—59.
Черняков А. Г. Онтология времени. Бытие и время в философии Аристотеля, Гуссерля и Хайдеггера. — СПб., 2001. — 460 с. ISBN 5-900291-21-9
Шохин В. К. «Онтология»: рождение философской дисциплины // Историко-философский ежегодник '99. — М., 2001. — С. 117—126.

Спасылкі

Карнап Р. Эмпиризм, семантика и онтология Архівавана 14 кастрычніка 2008.
Куайн У. В. О. Онтологическая относительность Архівавана 10 сакавіка 2012.
Онтология Архівавана 31 ліпеня 2013. // Новая философская энциклопедия на сайте Института Философии Российской Академии Наук
Технологии применения онтологий Архівавана 4 сакавіка 2016.
Учение о бытии (онтология)
Шухов А. Преонтологическая эпистемологическая ревизия Архівавана 16 сакавіка 2012.

[1] В. Соловьёв. Онтология Архівавана 6 чэрвеня 2014. // В. Соловьёв. Толковый словарь по философии.

[2] А. Л. Доброхотов. ОНТОЛОГИЯ Архівавана 6 чэрвеня 2014. // Новая философская энциклопедия, 2003.

[3] Онтология // Современный словарь иностранных слов: Ок. 20000 слов.. — 4-е изд., стер.. — М.: Русский язык, 2001. — С. 424. — 742 с. — Доп. тираж 10 000 экз. — ISBN 5-200-02989-9.

[4] Поппер К. Логика и рост научного знания — 1983 — с. 439—440.

[5] The Place of Ontology in Modern Philosophy. An Overview