Azərbaycanca
Türkçe
Максі́м Лужа́нін, сапр.: Алякса́ндр Амвро́сьевіч Карата́й (20 кастрычніка (2 лістапада) 1909, в. Прусы Слуцкага павета Мінскай губерні (цяпер Салігорскі раён, Мінская вобласць) — 13 кастрычніка 2001, Мінск; Псеўданімы: М. Бусловіч; Ал. Даведка; Мікола Драч; Л. Трыер) — беларускі паэт, празаік, , перакладчык. Заслужаны дзеяч мастацтваў Беларусі (1969), заслужаны дзеяч культуры Польшчы (1975). Жонка — Яўгенія Пфляўмбаўм.
| Максім Лужанін | |
|---|---|
 | |
| Асабістыя звесткі | |
| Імя пры нараджэнні | Аляксандр Амвросьевіч Каратай |
| Псеўданімы | Максім Лужанін |
| Дата нараджэння | 2 лістапада 1909 |
| Месца нараджэння |
|
| Дата смерці | 13 кастрычніка 2001 (91 год) |
| Месца смерці | |
| Пахаванне |
|
| Грамадзянства |
|
| Жонка | Яўгенія Эргардаўна Пфляўмбаум |
| Альма-матар |
|
| Месца працы |
|
| Прафесійная дзейнасць | |
| Род дзейнасці | паэзія, проза, кінадраматургія, пераклад |
| Мова твораў | беларуская |
| Грамадская дзейнасць | |
| Член у |
|
| Прэміі | Літаратурная прэмія імя Якуба Коласа (1965) |
| Узнагароды |        |
 Творы ў Вікікрыніцах | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Біяграфія
У 1924—1928 вучыўся ў Мінскім Белпедтэхнікуме. Публікавацца пачаў у 1925 годзе. Першая кніга вершаў «Крокі» выйшла ў 1928 годзе. У 1928—1931 гадах вучыўся ў БДУ. З 1931 годзе працаваў у часопісе «Узвышша» і на Беларускім радыё.
Арыштаваны ДПУ БССР 15.3.1933 года ў Мінску па адрасе: , д. 25, кв. 4 па ; асуджаны асобай нарадай пры НКУС 10.8.1933 як «член контррэвалюцыйнай нацдэмаўскай арганізацыі». Быў на 2 гады сасланы ў лагер у г. Марыінск Кемераўскай вобласці.
Пасля вызвалення ў 1935—1941 гг. — рэдактар Галоўнай рэдакцыі літаратуры па машынабудаванні ў Маскве. Падчас Вялікай Айчыннай вайны на фронце.
З 1944 загадчык аддзела культуры газеты «Звязда», адказны сакратар часопіса «Вожык».
Рэабілітаваны судовай калегіяй па крымінальных справах Вярхоўнага суда БССР 24.8.1956 года. Асабовая справа Л. № 14618-с з фотаздымкам захоўваецца ў архіве КДБ Беларусі. З 1959 года член сцэнарнай калегіі, у 1967—1972 гадах галоўны рэдактар кінастудыі «Беларусьфільм».
Творчасць
Друкуецца з 1925. Раннія вершы (зборнік «Крокі», 1928) прасякнуты эмацыйна-рамантычным успрыняццем рэчаіснасці. У зборніках вершаў і паэм «Неаплачаны рахунак» (1930), «Галасуе вясна за вясну», «Кастрычнікам! Ліпенем! Маем!», «Аднагалосна» (усе 1931), «Першамайская вуліца» і «Галасы гарадоў» (абодва 1932) зварот да надзённых тэм жыцця вёскі і горада, паглыбленне іх грамадскага гучання. Творы ваеннага перыяду (зборнік «Шырокае поле вайны», 1945) адлюстроўваюць мужнасць і гераізм воінаў, вышыню чалавечага духу ў час смярогнай небяспекі. Пасляваенная паэзія М. Лужаніна ўславіла мірныя справы людзей працы (зборнікі «Поступ», 1950; «Святло Радзімы», 1952; «Моваю сэрца», 1955). Кніга вершаў «Прасторы» (1958) пашырыла паэтычны свет аўтара. Вершы і паэмы грамадзянскага гучання ў кнігах «Росы на коласе» (1973), «Прага крыла» (1974), «Як нараджаўся новы свет» (1975), «Лявоніха» (1977), «Галасы пад выраем» (1980), «Паразмаўляй са мной, зямля» (1983). У сярэдзіне 1980—90-я г. паэзія М. Лужаніна набывае праніклівае філасофска-быційнае гучанне, у якім зноў абвастраецца асабістая памяць, рахункі сваіх і агульных крыўдаў, пачуццё справядлівасці, але ўсё перажытае ўраўнаважваецца мудрым чалавечым вопытам, удзячнай любоўю да жыцця і хвалою ў яго гонар. Паэзіі Максіма Лужаніна ўласціва жанрава-стылявое багацце, разнастайнасць вобразна-моўных сродкаў, паэтычнае майстэрства.
Піша прозу («Колас расказвае пра сябе», 1964, «Дванаццаць вячорных вогнішчаў», 1968; «Людзі, птушкі, прастор», 1976; «Трое», 1989). Выступае як крытык і публіцыст (кнігі «Вачыма часу», 1964; «Рэпартаж з рубцом на сэрцы», 1973; «3 ранку да вечара», 1978). Выдаў зб. гумару «Сілівон на дачы» (1958), вершы і апавяданні для дзяцей, паэму-казку «Хто робіць пагоду» (1959).
Аўтар сцэнарыяў фільмаў «Паўлінка» (1951), «Народны паэт» (1952), «Першыя выпрабаванні» (1960), «Запомні гэты дзень» (1967, разам з А. Куляшовым).
На беларускую мову пераклаў асобныя творы А. Грыбаедава, М. Гогаля, А. Радзішчава, А. Пушкіна, У. Маякоўскага, А. Міцкевіча, У. Сыракомлі.
Творы
- Выбр. тв.: У 2 т. Мн., 1960.
- Зб. тв.: У 3 т. Мн., 1968—1970.
- Зб. тв.: У 4 т. Мн., 1979—1981.
Прэміі і ўзнагароды
- Літаратурная прэмія імя Я. Коласа, 1965
У артыкуле або раздзеле ёсць спіс крыніц або , але крыніцы асобных сцвярждэнняў няясныя праз неўжыванне зносак. |
Зноскі
- Улащик Н. Н. Мариинск — Суслово
Літаратура
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0155-9 (т. 9).
- Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 2 / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003.
- Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 3. Кніга 2 / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Мн., 2005.
- Бечык В. Прасторы творчасці // Бечык В. Прад высокаю красою… Літаратурна-крытычныя артыкулы. Мн., 1984;
- Кісялёў Г. Крокі // Полымя. 1984, № 11;
- Гніламёдаў У. Натхненне і майстэрства: Творчасць М.Лужаніна // Роднае слова. 1998, № 5;
- Маракоў Л. Павышэнне // Маракоў Л. 100 мініяцюр. Мн., 2002;
- Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А. І. Мальдзіса. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 1994. — Т. 4. Лазарук — Перкін. — 524 с.; іл.. — ISBN 5-85700-153-6.
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 4: Кадэты — Ляшчэня / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1997. — 432 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2.
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0155-9 (т. 9).
Спасылкі
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Maksi m Luzha nin sapr Alyaksa ndr Amvro sevich Karata j 20 kastrychnika 2 listapada 1909 v Prusy Sluckaga paveta Minskaj guberni cyaper Saligorski rayon Minskaya voblasc 13 kastrychnika 2001 Minsk Pseydanimy M Buslovich Al Davedka Mikola Drach L Tryer belaruski paet prazaik perakladchyk Zasluzhany dzeyach mastactvay Belarusi 1969 zasluzhany dzeyach kultury Polshchy 1975 Zhonka Yaygeniya Pflyaymbaym Maksim LuzhaninAsabistyya zvestkiImya pry naradzhenni Alyaksandr Amvrosevich KaratajPseydanimy Maksim LuzhaninData naradzhennya 2 listapada 1909 1909 11 02 Mesca naradzhennya Prusy Slucki pavet Minskaya gubernya Rasijskaya imperyyaData smerci 13 kastrychnika 2001 2001 10 13 91 god Mesca smerci Minsk BelarusPahavanne PapernyaGramadzyanstva SSSR BelarusZhonka Yaygeniya Ergardayna PflyaymbaumAlma matar Menski belaruski pedagagichny tehnikum 1928 pedagagichny fakultet BDUMesca pracy UzvyshshaPershy Nacyyanalny kanal Belaruskaga radyyoZvyazdaVozhykPrafesijnaya dzejnascRod dzejnasci paeziya proza kinadramaturgiya perakladMova tvoray belaruskayaGramadskaya dzejnascChlen u Sayuz pismennikay SSSRUzvyshshaMaladnyakPremii Litaraturnaya premiya imya Yakuba Kolasa 1965 UznagarodyTvory y Vikikrynicah Medyyafajly na VikishovishchyBiyagrafiyaSimeiz u Kryme Zleva naprava Viktar Kazloyski Maksim Luzhanin i Syargej Darozhny 1929 U 1924 1928 vuchyysya y Minskim Belpedtehnikume Publikavacca pachay u 1925 godze Pershaya kniga vershay Kroki vyjshla y 1928 godze U 1928 1931 gadah vuchyysya y BDU Z 1931 godze pracavay u chasopise Uzvyshsha i na Belaruskim radyyo Aryshtavany DPU BSSR 15 3 1933 goda y Minsku pa adrase d 25 kv 4 pa asudzhany asobaj naradaj pry NKUS 10 8 1933 yak chlen kontrrevalyucyjnaj nacdemayskaj arganizacyi Byy na 2 gady saslany y lager u g Maryinsk Kemerayskaj voblasci Paslya vyzvalennya y 1935 1941 gg redaktar Galoynaj redakcyi litaratury pa mashynabudavanni y Maskve Padchas Vyalikaj Ajchynnaj vajny na fronce Z 1944 zagadchyk addzela kultury gazety Zvyazda adkazny sakratar chasopisa Vozhyk Reabilitavany sudovaj kalegiyaj pa kryminalnyh spravah Vyarhoynaga suda BSSR 24 8 1956 goda Asabovaya sprava L 14618 s z fotazdymkam zahoyvaecca y arhive KDB Belarusi Z 1959 goda chlen scenarnaj kalegii u 1967 1972 gadah galoyny redaktar kinastudyi Belarusfilm Tvorchasc Neaplochany rahunak 1930 Drukuecca z 1925 Ranniya vershy zbornik Kroki 1928 prasyaknuty emacyjna ramantychnym usprynyaccem rechaisnasci U zbornikah vershay i paem Neaplachany rahunak 1930 Galasue vyasna za vyasnu Kastrychnikam Lipenem Maem Adnagalosna use 1931 Pershamajskaya vulica i Galasy garadoy abodva 1932 zvarot da nadzyonnyh tem zhyccya vyoski i gorada paglyblenne ih gramadskaga guchannya Tvory vaennaga peryyadu zbornik Shyrokae pole vajny 1945 adlyustroyvayuc muzhnasc i geraizm voinay vyshynyu chalavechaga duhu y chas smyarognaj nebyaspeki Paslyavaennaya paeziya M Luzhanina yslavila mirnyya spravy lyudzej pracy zborniki Postup 1950 Svyatlo Radzimy 1952 Movayu serca 1955 Kniga vershay Prastory 1958 pashyryla paetychny svet aytara Vershy i paemy gramadzyanskaga guchannya y knigah Rosy na kolase 1973 Praga kryla 1974 Yak naradzhaysya novy svet 1975 Lyavoniha 1977 Galasy pad vyraem 1980 Parazmaylyaj sa mnoj zyamlya 1983 U syaredzine 1980 90 ya g paeziya M Luzhanina nabyvae praniklivae filasofska bycijnae guchanne u yakim znoy abvastraecca asabistaya pamyac rahunki svaih i agulnyh kryyday pachuccyo spravyadlivasci ale ysyo perazhytae yraynavazhvaecca mudrym chalavechym vopytam udzyachnaj lyuboyyu da zhyccya i hvaloyu y yago gonar Paezii Maksima Luzhanina ylasciva zhanrava stylyavoe bagacce raznastajnasc vobrazna moynyh srodkay paetychnae majsterstva Pisha prozu Kolas raskazvae pra syabe 1964 Dvanaccac vyachornyh vognishchay 1968 Lyudzi ptushki prastor 1976 Troe 1989 Vystupae yak krytyk i publicyst knigi Vachyma chasu 1964 Repartazh z rubcom na sercy 1973 3 ranku da vechara 1978 Vyday zb gumaru Silivon na dachy 1958 vershy i apavyadanni dlya dzyacej paemu kazku Hto robic pagodu 1959 Aytar scenaryyay filmay Paylinka 1951 Narodny paet 1952 Pershyya vyprabavanni 1960 Zapomni gety dzen 1967 razam z A Kulyashovym Na belaruskuyu movu peraklay asobnyya tvory A Grybaedava M Gogalya A Radzishchava A Pushkina U Mayakoyskaga A Mickevicha U Syrakomli TvoryVybr tv U 2 t Mn 1960 Zb tv U 3 t Mn 1968 1970 Zb tv U 4 t Mn 1979 1981 Premii i yznagarodyLitaraturnaya premiya imya Ya Kolasa 1965U artykule abo razdzele yosc spis krynic abo ale krynicy asobnyh scvyarzhdennyay nyayasnyya praz neyzhyvanne znosak Scvyardzhenni ne padmacavanyya krynicami moguc byc pastayleny pad sumnenne i vydaleny Vy mozhace palepshyc artykul dadayshy dakladnejshyya spasylki na krynicy 30 kastrychnika 2023 ZnoskiUlashik N N Mariinsk SuslovoLitaraturaBelaruskaya encyklapedyya U 18 t T 9 Kulibin Malaita Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 1999 T 9 560 s 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0155 9 t 9 Represavanyya litaratary navukoycy rabotniki asvety gramadskiya i kulturnyya dzeyachy Belarusi Encyklapedychny davednik u 10 tamah 15 knigah T 2 Ukladalnik L U Marakoy Smalensk 2003 Represavanyya litaratary navukoycy rabotniki asvety gramadskiya i kulturnyya dzeyachy Belarusi Encyklapedychny davednik u 10 tamah 15 knigah T 3 Kniga 2 Ukladalnik L U Marakoy Mn 2005 Bechyk V Prastory tvorchasci Bechyk V Prad vysokayu krasoyu Litaraturna krytychnyya artykuly Mn 1984 Kisyalyoy G Kroki Polymya 1984 11 Gnilamyoday U Nathnenne i majsterstva Tvorchasc M Luzhanina Rodnae slova 1998 5 Marakoy L Pavyshenne Marakoy L 100 miniyacyur Mn 2002 Belaruskiya pismenniki Biyabibliyagrafichny sloynik U 6 t pad red A I Maldzisa Mn Belaruskaya Encyklapedyya 1994 T 4 Lazaruk Perkin 524 s il ISBN 5 85700 153 6 Encyklapedyya gistoryi Belarusi U 6 t T 4 Kadety Lyashchenya Redkal G P Pashkoy galoyny red i insh Mast E E Zhakevich Mn BelEn 1997 432 s 10 000 ekz ISBN 985 11 0041 2 Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 9 Kulibin Malaita Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 1999 T 9 560 s 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0155 9 t 9 SpasylkiLagatyp Vikicytatnika U Vikikrynicah yosc teksty pa teme Maksim Luzhanin