Azərbaycanca
Türkçe
Паляксяне ― заходнебалцкае племя ў басейне ракі Нараў і на правабярэжжы Заходняга Буга ў першых стагоддзях н.э.
Першая згадка
Упершыню згадваюцца ў першай кнізе .
Этымалогія назвы
Назва можа паходзіць ад назвы ракі Lek (Elk), згодна з Е. Налепам, або ад назвы Палесся (паляшане - paleksiani), згодна з К. Бугам.
Яшчэ версія - ад балцкіх гідронімаў узору Pala, Palios, Pelesa, Pelysa ― балоты, балоцісты лясок.
У польскіх крыніцах згадваюцца як polexiani («паляксяне» або «паляшане»). У сучаснай польскай гістарычнай літаратуры іх звычайна называюць podlasianie, радзей podlaszanie.
Гісторыя паляксян
На думку некаторых гісторыкаў, паляксяне разам з яцвягамі, дайновай і судавай складалі яцвяжскі племянны саюз, іх суседзямі былі галінды і мазаўшане.
Баляслаў IV Кучаравы каля 1166 года і князь у 1192 годзе хадзілі вайной на паляксянаў.
У XIII стагоддзі паляксяне неаднаразова падвяргаліся нападам польскіх, кіеўскіх, валынскіх князёў і нямецкіх рыцараў. У выніку, да канца XIII стагоддзя паляксян засталося мала, і жылі яны, у асноўным, у цяжкадаступных мясцінах Белавежскай пушчы і інш. У далейшым іх землі ўвайшлі ў Вялікае Княства Літоўскае. У другой палове XIX стагоддзя паляксяне (паляшане, палясяне) згадваюцца ў статыстычных дакументах Расійскай імперыі як жыхары некаторых паветаў Гродзенскай губерні, ― адзначалася, што яны былі праваслаўнымі, але адрозніваліся ад астатніх сялян абліччам і звычаямі.
Зноскі
- Щавелева Н. И. Польские латиноязычные средневековые источники: Тексты. Перевод. Комментарии. — М.: Наука, 1990. — С. 79. — 209 с.
- J. Nalepa. Jaćwięgowie: nazwa i lokalizacja. Białystok, 1964. С. 46-49.
- K. Būga. Rinktiniai raštai. Vilnius, 1961. C. 153.
- Tautavicius A. Jotvingiai, dainaviai, suduviai, polekseniai ir... // Lietuvos moksas. — Vilnius: 1994. — Т. 2. — С. 4-14.
- Насевіч В. Тэрыторыя // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя ў 3 т. — Мн.: БелЭн, 2005. — Т1: Абаленскі—Кадэнуыя. — С. 36. —684 с. —ISBN 985-11-0314-4.
- Nalepa J. Polekszanie (Polexiani), plema jacwieskie u połnocno-wschodnich granic Polski // Rochnik bialostocki. — Bialystok: 1968. — Т. VII. — С. 3-74.
- Свежинский В. Балты и балтские диалекты в древней Беларуси // Дзяды. — Мн., 2012. — № 9=. — С. 217―232.
- Глава 43. Как Казимир подчинил своему господству полешан // Великая хроника о Польше, Руси и их соседях. / Под ред. В. Л. Янина. — М.: Изд-во Московского университета, 1987. — С. 226.
- Чаквін І. У. Паляксяне // Этнаграфія Беларусі. Энцыклапедыя. Мн.: БелЭн, 1989. С. 382
Літаратура
- Łowmiański Н. Studja nad początkami społeczeństwa i państwa litewskiego, tom I, s. 17—19; tom II, s. 105—109.
- Encyklopedia powszechna PWN. Wyd. III. T. 3. Warszawa: PWN, 1985, s. 576. ISBN 83-01-00003-1
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Palyaksyane zahodnebalckae plemya y basejne raki Naray i na pravabyarezhzhy Zahodnyaga Buga y pershyh stagoddzyah n e Pershaya zgadkaUpershynyu zgadvayucca y pershaj knize pl Etymalogiya nazvyNazva mozha pahodzic ad nazvy raki Lek Elk zgodna z E Nalepam abo ad nazvy Palessya palyashane paleksiani zgodna z K Bugam Yashche versiya ad balckih gidronimay uzoru Pala Palios Pelesa Pelysa baloty balocisty lyasok U polskih krynicah zgadvayucca yak polexiani palyaksyane abo palyashane U suchasnaj polskaj gistarychnaj litaratury ih zvychajna nazyvayuc podlasianie radzej podlaszanie Gistoryya palyaksyanNa dumku nekatoryh gistorykay palyaksyane razam z yacvyagami dajnovaj i sudavaj skladali yacvyazhski plemyanny sayuz ih susedzyami byli galindy i mazayshane Balyaslay IV Kucharavy kalya 1166 goda i knyaz ru u 1192 godze hadzili vajnoj na palyaksyanay U XIII stagoddzi palyaksyane neadnarazova padvyargalisya napadam polskih kieyskih valynskih knyazyoy i nyameckih rycaray U vyniku da kanca XIII stagoddzya palyaksyan zastalosya mala i zhyli yany u asnoynym u cyazhkadastupnyh myascinah Belavezhskaj pushchy i insh U dalejshym ih zemli yvajshli y Vyalikae Knyastva Litoyskae U drugoj palove XIX stagoddzya palyaksyane palyashane palyasyane zgadvayucca y statystychnyh dakumentah Rasijskaj imperyi yak zhyhary nekatoryh pavetay Grodzenskaj guberni adznachalasya shto yany byli pravaslaynymi ale adroznivalisya ad astatnih syalyan ablichcham i zvychayami ZnoskiShaveleva N I Polskie latinoyazychnye srednevekovye istochniki Teksty Perevod Kommentarii M Nauka 1990 S 79 209 s J Nalepa Jacwiegowie nazwa i lokalizacja Bialystok 1964 S 46 49 K Buga Rinktiniai rastai Vilnius 1961 C 153 Tautavicius A Jotvingiai dainaviai suduviai polekseniai ir Lietuvos moksas Vilnius 1994 T 2 S 4 14 Nasevich V Terytoryya Vyalikae Knyastva Litoyskae Encyklapedyya y 3 t Mn BelEn 2005 T1 Abalenski Kadenuyya S 36 684 s ISBN 985 11 0314 4 Nalepa J Polekszanie Polexiani plema jacwieskie u polnocno wschodnich granic Polski Rochnik bialostocki Bialystok 1968 T VII S 3 74 Svezhinskij V Balty i baltskie dialekty v drevnej Belarusi Dzyady Mn 2012 9 S 217 232 Glava 43 Kak Kazimir podchinil svoemu gospodstvu poleshan Velikaya hronika o Polshe Rusi i ih sosedyah Pod red V L Yanina M Izd vo Moskovskogo universiteta 1987 S 226 Chakvin I U Palyaksyane Etnagrafiya Belarusi Encyklapedyya Mn BelEn 1989 S 382LitaraturaLowmianski N Studja nad poczatkami spoleczenstwa i panstwa litewskiego tom I s 17 19 tom II s 105 109 Encyklopedia powszechna PWN Wyd III T 3 Warszawa PWN 1985 s 576 ISBN 83 01 00003 1