Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Памяць — адна з і відаў , прызначаная захоўваць, накопліваць і ўзнаўляць інфармацыю; здольнасць доўгатэрмінова захоўваць інфармацыю аб падзеях знешняга свету і рэакцыях арганізму і шматразова выкарыстоўваць яе ў сферы свядомасці для арганізацыі наступнай дзейнасці.
Памяць — працэс назапашвання, захоўвання і наступнага ўзнаўлення мінулага вопыту. 3 пазіцый фізіялогіі памяць — гэта назапашванне і ўмацаванне часовых сувязей у галаўным мозгу. Памяць дазваляе аднавіць у свядомасці вобразы і падзеі мінулага, узнавіць з’явы, якія ў цяперашні момант не дзейнічаюць непасрэдна.
Якасная асаблівасць памяці — здольнасць запамінаць не прыватныя ўласцівасці і прыметы аб’екта, а яго агульныя характарыстыкі. Чалавек не абсалютна (фатаграфічна) узнаўляе аб’ект. Вобразы ўспрынятых раней жыццёвых сітуацый, сюжэты прачытаных кніг, убачаных тэлеперадач, як правіла, узнаўляюцца ў новых сувязях, камбінацыях і спалучэннях.
Без памяці немагчыма навучанне, захаванне вопыту і замацаванне зноў засвоеных формаў паводзін. Памяць для чалавека з’яўляецца асновай мыслення. Для таго каб мысліць, трэба камбінаваць вобразы або паняцці, дакладна ўяўляць прадметы, якія адсутнічаюць, або падзеі мінулага. Гэта азначае, што яны павінны прысутнічаць у памяці.
Памяць дазваляе аднавіць у свядомасці вобразы і падзеі мінулага, узнавіць з’явы, якія непасрэдна ў дадзены момант не адбываюцца. Навукоўцы выдзяляюць чатыры працэсы памяці: запамінанне, захаванне, узнаўленне і забыванне.
Запамінанне — гэта працэс памяці, пры дапамозе якога адбываецца захаванне новых элементаў, адчуванняў ці перажываняў у сістэму асацыятыўных сувязяў. Аснову запамінання складае ўсталяванне сувязі матэрыялу з сэнсам ў адно цэлае, якое з’яўляецца рэзультатам працы мыслення над зместам матэрыялу.
Захаванне — працэс назапашвання матэрыялу ў структуры памяці, што ўключае яго перапрацоўку і засваенне. Захаванне досведу прадстаўляе чалавеку магчымасць для навучання, развіцця яго пачуццёвых працэсаў, мыслення і маўлення.
Узнаўленне інфармацыі — гэта працэс актуалізацыі элементаў досведу. Узнаўленне бывае адвольным і міжвольным. Пры адвольным узнаўленні вобраз усплывае ў свядомасці без намаганняў чалавека.
Забыванне — страта магчымасці ўзнаўлення, а часам і пазнавання інфармацыі, што была запомнена раней. Часцей за ўсё забываюцца нязначныя дэталі. Забыванне бывае частковае і поўнае, часовае і працяглае.
Тыпалогіі памяці
Існуюць разнастайныя тыпалогіі памяці:
- Паводле сэнсарнай мадальнасці (зрокавая, маторная, гукавая, смакавая і болевая). Пры зрокавай памяці аб’екты ўспрымаюцца вачыма, пры маторнай – часткамі цела, пры гукавой – на слых і гэтак далей.
- Паводле зместу (вобразная, маторная і эмацыйная). Калі задзейнічана вобразная памяць, адбываецца захаванне і ўзнаўленне вобразных з’яў і падзей. У сваю чаргу вобразная памяць дзеліцца на зрокавую, слыхавую, датыкальную, нюхавую і смакавую. Першыя два віда пераважаюць у большасці людзей. Маторная памяць адказвае за захаванне інфармацыі пра маторныя функцыі і дзеянні (то бок, рухі). Калі гаворка ідзе пра эмацыйную памяць, маецца на ўвазе запамінанне пачуццяў, звязаных з пэўнымі падзеямі. Такім чынам, інфармацыя маркіруецца пэўнымі эмоцыямі, у сувязі з чым некаторыя эпізоды жыцця (непрыемныя) адносна хутка забываюцца ў той час, як памяць пра прыемныя моманты застаецца на доўгі час.
- Паводле арганізацыі запамінання (эпізадычная, семантычная і працэдурная). Калі чалавек карыстаецца эпізадычнай памяццю, ён узгадвае нейкі эпізод са свайго жыцця — такім чынам, гэты від памяці з’яўляецца аўтабіяграфічным. Пры карыстанні семантычнай памяццю чалавек узгадвае пэўную інфармацыю, не ведаючы, дзе і калі ён яе здабыў. Працэдурная памяць з’яўляецца памяццю пэўных дзеянняў.
- Паводле часавых характарыстык (доўгачасовая, кароткачасовая і ўльтакароткачасовая). Захоўванне ў кароткачасовай і ўльтракароткачасовай памяці мае абмежаваную ёмістасць і працягласць. Такім чынам, інфармацыя застаецца даступнай на пэўным, адносна невялікім, прамежку часу.
- Паводле наяўнасці мэты (адвольная і міжвольная). Міжвольнай памяццю чалавек карыстаецца, калі мэтанакіравана хоча нешта ўзгадаць ці запомніць. Адвольная ж памяць не рэгулюецца вызначанай праграмай і мэтай: запамінанне адбываецца без прыкладання спецыяльных намаганняў з боку суб’екта.
- Паводле наяўнасці сродкаў (апасродкаваная і неапасродкаваная). Пры апасродкавым запамінанні чалавек карыстаецца нейкімі сімбалямі ці асацыяцыямі дзеля лепшага адкладання ў памяці пэўнай інфармацыі.
- Паводле ўзроўня развіцця (маторная, эмацыйная, вобразная і слоўна-лагічная).
- Памяць, безумоўна, валодае шматлікімі ўласцівасцямі. Галоўнымі з іх з’яўляюцца дакладнасць, аб’ём, хуткасць працэсаў запамінання, хуткасць працэсаў узнаўлення і хуткасць працэсаў забывання.
Законы памяці
Даследчыкі і навукоўцы выдзяляюць пэўныя заканамернасці ці законы памяці:
- Закон інтарэсу (цікавае запамінаецца хутчэй);
- Закон асэнсавання (чым глыбей будзе асэнсавана інфармацыя — тым лепей яна запомніцца);
- Закон устаноўкі (калі чалавек паставіў сабе задачу вывучыць пэўную колькасць інфармацыі, то
- запамінацца ўсё будзе значна лягчэй);
- Закон дзеяння (калі тэорыя прымяняецца на практыцы, то і запаммінаецца яна добра);
- Закон кантэксту (пры асацыятыўнай сувязі інфармацыі з ужо вядомымі паняццямі новы матэрыял усвайваецца прасцей);
- Закон аптымальнай даўжыні шэрагу (даўжыня не павінна нашмат перавышаць аб’ёму кароткачасовай аператыўнай памяці);
- Закон краю (інфармацыя, прадстаўленая ў пачатку і канцы, запамінаецца лепш за ўсё);
- Закон паўтарэння (лепш запамінаецца тое, што часам паўтараецца);
- Закон незавершанасці (лягчэй запамінаюцца незавершаныя дзеянні, задачы і фразы).
Паталогіі
Існуюць паталагічныя парушэнні памяці — амнезія, напрыклад, якая ў сваю чаргу падзяляецца на гіпамнезію, гіпермнезію і парамнезію. Пры гіпамнезіі у чалавека ёсць праблемы з запамінаннем ці ўзгадваннем. Гіпамнезія сустракаецца ў людзей у сталым веку або ў людзей з захворваннямі галаўнога мозгу. Гіпермнезія характарызуецца анамальным абвастрэннем памяці, у сувязі з чым бываюць праблемы з забываннем пэўных рэчаў. Парамнезія адзначаецца наяўясцю несапраўдных успамінаў, перамеваннем рэальнага і ўяўнага, сучаснасці і мінулага.
Гл. таксама
- Забыццё
- Жамэвю
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
U panyaccya yosc i inshyya znachenni gl Pamyac znachenni Pamyac adna z i viday pryznachanaya zahoyvac nakoplivac i yznaylyac infarmacyyu zdolnasc doygaterminova zahoyvac infarmacyyu ab padzeyah zneshnyaga svetu i reakcyyah arganizmu i shmatrazova vykarystoyvac yae y sfery svyadomasci dlya arganizacyi nastupnaj dzejnasci Pamyac praces nazapashvannya zahoyvannya i nastupnaga yznaylennya minulaga vopytu 3 pazicyj fiziyalogii pamyac geta nazapashvanne i ymacavanne chasovyh suvyazej u galaynym mozgu Pamyac dazvalyae adnavic u svyadomasci vobrazy i padzei minulaga uznavic z yavy yakiya y cyaperashni momant ne dzejnichayuc nepasredna Yakasnaya asablivasc pamyaci zdolnasc zapaminac ne pryvatnyya ylascivasci i prymety ab ekta a yago agulnyya haraktarystyki Chalavek ne absalyutna fatagrafichna uznaylyae ab ekt Vobrazy ysprynyatyh ranej zhyccyovyh situacyj syuzhety prachytanyh knig ubachanyh teleperadach yak pravila uznaylyayucca y novyh suvyazyah kambinacyyah i spaluchennyah Bez pamyaci nemagchyma navuchanne zahavanne vopytu i zamacavanne znoy zasvoenyh formay pavodzin Pamyac dlya chalaveka z yaylyaecca asnovaj myslennya Dlya tago kab myslic treba kambinavac vobrazy abo panyacci dakladna yyaylyac pradmety yakiya adsutnichayuc abo padzei minulaga Geta aznachae shto yany pavinny prysutnichac u pamyaci Pamyac dazvalyae adnavic u svyadomasci vobrazy i padzei minulaga uznavic z yavy yakiya nepasredna y dadzeny momant ne adbyvayucca Navukoycy vydzyalyayuc chatyry pracesy pamyaci zapaminanne zahavanne uznaylenne i zabyvanne Zapaminanne geta praces pamyaci pry dapamoze yakoga adbyvaecca zahavanne novyh elementay adchuvannyay ci perazhyvanyay u sistemu asacyyatyynyh suvyazyay Asnovu zapaminannya skladae ystalyavanne suvyazi materyyalu z sensam y adno celae yakoe z yaylyaecca rezultatam pracy myslennya nad zmestam materyyalu Zahavanne praces nazapashvannya materyyalu y struktury pamyaci shto yklyuchae yago perapracoyku i zasvaenne Zahavanne dosvedu pradstaylyae chalaveku magchymasc dlya navuchannya razviccya yago pachuccyovyh pracesay myslennya i maylennya Uznaylenne infarmacyi geta praces aktualizacyi elementay dosvedu Uznaylenne byvae advolnym i mizhvolnym Pry advolnym uznaylenni vobraz usplyvae y svyadomasci bez namagannyay chalaveka Zabyvanne strata magchymasci yznaylennya a chasam i paznavannya infarmacyi shto byla zapomnena ranej Chascej za ysyo zabyvayucca nyaznachnyya detali Zabyvanne byvae chastkovae i poynae chasovae i pracyaglae Typalogii pamyaciIsnuyuc raznastajnyya typalogii pamyaci Pavodle sensarnaj madalnasci zrokavaya matornaya gukavaya smakavaya i bolevaya Pry zrokavaj pamyaci ab ekty ysprymayucca vachyma pry matornaj chastkami cela pry gukavoj na slyh i getak dalej Pavodle zmestu vobraznaya matornaya i emacyjnaya Kali zadzejnichana vobraznaya pamyac adbyvaecca zahavanne i yznaylenne vobraznyh z yay i padzej U svayu chargu vobraznaya pamyac dzelicca na zrokavuyu slyhavuyu datykalnuyu nyuhavuyu i smakavuyu Pershyya dva vida peravazhayuc u bolshasci lyudzej Matornaya pamyac adkazvae za zahavanne infarmacyi pra matornyya funkcyi i dzeyanni to bok ruhi Kali gavorka idze pra emacyjnuyu pamyac maecca na yvaze zapaminanne pachuccyay zvyazanyh z peynymi padzeyami Takim chynam infarmacyya markiruecca peynymi emocyyami u suvyazi z chym nekatoryya epizody zhyccya nepryemnyya adnosna hutka zabyvayucca y toj chas yak pamyac pra pryemnyya momanty zastaecca na doygi chas Pavodle arganizacyi zapaminannya epizadychnaya semantychnaya i pracedurnaya Kali chalavek karystaecca epizadychnaj pamyaccyu yon uzgadvae nejki epizod sa svajgo zhyccya takim chynam gety vid pamyaci z yaylyaecca aytabiyagrafichnym Pry karystanni semantychnaj pamyaccyu chalavek uzgadvae peynuyu infarmacyyu ne vedayuchy dze i kali yon yae zdabyy Pracedurnaya pamyac z yaylyaecca pamyaccyu peynyh dzeyannyay Pavodle chasavyh haraktarystyk doygachasovaya karotkachasovaya i yltakarotkachasovaya Zahoyvanne y karotkachasovaj i yltrakarotkachasovaj pamyaci mae abmezhavanuyu yomistasc i pracyaglasc Takim chynam infarmacyya zastaecca dastupnaj na peynym adnosna nevyalikim pramezhku chasu Pavodle nayaynasci mety advolnaya i mizhvolnaya Mizhvolnaj pamyaccyu chalavek karystaecca kali metanakiravana hocha neshta yzgadac ci zapomnic Advolnaya zh pamyac ne regulyuecca vyznachanaj pragramaj i metaj zapaminanne adbyvaecca bez prykladannya specyyalnyh namagannyay z boku sub ekta Pavodle nayaynasci srodkay apasrodkavanaya i neapasrodkavanaya Pry apasrodkavym zapaminanni chalavek karystaecca nejkimi simbalyami ci asacyyacyyami dzelya lepshaga adkladannya y pamyaci peynaj infarmacyi Pavodle yzroynya razviccya matornaya emacyjnaya vobraznaya i sloyna lagichnaya Pamyac bezumoyna valodae shmatlikimi ylascivascyami Galoynymi z ih z yaylyayucca dakladnasc ab yom hutkasc pracesay zapaminannya hutkasc pracesay uznaylennya i hutkasc pracesay zabyvannya Zakony pamyaciDasledchyki i navukoycy vydzyalyayuc peynyya zakanamernasci ci zakony pamyaci Zakon intaresu cikavae zapaminaecca hutchej Zakon asensavannya chym glybej budze asensavana infarmacyya tym lepej yana zapomnicca Zakon ustanoyki kali chalavek pastaviy sabe zadachu vyvuchyc peynuyu kolkasc infarmacyi to zapaminacca ysyo budze znachna lyagchej Zakon dzeyannya kali teoryya prymyanyaecca na praktycy to i zapamminaecca yana dobra Zakon kantekstu pry asacyyatyynaj suvyazi infarmacyi z uzho vyadomymi panyaccyami novy materyyal usvajvaecca prascej Zakon aptymalnaj dayzhyni sheragu dayzhynya ne pavinna nashmat peravyshac ab yomu karotkachasovaj aperatyynaj pamyaci Zakon krayu infarmacyya pradstaylenaya y pachatku i kancy zapaminaecca lepsh za ysyo Zakon paytarennya lepsh zapaminaecca toe shto chasam paytaraecca Zakon nezavershanasci lyagchej zapaminayucca nezavershanyya dzeyanni zadachy i frazy PatalogiiIsnuyuc patalagichnyya parushenni pamyaci amneziya napryklad yakaya y svayu chargu padzyalyaecca na gipamneziyu gipermneziyu i paramneziyu Pry gipamnezii u chalaveka yosc prablemy z zapaminannem ci yzgadvannem Gipamneziya sustrakaecca y lyudzej u stalym veku abo y lyudzej z zahvorvannyami galaynoga mozgu Gipermneziya haraktaryzuecca anamalnym abvastrennem pamyaci u suvyazi z chym byvayuc prablemy z zabyvannem peynyh rechay Paramneziya adznachaecca nayayyascyu nesapraydnyh uspaminay peramevannem realnaga i yyaynaga suchasnasci i minulaga Gl taksamaZabyccyo Zhamevyu