Сімо н Балі вар поўнае імя Сімон Хасэ Антоніа дэ ла Сантысіма Трынідад Балівар і Понсэ і Паласіяс і Бланка ісп Simón Jos

Сімо́н Балі́вар (поўнае імя — Сімон Хасэ Антоніа дэ ла Сантысіма Трынідад Балівар-і-Понсэ-і-Паласіяс-і-Бланка, ісп.: Simón José Antonio de la Santísima Trinidad Bolívar y Ponce y Palacios y Blanco) (24 ліпеня 1783 — 17 снежня 1830) — змагар за незалежнасць Лацінскай Амерыкі ад Іспаніі. Найбольш уплывовы і вядомы з кіраўнікоў іспанскіх калоній у Амерыцы. Нацыянальны герой Венесуэлы, у 1813 годзе Нацыянальным кангрэсам Венесуэлы быў абвешчаны Вызваленцам. Акрамя таго, вызваліў Новую Гранаду (сучасная Калумбія і Панама), правінцыю Кіта (сучасны Эквадор) і Перу. У 1819—1830 гадах прэзідэнт Вялікай Калумбіі, створанай на тэрыторыі вызваленых ад іспанскай улады. У 1825 годзе стаў на чале Рэспублікі Балівія, якая была названа ў яго гонар.

Сімон Балівар

Simón José Antonio de la Santísima Trinidad Bolívar de la Concepción y Ponte Palacios y Blanco

Партрэт Сімона Балівара. Хуан Лавера, 1827 года.

1-ы Прэзідэнт Вялікай Калумбіі
верасень 1821 — 4 мая 1830

Папярэднік

Утварэнне дзяржавы

Пераемнік

1-ы Прэзідэнт Балівіі
11 жніўня 1825 — 29 снежня 1825

Папярэднік

Утварэнне дзяржавы

Пераемнік

Антоніа Хасэ дэ Сукрэ

6-ы Прэзідэнт Перу
17 лютага 1824 — 28 студзеня 1827

Папярэднік

Пераемнік

Андрэс дэ Санта Крус

Нараджэнне

24 ліпеня 1783^[…]

Каракас, Генерал-капітанства Венесуэла^[d], Іспанская імперыя

Смерць

17 снежня 1830^[…](47 гадоў)

Quinta de San Pedro Alejandrino^[d], Magdalena Department^[d], Вялікая Калумбія

Месца пахавання

Кафедральны сабор Санта-Марта, у 1842 годзе перапахаваны ў Нацыянальным пантэоне, Каракас

Бацька

Juan Vicente Bolívar y Ponte^[d]

Маці

María Concepción Palacios Aguirre Ariztía - Sojo Blanco Herrera^[d]

Жонка

María Teresa del Toro y Alayza^[d]

Дзеці

Адсутнічаюць

Веравызнанне

каталік

Аўтограф

Званне

генерал

Бітвы

Вайна за незалежнасць іспанскіх калоній у Амерыцы

Узнагароды

honorary doctorate of the National University of San Marcos^[d]

liberator of Venezuela^[d] (14 кастрычніка 1813)

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Раннія гады

Сімон нарадзіўся 24 ліпеня 1783 года ў шляхетнай крэольскай сям’і Хуана Вінцэнта Балівара, які быў басконскага паходжання. Род Балівараў паходзіў з мястэчка у Біскаі, у Іспаніі, які знаходзіўся тады ў акрузе Маркіна, а з пачаткам каланіяльнага жыцця сям’я прыняла найактыўны ўдзел у жыцці Венесуэлы. Хлопчык рана пазбавіўся бацькоў. На выхаванне і фарміраванне светапогляду Балівара вялікі ўплыў зрабіў яго настаўнік і старэйшы сябар, бачны асветнік . Юнацтва Балівар правёў у Еўропе, вандраваўшы ў 1799—1806 гадах у Іспаніі, Францыі, Італіі), дзе рана ажаніўся, але неўзабаве аўдавеў. 15 жніўня 1805 года на ў Рыме, у прысутнасці Радрыгеса, ён пакляўся змагацца за вызваленне Паўднёвай Амерыкі ад каланіяльнага прыгнёту.

Венесуэльская рэспубліка

Сімон Балівар прыняў актыўны ўдзел у звяржэнні іспанскага панавання ў Венесуэле ў красавіку 1810 года і абвяшчэнні яе незалежнай рэспублікай у 1811 годзе. Пасля разгрому апошняй іспанскім войскам, у 1812 годзе абгрунтаваўся ў Новай Гранадзе, дзе напісаў «», а ў пачатку 1813 года вярнуўся на радзіму. У жніўні 1813 года яго войскі занялі Каракас; была створана 2-я Венесуэльская рэспубліка на чале з Баліварам. Аднак, не вырашыўшыся правесці рэформы накіраваныя на інтарэсы народных нізоў, ён не здолеў заручыцца іх падтрымкай і ў 1814 годзе атрымаў паражэнне. Вымушаны шукаць прытулак на Ямайцы, у верасні 1815 года апублікаваў там адкрыты ліст, дзе выказваў упэўненасць у хуткім вызваленні іспанскай Амерыкі.

Стварэнне Калумбіі

Усвядоміўшы нарэшце неабходнасць вызвалення і вырашэння іншых сацыяльных праблем, Балівар пераканаў прэзідэнта Гаіці на аказанне паўстанцам ваеннай дапамогі і ў снежні 1816 года высадзіўся на ўзбярэжжы Венесуэлы. Скасаванне рабства ў 1816 годзе і выдадзены ў 1817 годзе дэкрэт аб надзяленні салдат вызваленчай арміі зямлёй дазволілі яму пашырыць сацыяльную базу. Услед за паспяховымі дзеяннямі ў Венесуэле яго войскі ў 1819 годзе вызвалілі Новую Гранаду. У снежні 1819 года ён быў абраны прэзідэнтам абвешчанай Нацыянальным кангрэсам у Ангастуры (зараз Сьюдад-Балівар) рэспублікі Калумбіі, куды ўвайшлі Венесуэла і Новая Гранада. У 1822 годзе калумбійцы выгналі іспанскія войскі з правінцыі Кіта (зараз Эквадор), якая далучылася да Вялікай Калумбіі.

Распад калумбійскай федэрацыі

Імкнучыся да аб’яднання іспанамоўных-амерыканскіх дзяржаў, Балівар склікаў у Панаме кангрэс іх прадстаўнікоў у 1826 годзе, але не дамогся поспеху. Пасля сканчэння вызваленчай вайны ў процівагу яго цэнтраліскай палітыцы ў рэгіёне ўзмацніліся сепаратыскія тэндэнцыі. У выніку выступленняў Балівар пазбавіўся ўлады ў Перу і Балівіі ў 1827—1830 гадах. У пачатку 1830 года ён сышоў у адстаўку і неўзабаве памёр каля калумбійскага горада Санта-Марта 17 снежня 1830 года. Перад смерцю Балівар адмовіўся ад сваіх зямель, дамоў і нават дзяржаўнай пенсіі і цэлыя дні праводзіў, сузіраючы з акна жывапісныя пейзажы мясцовых «снежных гор» — Сьера-Невады.

У масонстве

Вядома, што пасвячэнне ў масонства Балівар прайшоў у Іспаніі, у Кадысе. З 1807 года ён быў членам . У 1824 годзе ў Перу заснаваў ложу «Парадак і Свабода» № 2.

Смерць

17 снежня 1830 года ва ўзросце сарака сямі гадоў, Сімон Балівар памёр пасля хваробы на сухоты ў Кінта-дэ-Сан-Педра-Алехандрына ў горадзе Санта-Марта, які сёння размяшчаецца ў Калумбіі. Перад смерцю, Балівар папрасіў свайго ад’ютанта генерала спаліць яго захавалы архіў твораў, лістоў і прамоў. Аднак О’Ліры не здзейсніў апошняе пажаданне Сімона і захаваў гэтыя працы, забяспечваючы гісторыкаў велізарнай колькасцю інфармацыі пра ліберальную філасофію Балівара, яго думкі, а таксама падрабязнасці яго асабістага жыцця, як яго доўгі раман з . Незадоўга да сваёй смерці ў 1856 годзе Саэнс дапоўніла гэту калекцыю, дадаўшы ў архіў сваі лісты ад Балівара.

Спадчына

У Лацінскай Амерыцы імя Балівара вельмі папулярнае. Яно сустракаецца ў назвах дзяржавы Балівія, правінцый, гарадоў, вуліц, грашовых адзінак ( — Балівія, — Венесуэла). Сімону Балівару прысвечаны біяграфічныя нарысы, мастацкія творы, гістарычныя працы, а таксама шматлікія помнікі. Наймацнейшы футбольны клуб Балівіі носіць назву «». З 1822 года вернай сяброўкай і спадарожніцай жыцця Балівара, нягледзячы на ўсе метамарфозы яго лёсу, была ўраджэнка гораду Кіта крэолка Мануела Саенс. Паводле неафіцыйных дадзеных, Сімон Балівар перамог у 472 бітвах.

Балівар з’яўляецца галоўным героем у рамане калумбійскага пісьменніка Габрыэля Гарсіі Маркеса «Генерал у сваім лабірынце», дзе падзеі развіваюцца ў апошні год жыцця генерала. Біяграфіі Балівара напісалі і ўкраінскі класік Іван Франко.

Зноскі

Masur G. S. Simon Bolivar // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
Simón Bolívar // Nationalencyklopedin — 1999. Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1165538"></a>
Боливар Симон // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
«Хронікі Харона. Энцыклапедыя смерці», Слоўнік абраных смерцяў. Новасібірск ISBN 978-5-379-00562-7
Simon Bolivar. Free Masonry
Bolívar, Simón (1983). Hope of the universe (print ed.). Paris: UNESCO.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Сімон Балівар
Руская старонка пра Сімона Балівара — Нацыянальнага героя Калумбіі

[_160947db7de751b3-1] Masur G. S. Simon Bolivar // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>

[_ba828e2bfb6060ff-2] Simón Bolívar // Nationalencyklopedin — 1999. Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1165538"></a>

[_ba294a63c40ff7ad-3] Боливар Симон // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>

[4] «Хронікі Харона. Энцыклапедыя смерці», Слоўнік абраных смерцяў. Новасібірск ISBN 978-5-379-00562-7

[5] Simon Bolivar. Free Masonry

[6] Bolívar, Simón (1983). Hope of the universe (print ed.). Paris: UNESCO.