Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Торфаздабы́ча — сукупнасць тэхналагічных аперацый па здабычы торфу, яго перапрацоўцы, сушцы, уборцы пры дапамозе тарфяных машын і комплексаў.
Гісторыя
Звесткі пра здабычу «гаручай зямлі», якая выкарыстоўвалася для награвання ежы, ёсць у Плінія Старэйшага (I стагоддзе). У XII—XVIII стагоддзях торфаздабыча вялася ў Шатландыі і Галандыі, у сярэдзіне XVII стагоддзя на тэрыторыі сучаснай Украіны, з канца XVII стагоддзя — на тэрыторыі Расіі.
Напачатку торфаздабычу вялі ўручную. Торф рэзалі спецыяльнымі лапатамі-разакамі на цагліны і сушылі на паветры. У другой палове XIX стагоддзя быў вынайдзены элеватарны спосаб: здабыты торф спецыяльнымі элеватарнымі машынамі перамяшчалі з месца здабычы, перамешвалі і фармавалі ў цагліны. У 1914 годзе інжынер Р. Э. Класон распрацаваў гідраўлічны спосаб («»): тарфяны пласт размывалі вадой з дапамогай з , атрыманую масу па трубах перапампоўвалі на спецыяльныя палі, дзе яе сушылі. У 1920-я гады пачалі выкарыстоўваць экскаватарны спосаб торфаздабычы: радовішча торфу распрацоўвалі экскаватарамі, тарфяную масу, раздзеленую на цагліны, раскладвалі стужкамі, сушылі і складвалі ў штабелі. З 1940-х гадоў пачаў развівацца фрэзерны (паверхнева-паслойны) спосаб: паверхневы слой тарфянога пакладу фрэзеруецца (здрабняецца), перамешваецца, сушыцца, укладваецца ўборачнымі машынамі ў навалы і штабелі.
У канцы XX стагоддзя ў сувязі з павелічэннем выкарыстання прыроднага газу, ростам здабычы нафты і вугалю торфаздабыча значна скарацілася.
У Беларусі
На тэрыторыі Беларусі прамысловая торфаздабыча для пачалася ў вёсцы Серкавіца Талачынскага раёна Віцебскай вобласці ў 1896 годзе. У 1899 годзе пачалася здабыча торфу каля Гомеля для патрэб цагельняў. З 1900 года каля вёскі Шчэбрын Брэсцкага раёна выраблялі . Да 1913 года торфаздабыча пачалася каля Віцебска, Магілёва і Мінска. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны дзейнічала больш за 200 торфапрадпремстваў. З канца 1970-х гадоў здабыча торфу на паліўныя мэты скарацілася.
Гл. таксама
Крыніцы
Літаратура
- Багатаў Б. А., Сацута У. М. Торфаздабы́ча // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 492. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Торфодобы́ча // Т. 26. Тихоходки — Ульяново. — М. : Советская энциклопедия, 1977. — С. 120. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
- Торфаздабы́ча // Тлумачальны слоўнік беларускай мовы: У 5-ці т / АН БССР, Інстытут мовазнаўства імя Я. Коласа. — Мн.: Беларус. Сав. Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1983. — Т. 5 кн. 1: С — Улагодзіць / [рэдактар М. Р. Суднік]. — С. 500. — 663 с.
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Torfazdaby cha sukupnasc tehnalagichnyh aperacyj pa zdabychy torfu yago perapracoycy sushcy uborcy pry dapamoze tarfyanyh mashyn i kompleksay Zdabycha torfu yruchnuyuTorfazdabycha na Dakudayskim baloce Lidski rayon Grodzenskaya voblasc Belarus Mashyna dlya zdabychy kuskavoga ekskavatarnaga torfuGistoryyaZvestki pra zdabychu garuchaj zyamli yakaya vykarystoyvalasya dlya nagravannya ezhy yosc u Pliniya Starejshaga I stagoddze U XII XVIII stagoddzyah torfazdabycha vyalasya y Shatlandyi i Galandyi u syaredzine XVII stagoddzya na terytoryi suchasnaj Ukrainy z kanca XVII stagoddzya na terytoryi Rasii Napachatku torfazdabychu vyali yruchnuyu Torf rezali specyyalnymi lapatami razakami na cagliny i sushyli na pavetry U drugoj palove XIX stagoddzya byy vynajdzeny elevatarny sposab zdabyty torf specyyalnymi elevatarnymi mashynami peramyashchali z mesca zdabychy perameshvali i farmavali y cagliny U 1914 godze inzhyner R E Klason raspracavay gidraylichny sposab tarfyany plast razmyvali vadoj z dapamogaj z atrymanuyu masu pa trubah perapampoyvali na specyyalnyya pali dze yae sushyli U 1920 ya gady pachali vykarystoyvac ekskavatarny sposab torfazdabychy radovishcha torfu raspracoyvali ekskavatarami tarfyanuyu masu razdzelenuyu na cagliny raskladvali stuzhkami sushyli i skladvali y shtabeli Z 1940 h gadoy pachay razvivacca frezerny paverhneva paslojny sposab paverhnevy sloj tarfyanoga pakladu frezeruecca zdrabnyaecca perameshvaecca sushycca ukladvaecca yborachnymi mashynami y navaly i shtabeli U kancy XX stagoddzya y suvyazi z pavelichennem vykarystannya pryrodnaga gazu rostam zdabychy nafty i vugalyu torfazdabycha znachna skaracilasya U BelarusiNa terytoryi Belarusi pramyslovaya torfazdabycha dlya pachalasya y vyoscy Serkavica Talachynskaga rayona Vicebskaj voblasci y 1896 godze U 1899 godze pachalasya zdabycha torfu kalya Gomelya dlya patreb cagelnyay Z 1900 goda kalya vyoski Shchebryn Bresckaga rayona vyrablyali Da 1913 goda torfazdabycha pachalasya kalya Vicebska Magilyova i Minska Napyaredadni Vyalikaj Ajchynnaj vajny dzejnichala bolsh za 200 torfapradpremstvay Z kanca 1970 h gadoy zdabycha torfu na paliynyya mety skaracilasya Gl taksamaKrynicyBelEn 2002 TSBM 1983 LitaraturaBagatay B A Sacuta U M Torfazdaby cha Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 15 Sledaviki Tryo Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 2002 T 15 S 492 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0251 2 t 15 Torfodoby cha T 26 Tihohodki Ulyanovo M Sovetskaya enciklopediya 1977 S 120 Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t gl red A M Prohorov 1969 1978 rusk Torfazdaby cha Tlumachalny sloynik belaruskaj movy U 5 ci t AN BSSR Instytut movaznaystva imya Ya Kolasa Mn Belarus Sav Encyklapedyya imya Petrusya Broyki 1983 T 5 kn 1 S Ulagodzic redaktar M R Sudnik S 500 663 s