Імператар

Імпера́тар, ж.р. імператры́ца (лац.: imperator — уладар) — арыстакратычны тытул.

Спачатку — ганаровы тытул галоўнакамандуючага рымскай арміі, над якой ён меў imperium — камандаванне. З часу Другой Пунічнай вайны тытул імператара сталі даваць пасля першай вялікай перамогі, першым яго атрымаў Сцыпіён Афрыканскі.

Юлій Цэзар насіў тытул імператара, не аддзяляючы яго ад афіцыйных тытулаў. Ад праўлення Аўгуста тытул імператара набыў манархічны характар, як найменне кіраўніка дзяржавы. Пачынаючы з уладарства Дыяклетыяна, на чале Рымскай імперыі стаялі два імператары з тытуламі аўгустаў.

З падзеннем Заходняй Рымскай імперыі (476) тытул імператара захаваўся ва Усходняй Рымскай імперыі (Візантыі). Усходнерымскія імператары заўсёды лічылі толькі сябе сапраўднымі імператарскага тытула.

У Заходняй Еўропе тытул імператара адноўлены Карлам Вялікім (800) у выглядзе Imperator Augustus. Кароль германскі Атон I (962) абвясціў сябе імператарам Свяшчэннай Рымскай імперыі. Пазней тытул імператара атрымлівалі манархі іншых дзяржаў.

Першым у Новы час тытул імператара ўзяў маскоўскі цар Пётр І (1721) пасля Ніштацкага міру. Напалеон I узяў тытул імператара Францыі ў 1804 годзе, пазней тытул ужываў Напалеон III. У 1808 годзе з’явіўся , у 1811 — , у 1864 годзе Максіміліян стаў , у 1871 годзе, пасля аб’яднання Германіі, прускі кароль узяў тытул германскага імператара. У 1876 годзе каралева Вялікабрытаніі атрымала тытул . У 1877 годзе асманскі султан узяў тытул .

У еўрапейскай літаратуры імператарамі называюць манархаў шэрагу нееўрапейскіх краін — Кітая, Японіі, Эфіопіі і іншых.