Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Асірыя — рабаўладальніцкая дзяржава на тэрыторыі сучаснага Ірака. Існавала з 2-га тысячагоддзя да н. э. да 7 стагоддзя да н. э. Палітычны і гаспадарчы цэнтр з сярэдзіны 2-га тысячагоддзя да н. э. — Ашур (цяпер Кал’ат-Шаргат).
| Гістарычная дзяржава | |
| Асірыя | |
|---|---|
 Карта Новаасірыйскай дзяржавы і яе экспансіі | |
| — | |
| Сталіца |
|
| Мова(ы) | арамейскія мовы і акадская мова |
| Афіцыйная мова | акадская мова, арамейскія мовы і шумерская мова |
| Рэлігія | Шумера-акадская міфалогія[d] |
| Форма кіравання | манархія |
| Кіраўнікі дзяржавы | |
| šar šarrāni | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Гісторыя Асірыі найбольш вядомая з 18 ст. да н.э. Дзяржава склалася на землях даўнейшага (магчыма хурыцкага) засялення. Каля 2-га тыс. да н.э. гэтыя плямёны змяшаліся з семіцкімі плямёнамі Паўднёвай Месапатаміі. Неўзабаве выгаднае геаграфічнае размяшчэнне Ашура зрабіла горад цэнтрам транзітнага гандлю паміж Паўднёвым Двухрэччам і Малой Азіяй. З сяр. 18 ст. да н.э. дзяржава пад уладай Вавілоніі ў часы вавілонскага цара Хамурапі, пазней, у 16—15 ст. да н.э. — пад уладай Мітані. Незалежнасць вернута ў канцы 15—пач. 14 ст. да н.э. і створана моцная дзяржава на чале з ; тады ж Асірыя падпарадкавала Вавілонію. Нашчадкі Ашурбаліта пачалі называць сябе царамі асірыйскімі. Пасля часовага заняпаду (12 ст. да н.э.) Асірыя аднавіла сваю магутнасць пры цары , вяла паспяховыя войны ў Вавілоніі, Паўночнай Сірыі, Фінікіі, нападала на Армянскае нагор'е (канец 12 —пач.11 ст. да н.э.). Рух арамейскіх плямёнаў аслабіў і раздзяліў дзяржаву, але ў 10—9 ст. да н.э. Асірыя ізноў вядзе заваёўныя войны з Вавілоніяй, Урарту, Мідыяй, , што стала прычынай чарговага заняпаду. Пасля рэформ (8 ст. да н.э.) пачаўся новы перыяд заваёўных войнаў, за 100 гадоў была заваявана ўся Пярэдняя Азія, такім чынам пры (745—727 да н.э.) Асірыя ператварылася ў магутную ваенную дзяржаву, але ўнутрыпалітычная барацьба, і барацьба заваяваных народаў аслаблялі яе. Пры цары Ашурбаніпале (сяр. 7 ст. да н.э.) Асірыя вяла працяглую вайну супраць кааліцыі дзяржаў на чале з Вавілоніяй і Мідыяй, заняпала, была пераможана (605 да н.э.) і знікла. Насельніцтва змяшалася з арамеямі Месапатаміі.
Гл. таксама
- Семіраміда
Літаратура
- Беларуская Савецкая Энцыклапедыя. У 12 т. Т. 1. А — Афіна / Рэдкал.: П. У. Броўка (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1969. — 624 с.: іл., карты.
- Скарына Ф. Творы: Прадмовы, сказанні, пасляслоўі, акафісты, пасхалія / Уступ. арт., падрыхт. тэкстаў, камент., слоўнік А. Ф. Коршунава, паказальнікі А. Ф. Коршунава, В. А. Чамярыцкага. — Мн.: Навука і тэхніка, 1990. — С. 154. — 207 с.: іл. ISBN 5-343-00151-3.
- Довгяло, Г. История Древнего Востока / Г. И. Довгялло, О. В. Перзашкевич, А. А. Прохоров — Минск: ТетраСистемс, 2002 ISBN 985-470-051-8
- Marc Van De Mieroop, A History of the Ancient Near East ca. 3000 — 323 BC. — Wiley-Blackwell, 2006. — ISBN 978-1-4051-4911-2
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Асірыя- Assyria - World History Encyclopedia
- Assyrians: Cavalry and Conquests
- The Assyrian King List
- Cécile Michel, Economy, Society, and Daily Life in the Old Assyrian Period
- Donald A. Mackenzie, MYTHS OF BABYLONIA AND ASSYRIA
- BRADLEY J. PARKER, Archaeological Manifestations of Empire: Assyria's Imprint on Southeastern Anatolia
- Jorgen Laessoe, People Of Ancient Assyria
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Asiryya rabayladalnickaya dzyarzhava na terytoryi suchasnaga Iraka Isnavala z 2 ga tysyachagoddzya da n e da 7 stagoddzya da n e Palitychny i gaspadarchy centr z syaredziny 2 ga tysyachagoddzya da n e Ashur cyaper Kal at Shargat Gistarychnaya dzyarzhavaAsiryyaKarta Novaasiryjskaj dzyarzhavy i yae ekspansii Stalica AshurEkallatum d NineviyaTell Leilan d Kar Tukulti Ninurta d NimrudDur SharukinHaranCarchemish d Mova y aramejskiya movy i akadskaya movaAficyjnaya mova akadskaya mova aramejskiya movy i shumerskaya movaReligiya Shumera akadskaya mifalogiya d Forma kiravannya manarhiyaKirayniki dzyarzhavysar sarrani Medyyafajly na Vikishovishchy Gistoryya Asiryi najbolsh vyadomaya z 18 st da n e Dzyarzhava sklalasya na zemlyah daynejshaga magchyma huryckaga zasyalennya Kalya 2 ga tys da n e getyya plyamyony zmyashalisya z semickimi plyamyonami Paydnyovaj Mesapatamii Neyzabave vygadnae geagrafichnae razmyashchenne Ashura zrabila gorad centram tranzitnaga gandlyu pamizh Paydnyovym Dvuhrechcham i Maloj Aziyaj Z syar 18 st da n e dzyarzhava pad uladaj Vavilonii y chasy vavilonskaga cara Hamurapi paznej u 16 15 st da n e pad uladaj Mitani Nezalezhnasc vernuta y kancy 15 pach 14 st da n e i stvorana mocnaya dzyarzhava na chale z tady zh Asiryya padparadkavala Vaviloniyu Nashchadki Ashurbalita pachali nazyvac syabe carami asiryjskimi Paslya chasovaga zanyapadu 12 st da n e Asiryya adnavila svayu magutnasc pry cary vyala paspyahovyya vojny y Vavilonii Paynochnaj Siryi Finikii napadala na Armyanskae nagor e kanec 12 pach 11 st da n e Ruh aramejskih plyamyonay aslabiy i razdzyaliy dzyarzhavu ale y 10 9 st da n e Asiryya iznoy vyadze zavayoynyya vojny z Vaviloniyaj Urartu Midyyaj shto stala prychynaj chargovaga zanyapadu Paslya reform 8 st da n e pachaysya novy peryyad zavayoynyh vojnay za 100 gadoy byla zavayavana ysya Pyarednyaya Aziya takim chynam pry 745 727 da n e Asiryya peratvarylasya y magutnuyu vaennuyu dzyarzhavu ale ynutrypalitychnaya baracba i baracba zavayavanyh naroday aslablyali yae Pry cary Ashurbanipale syar 7 st da n e Asiryya vyala pracyagluyu vajnu suprac kaalicyi dzyarzhay na chale z Vaviloniyaj i Midyyaj zanyapala byla peramozhana 605 da n e i znikla Naselnictva zmyashalasya z arameyami Mesapatamii Gl taksamaSemiramidaLitaraturaBelaruskaya Saveckaya Encyklapedyya U 12 t T 1 A Afina Redkal P U Broyka gal red i insh Mn BelSE 1969 624 s il karty Skaryna F Tvory Pradmovy skazanni paslyasloyi akafisty pashaliya Ustup art padryht tekstay kament sloynik A F Korshunava pakazalniki A F Korshunava V A Chamyaryckaga Mn Navuka i tehnika 1990 S 154 207 s il ISBN 5 343 00151 3 Dovgyalo G Istoriya Drevnego Vostoka G I Dovgyallo O V Perzashkevich A A Prohorov Minsk TetraSistems 2002 ISBN 985 470 051 8 Marc Van De Mieroop A History of the Ancient Near East ca 3000 323 BC Wiley Blackwell 2006 ISBN 978 1 4051 4911 2SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Asiryya Assyria World History Encyclopedia Assyrians Cavalry and Conquests The Assyrian King List Cecile Michel Economy Society and Daily Life in the Old Assyrian Period Donald A Mackenzie MYTHS OF BABYLONIA AND ASSYRIA BRADLEY J PARKER Archaeological Manifestations of Empire Assyria s Imprint on Southeastern Anatolia Jorgen Laessoe People Of Ancient Assyria