Брэтань

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Брэтань (значэнні).

Брэта́нь (фр.: Bretagne, брэт.: Breizh; Bertaèyn) — рэгіён на паўночным захадзе Францыі, займае большую частку . Размешчаны на паўночным захадзе краіны, на аднайменным паўвостраве, які абмываецца з поўначы Ла-Маншам, а з поўдня Біскайскім залівам. Адміністрацыйны цэнтр рэгіёна — горад Рэн.

Брэтань
фр.: Bretagne
Герб Сцяг^[d]
Краіна	Францыя
Уваходзіць у	зона абароны Захад^[d]
Адміністрацыйны цэнтр	Рэн
Дата ўтварэння	4 чэрвеня 1960
Кіраўнік	Loïg Chesnais-Girard^[d]
Насельніцтва	▲3 422 845 чал. (1 студзеня 2022)
Плошча	27 208 км²
Код ISO 3166-2	FR-BRE
Інтэрнэт-дамен	.bzh^[d]
Афіцыйны сайт (фр.)​ (брэт.)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Геаграфія

Брэтань з’яўляецца часткай , што надае ёй прыродную цэласнасць. Масіў гэты мае, у асноўным, раўнінны характар, яго сярэдняя вышыня над узроўнем мора не перавышае 104 метры. Гэта найбольш старажытны рэгіён з усіх, якія складаюць зараз тэрыторыю Францыі: яго гісторыя пачалася яшчэ да палеазойскай эры.

Большая частка Брэтані месціцца на аднайменным паўвостраве. Атлантычны акіян абмывае 4/5 яго перыметра, а берагавая лінія складае 3000 км вельмі разнастайных па рэльефу берагоў. Дзякуючы ўплыву акіяна, у Брэтані адносна мяккія зімы (27 марозных дзён у годзе ў ) і ўмераная спякота летам. Вясна пачынаецца вельмі рана, з пачатку сакавіка, аднак доўжыцца вельмі доўга, так як пацяпленне нарастае вельмі марудна. Гэта найбольш прыгожы час года, калі зацвітаюць жаўтазель і ўлекс. Ападкаў не вельмі багата (: 760 мм), за выключэннем узвышшаў, дзе яны перавышаюць 1 000 мм. Яны выпадаюць, галоўным чынам, у сезон халадоў. Вятры, жорсткія на берагах, хутка смякчаюцца ва ўнутранай частцы паўвострава лясамі.

У склад Брэтані таксама ўваходзяць астравы Уэсан, Мален, Уа, Геклен, Груа, Іль-дэ-Ба, , Бэль і інш.

Брэтань — самая заходняя частка метрапольнай Францыі, на яе тэрыторыі знаходзяцца самыя заходнія пункты метраполіі — востраў Уэсан, архіпелаг Мален і мыс (кантынентальная).

Прырода

Лясы спрадвеку пакрывалі Арморыку, але ў наш час, з-за сельскагаспадарчых і прамысловых патрэб, лясы парадзелі — аднак, па-ранейшаму, складаюць большую частку ландшафту Брэтані. Адзін з такіх лясоў () увайшоў у легенды.

Сімволіка

 — «Gwenn ha du» (у даслоўным перакладзе з брэтонскай мовы — «белы і чорны») быў створаны ў 1923 годзе Морванам Маршалам. Чатыры белыя паласы прадстаўляюць брыцкія рэгіёны і біскупствы — Леон (фр.: Leon), Трэгор (фр.: Tregor), Карнуай (фр.: Cornouaill) і Ванскі рэгіён (фр.: Vannetais). Пяць чорных палос сімвалізуюць рэгіёны і епархіі, дзе размаўляюць на : Рэн (фр.: Rennes), Нант (фр.: Nantes), Дол (фр.: Dol), Малуін (фр.: Malouin) і Пент’еўр (фр.: Penthievre). быў узяты з герцагскага сцяга. Сукупнасць утварае эмблему, рэалізаваную з захаваннем геральдычных традыцый, а менавіта: сцяг ясны, бачны і пазнавальны здалёку, выразны і поўны.

Нацыянальны гімн: (Старажытная зямля маіх бацькоў).

Дэвіз: Лепш смерць, чым ганьба.

Эмблема: уцёснік.

Святы апякун: Святы Іў / Sant Erwann / St.Yves Helori. Свята — 19 мая.

Гісторыя

З 440 па 600 гг. ідуць некалькі хваляў перасялення брытаў з Брытанскіх астравоў. У войнах з франкамі брэтонцы адстойваюць сваю незалежнасць, і ў наступнае тысячагоддзе Брэтань уваходзіць незалежным герцагствам.

Сярэднявечча

На працягу Сярэднявечча Брэтань лавіравала паміж Францыяй і Англіяй. У 1532 годзе яна ўваходзіць у склад Францыі.

Новы і найноўшы час

У 1963 годзе створаны Фронт вызвалення Брэтані, які пачаў барацьбу за незалежнасць. У 1964 годзе створана палітычная партыя «», якая выступае за аўтаномію Брэтані.

Славутасці

Адна з самых незвычайных славутасцей Брэтані — гэта , якіх налічваецца каля 3000. Іх з’яўленне адносяць да 6-3 тысячагоддзя да н. э., і аб іх значэнні вядома вельмі мала.

Цікавыя факты

Брэтонцы лічацца найлепшымі ў краіне маракамі і рыбаловамі. Важны промысел Брэтані — развядзенне вустрыц і ядомых ракавінак у штучных басейнах — «вустрычных парках».

Вядомыя асобы

• Іў Рашэ
• Жак Карцье
• Тудвал

Гл. таксама

• Каралеўства Брэтань

Знокі

1. archINFORM — 1994. Праверана 6 жніўня 2018.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q265049"></a>
2. décret n° 60-516 du 2 juin 1960 portant harmonisation des circonscriptions administratives // Journal officiel de la République française — 1960. — ISSN 0242-6773
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124947228"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1815103"></a>
3. Populations légales 2022 — INSEE, 2024.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q156616"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q131560738"></a>

Літаратура

• Брэтань // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 3. — С. 301—302. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Брэтань