Бялынічы

Бялы́нічы (трансліт.: Bialyničy) — горад (з 2017) у Магілёўскай вобласці Беларусі, цэнтр Бялыніцкага раёна. Стаіць на рацэ Друць. За 36 км ад Магілёва, паблізу аўтамабільнай дарогі Мінск — Магілёў. За 1 км на ўсход ад гарадскога пасёлка знаходзяцца балота Няропля і тарфяное радовішча Цітаўка. Насельніцтва 10 035 чал. (2017).

Горад Бялынічы Цэнтральная вуліца горада Герб Сцяг Краіна Беларусь Вобласць Магілёўская Раён Бялыніцкі Каардынаты 53°59′44″ пн. ш. 29°42′34″ у. д.^HGЯO Заснаваны 1577 Першая згадка 1577 Ранейшыя назвы Белагародак Горад з 2017 Вышыня цэнтра 182 м Насельніцтва ▼9 553 чал. (1 студзеня 2025) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 2232 Паштовы індэкс 213055 Аўтамабільны код 6 СААТА 7204501000 Бялынічы на карце Беларусі ±

Бялынічы на Вікісховішчы

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню згадваецца з сярэдзіны XVI ст. як сяло ў Аршанскім павеце Віцебскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. З пачатку XVII ст. уласнасць Сапегаў. У 1624 годзе Лаў Сапега заснаваў тут манастыр кармелітаў — адзін з найбагацейшых у ВКЛ. У манастыры знаходзіўся Бялыніцкі абраз Божай Маці, шанаваны хрысціянамі розных канфесій. Праз шматлікія працэсіі і паломніцтва да яе Бялынічы зваліся Беларускай Чанстаховай (абраз знік падчас Вялікай Айчыннай вайны з Магілёўскага краязнаўчага музея). У 1877—1918 гадах у будынках манастыра кармелітаў размяшчаўся праваслаўны Бялыніцкі манастыр Раства Багародзіцы.

У XVII—XVIII стст. у мястэчку дзейнічала друкарня.

У складзе Расійскай імперыі

Малюнак Н. Орды

З 1772 года ў Магілёўскім павеце Расійскай імперыі. На 1773 год у мястэчку дзейнічалі тры ўніяцкія царквы (Нараджэння Маці Божай, Святога Іллі і Святога Мікалая) і каталіцкі касцёл Успення Маці Божай. Пасля 1861 года — цэнтр воласці Магілёўскага павета.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай Бялынічы абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. З 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі ўвайшлі ў склад Савецкай Беларусі.

У часы Вялікай Айчыннай вайны пад нямецкай акупацыяй. З ліпеня 1941 года па кастрычнік 1943 года дзейнічала група падпольшчыкаў, якая ў верасні 1943 года разграміла нямецкі гарнізон.

З 1924 года — цэнтр раёна. З 1938 года — гарадскі пасёлак. 26 чэрвеня 1972 года ў склад Бялынічаў уключана вёска Новы Шлях, у 1977 годзе — Бярозаўка і Задруцкая Слабада, 23 снежня 2009 года — вёска Міхайлоў. З 2017 года — горад.

У 2020 годзе Бялынічы прымаюць Дзень беларускага пісьменства. З гэтай нагоды адноўлены аб’екты інфраструктуры, перабудаваны музей Вітольда Бялыніцкага-Бірулі, выдадзены адмысловы святочны паштовы канверт.

Галерэя

• Будынак, дзе ў 1997-2019 гадах размяшчаўся Бялыніцкі раённы мастацкі музей імя В. К. Бялыніцкага-Бірулі (былая назва музея), цяпер знесены
• Панарама горада з Ільінскай гары
• Каталіцкая капліца парафіі Маці Божай Бялыніцкай
• Мастацкі музей імя Вітольда Каэтанавіча Бялыніцкага-Бірулі ў горадзе Бялынічы (сучасны будынак музея)
• Маці Божая Бялыніцкая. Каменная статуя-анёл, інагураваная з нагоды Дня беларускага пісьменства ў Бялынічах (6 верасня 2020)
• Раённы цэнтр культуры на вуліцы Савецкай

Насельніцтва

• 1785 год — 831 чал.
• 1897 год — 2215 чал.
• 1968 год — 7,3 тыс. чал.
• 1977 год — 6,6 тыс. чал.
• 1995 год — 10,7 тыс. чал.
• 2005 год — 9,9 тыс. чал.
• 2009 год — 10 688 чал. (перапіс)
• 2016 год — 10 220 чал.
• 2017 год — 10 035 чал.

Эканоміка

Прадпрыемствы харчовай прамысловасці

• ААТ «Бялыніцкі пратэінавы завод» — вырабляе муку мясакосную, тлушч тэхнічны і інш., знаходзіцца за межамі горада;
• цэх па вытворчасці сыроў ААТ «Бабуліна крынка».

Таксама дзейнічаюць ДЛУ «Бялыніцкі лясгас», Бялыніцкае УКП «Жылкамгас», гасцініца «Белыя ночы».

Культура

Працуюць Мастацкі музей імя Вітольда Каэтанавіча Бялыніцкага-Бірулі ў горадзе Бялынічы, дзіцячая школа мастацтваў, цэнтралізаваная бібліятэчная сетка, цэнтралізаваная клубная сістэма Бялыніцкага раёна .

Славутасці

Царква ў гонар абраза Божай Маці "Бялыніцкі

• Ільінская гара;
• Парк культуры і адпачынку «Ліпавы гай»;
• Мастацкі музей імя Вітольда Каэтанавіча Бялыніцкага-Бірулі ў горадзе Бялынічы;

• Помнік Вітольду Каэтанавічу Бялыніцкаму-Бірулі (1984);
• Царква ў гонар Іконы Бялыніцкай Божай Маці (1990, мураваная);
• Будынак бровара (канец XIX ст.).

Страчаная спадчына

• Бялыніцкі касцёл і кляштар кармелітаў

Памятныя мясціны

• Яўрэйскія могілкі  (ням.)
• «Алея герояў» і брацкая магіла савецкіх воінаў і партызан (пахаванне 1941 года) у парку культуры і адпачынку «Ліпавы гай».

Вядомыя асобы

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Бялынічаў

• Уладзімір Андрэевіч Арлоўскі (нар. 1939) — беларускі архітэктар.
• Наталля Батракова — беларуская рускамоўная пісьменніца.
• Уладзімір Максімавіч Белахвостаў — беларускі дзяржаўны дзеяч.
• Іосіф Вікенцьевіч Свідзінскі (1918—1996) — удзельнік савецка-фінляндскай 1939—1940 гг. і Вялікай Айчыннай войнаў, Герой Савецкага Саюза. Нарадзіўся ў Бялынічах.
• Янка Шарахоўскі (1908—1973) — беларускі пісьменнік.
• Міхаіл Юшкевіч (1899—1952) — савецкі военачальнік, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны.
• Дзмітрый Мікалаевіч Крутой (нар. 1981) — беларускі дзяржаўны дзеяч.
• Валяр’ян Афанасьевіч Снытко (1939—2021) — расійскі географ беларускага паходжання.
• Дзмітрый Сяргеевіч Набокаў (нар. 1996) — беларускі лёгкаатлет.
• Андрэй Аляксандравіч Ганчук (нар. 1979) — беларускі палітык.

Гл. таксама

• Гарады Магілёўскай вобласці
• Гарады Беларусі

Зноскі

1. GeoNames — 2005. Праверана 9 ліпеня 2017.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q830106"></a>
2. Численность населения на 1 января 2025 г. и среднегодовая численность населения за 2024 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Белстат, 2025.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6520738"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q133574508"></a>
3. Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Магілёўская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2007. — 406 с. — ISBN 978-985-458-159-0. (DJVU)
4. Пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 17 лістапада 2016 г. № 925 «Об отнесении поселков городского типа Белыничи и Круглое Могилевской области к городам районного подчинения» і рашэнне Магілёўскага абласнога Савета дэпутатаў ад 19 снежня 2016 г. № 24-4 «Об отнесении поселков городского типа Белыничи и Круглое Могилевской области к городам районного подчинения» (увайшло ў сілу 18 студзеня 2017 г.) на Нацыянальным прававым Інтэрнэт-партале Рэспублікі Беларусь (руск.)
5. Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
6. Атлас «Чалавек і свет. Мая Радзіма — Беларусь», 4 клас, Тарасаў С. В. і інш., Мн., Белкартаграфія, 2014, ISBN 978-985-508-367-3 — Вучэбны дапаможнік для 4 класа ўстаноў агульнай сярэдняй адукацыі з беларускай і рускай мовамі навучання, с.11
7. LVIA, f. 1177 ap. 1 b. 4373
8. Рогаў, А. Б. Бялыніцкае патрыятычнае падполле // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — 537 с. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0. — С. 163.
9. Рашэнне выканаўчага камітэта Магілёўскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 26 чэрвеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 20 (1358).
10. Рашэнні выканкома Магілёўскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 18 кастрычніка і 22 лістапада 1977 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1978, № 3 (1557).
11. Решение Могилевского областного Совета депутатов от 23 декабря 2009 г. № 17-16 Об изменении административно-территориального устройства некоторых административно-территориальных единиц Могилевской области
12. Минсвязи выпустит конверт с оригинальной маркой "День белорусской письменности в Белыничах" (руск.)  (нявызн.) ?. Зара над Друццю -- zara.by (19 жніўня 2020). Праверана 3 сакавіка 2024.
13. БелЭн 1996.
14. ВСЭ 1970.
15. Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.
16. Белыничский районный исполнительный комитет (нявызн.). belynichi.gov.by. Праверана 5 сакавіка 2025.
17. Культурныя ўстановы раёна на сайце Бялыніцкага райвыканкама.
18. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 255. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0238-5 (Т. 14).

Літаратура

• Бялы́нічы // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 3. — С. 403. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).
• Белы́ничи // Т. 3. Бари — Браслет. — М. : Советская энциклопедия, 1970. — С. 166. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Бялынічы

• Геаграфічныя звесткі па тэме Бялынічы на OpenStreetMap
• Бялынічы на Ганцавіцкім краязнаўча-інфармацыйным партале Архівавана 9 сакавіка 2014.
• Надвор’е ў горадзе Бялынічы