Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Вануа́ту (бісл.: Vanuatu, фр.: Vanuatu, англ.: Vanuatu), Рэспу́бліка Вануа́ту (бісл.: Ripablik blong Vanuatu, фр.: République du Vanuatu, англ.: Republic of Vanuatu) — ціхаакіянская дзяржава ў Меланезіі. Мяжуе на поўначы з тэрытарыяльнымі водамі Саламонавых Астравоў, на захадзе з эканамічнай зонай Аўстраліі, на паўднёвым захадзе з тэрытарыяльнымі водамі Новай Каледоніі, на ўсходзе — з тэрытарыяльнымі водамі Фіджы. Працягласць прыбярэжнай паласы — 2528 км. Рэспубліка Вануату размешчана на 83 астравах архіпелага Новыя Гебрыды. Агульная плошча сушы — 12 190 км². Насельніцтва Вануату — 215446 чал. (2008). Сталіца — Порт-Віла. Вануату — сябра ААН, Садружнасці нацый, Франкафоніі, Паўднёваціхаакіянскай камісіі і Форума ціхаакіянскіх астравоў.
| |||||
 | |||||
| Дэвіз: «Long God Yumi Stanap» | |||||
| Гімн: «Yumi, Yumi, Yumi» | |||||
| Дата незалежнасці | 30 ліпеня 1980 (ад Францыі і Вялікабрытаніі) | ||||
| Афіцыйныя мовы | біслама, англійская, французская | ||||
| Сталіца | Порт-Віла | ||||
| Найбуйнейшыя гарады | Порт-Віла | ||||
| Форма кіравання | Парламенцкая рэспубліка | ||||
| Прэзідэнт | Іолу Абіл | ||||
| Плошча • Агулам | 161-я ў свеце 12 190 км² | ||||
| Насельніцтва • Ацэнка (2009) • Шчыльнасць | 243 304 чал. (188-я) 19,7 чал./км² | ||||
| ВУП • Разам (2008) • На душу насельніцтва | $998 млн (181-ы) $4 251 | ||||
| Валюта | Вату (VUV) | ||||
| Інтэрнэт-дамен | .vu | ||||
| Код ISO (Alpha-2) | VU | ||||
| Код ISO (Alpha-3) | VUT | ||||
| Код МАК | VAN | ||||
| Тэлефонны код | +678 | ||||
| Часавыя паясы | UTC+11 і Pacific/Efate[d] | ||||
Гімн Yumi, Yumi, Yumi.
Прырода
У склад дзяржавы ўваходзіць 12 значных астравоў, у т.л. Эспірыту-Санта (пл. 3,7 тыс. км²), (2 тыс. км²), (1 тыс. км²), Эфатэ (0,9 тыс. км²), і каля 70 дробных. Рэльеф горны (вышыня да 1888 м); каля 60 вулканаў, у т.л. 10 дзеючых; ёсць каралавыя астравы, акаймаваныя рыфамі. Бываюць землетрасенні. Карысныя выкапні: марганцавая руда, алмазы, золата і серабро, сера. Клімат трапічны, з гарачым і дажджлівым сезонам (лістапад—красавік), цыклонамі. Сярэднямесячная тэмпература паветра 20—27 °C. Сярэднегадавая колькасць ападкаў 2310 мм. Пераважае расліннасць трапічных лясоў. Мора багатае рыбай.
Гісторыя
Першым востравам, заўважаным еўрапейцамі, стаў Эспірыту-Санта, адкрыты іспанскім мараплаўцам Педра Фернандэсам Кіросам у 1606 годзе і прыняты за частку «невядомай Паўднёвай зямлі». У 1906 годзе астравы сталі кандамініумам Брытаніі і Францыі пад назвай «Новыя Гебрыды». 30 ліпеня 1980 г. астравы атрымалі незалежнасць пад назвай «Рэспубліка Вануату».
Дзяржаўны лад і палітыка
Згодна з Канстытуцыяй 1980, Вануату — парламенцкая рэспубліка. Кіраўнік дзяржавы — прэзідэнт, абіраецца парламентам тэрмінам на 5 гадоў.
Заканадаўчая ўлада належыць аднапалатнаму парламенту — Нацыянальнаму сходу, які складаецца з 52 членаў і абіраецца насельніцтвам тэрмінам на 4 гады. Выбарчым правам надзелены ўсе грамадзяне, якія дасягнулі 18-гадовага ўзросту. Выканаўчая ўлада ажыццяўляецца ўрадам на чале з прэм’ер-міністрам, які абіраецца парламентам з ліку дэпутатаў. Склад кабінета міністраў прызначаецца прэм’ер-міністрам таксама з членаў Нацыянальнага сходу.
Вышэйшая судовая ўлада — Вярхоўны суд. Яго старшыня прызначаецца прэзідэнтам краіны пасля кансультацыі з прэм’ер-міністрам і лідарам апазіцыі, а тры суддзі — па рэкамендацыі Юрыдычнай камісіі.
Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел
На працягу чатырох гадоў пасля падпісання канвенцыі 1906 г. аб стварэнні кандамініума на Новых Гебрыдах адсутнічала адміністрацыйнае дзяленне, а разгляд розных спраў з удзелам меланезійцаў ажыццяўляў не агульны суд, а Ваенна-марская камісія. У 1911 г. былі зроблены першыя крокі па правядзенні адміністрацыйнай рэформы. У выніку ў 1912 г. на некаторых астравах Новых Гебрыдаў былі прызначаны прадстаўнікі (за выключэннем вострава Эфатэ), якія сачылі за працаўладкаваннем, разглядалі розныя скаргі ад насельніцтва. Брытанскія прадстаўнікі былі накіраваны на астравы і , французскія — на астравы і . У 1985 г. была праведзена чарговая адміністрацыйная рэформа, вынікам якой стала скасаванне чатырох акругаў і стварэнне адзінаццаці астраўных саветаў.
З 1994 г. Рэспубліка Вануату падзяляецца на 6 правінцый. Назвы правінцый утвораны з першых складоў або літар асноўных астравоў, якія ўваходзяць у склад правінцыі.
| Правінцыя | Назва на англійскай мове | Плошча (км²) | Насельніцтва (2000 год) | Адміністрацыйны цэнтр |
|---|---|---|---|---|
| Малампа | Malampa | 2 779 | 36 100 | |
| Пенама | Pénama | 1 198 | 28 960 | Лангана |
| Санма | Sanma | 4 248 | 32 340 | Луганвіл |
| Тафеа | Tafea | 1 628 | 27 530 | Ісангел |
| Торба | Torba | 882 | 7 870 | Сола |
| Шэфа | Shéfa | 1 455 | 45 280 | Порт-Віла |
| Усяго | 12 190 | 178 080 |
Зноскі
- "2009 Census Household Listing Counts" (.PDF). Vanuatu National Statistics Office. 2009. Праверана January 6, 2010.
{{cite journal}}: Шаблон цытавання journal патрабуе|journal=() - Vanuatu(недаступная спасылка). International Monetary Fund. Архівавана з першакрыніцы 5 чэрвеня 2011. Праверана 1 кастрычніка 2009.
- https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/australasia
- Tufala Gavman. Reminisces from the Anglo-French Condominium of the New Hebrides / Brian J. Bresnihan, Keith Woodward, editors. — Suva, Fiji: Institute of Pacific Studies, University of the South Pacific, 2002. — Р. 26. — ISBN 982-02-0342-2
- Tufala Gavman. Reminisces from the Anglo-French Condominium of the New Hebrides / Brian J. Bresnihan, Keith Woodward, editors. — Suva, Fiji: Institute of Pacific Studies, University of the South Pacific, 2002. — Р. 27. — ISBN 982-02-0342-2
Літаратура
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).
- Океания: Справочник. — М.: Наука. Главная редакция восточной литературы, 1982. — С. 154—172. — 381 с. — 15 000 экз. (руск.)
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Вануату
Дадатковыя публікацыі
- A Brief Overview of the Old New Hebrides
- Culture contact and John Frum movement on Tanna (New Hebrides)
- Custom and Politics in the New Hebrides
- John Frum Movement in Tanna
- Looking to Epi: Further Consequences of the Kuwae Erruption, Central Vanuatu, AD 1452 Архівавана 5 мая 2008.
- Language, Space and Identity in Vanuatu
- Magic Gardens in Tanna
- Morphology and structure of the southern part of the New Hebrides island arc system
- New Hebrides trench: subduction rate from associated lithospheric bulge
- Rethinking kinship in Island Melanesia: North Vanuatu sociality in comparative perspective Архівавана 9 ліпеня 2013.
- Seismology and Structure of the New Hebrides
- Soils of the New Hebrides islands
- The impact of population patterns and cash-cropping on urban migration in the New Hebrides
- The tree and the canoe : roots and mobility in Vanuatu societies
- Uniformity of Culture and Local Variations in the North Central New Hebrides
- Vanuatu palms : their distribution and uses
Спасылкі на англійскай мове
- Сайт урада Вануату Архівавана 23 верасня 2010.
- Нацыянальная статыстыка
- Афіцыйны сайт турызму Вануату
- Культурны цэнтр Вануату Архівавана 18 красавіка 2009.
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Vanua tu bisl Vanuatu fr Vanuatu angl Vanuatu Respu blika Vanua tu bisl Ripablik blong Vanuatu fr Republique du Vanuatu angl Republic of Vanuatu cihaakiyanskaya dzyarzhava y Melanezii Myazhue na poynachy z terytaryyalnymi vodami Salamonavyh Astravoy na zahadze z ekanamichnaj zonaj Aystralii na paydnyovym zahadze z terytaryyalnymi vodami Novaj Kaledonii na yshodze z terytaryyalnymi vodami Fidzhy Pracyaglasc prybyarezhnaj palasy 2528 km Respublika Vanuatu razmeshchana na 83 astravah arhipelaga Novyya Gebrydy Agulnaya ploshcha sushy 12 190 km Naselnictva Vanuatu 215446 chal 2008 Stalica Port Vila Vanuatu syabra AAN Sadruzhnasci nacyj Frankafonii Paydnyovacihaakiyanskaj kamisii i Foruma cihaakiyanskih astravoy Respublika Vanuatu bisl Ripablik blong Vanuatu fr Republique du Vanuatu angl Republic of Vanuatu Scyag Vanuatu Gerb VanuatuDeviz Long God Yumi Stanap Gimn Yumi Yumi Yumi Data nezalezhnasci 30 lipenya 1980 ad Francyi i Vyalikabrytanii Aficyjnyya movy bislama anglijskaya francuzskayaStalica Port VilaNajbujnejshyya garady Port VilaForma kiravannya Parlamenckaya respublikaPrezident Iolu AbilPloshcha Agulam 161 ya y svece 12 190 km Naselnictva Acenka 2009 Shchylnasc 243 304 chal 188 ya 19 7 chal km VUP Razam 2008 Na dushu naselnictva 998 mln 181 y 4 251Valyuta Vatu VUV Internet damen vuKod ISO Alpha 2 VUKod ISO Alpha 3 VUTKod MAK VANTelefonny kod 678Chasavyya payasy UTC 11 i Pacific Efate d Gimn Yumi Yumi Yumi PryrodaU sklad dzyarzhavy yvahodzic 12 znachnyh astravoy u t l Espirytu Santa pl 3 7 tys km 2 tys km 1 tys km Efate 0 9 tys km i kalya 70 drobnyh Relef gorny vyshynya da 1888 m kalya 60 vulkanay u t l 10 dzeyuchyh yosc karalavyya astravy akajmavanyya ryfami Byvayuc zemletrasenni Karysnyya vykapni margancavaya ruda almazy zolata i serabro sera Klimat trapichny z garachym i dazhdzhlivym sezonam listapad krasavik cyklonami Syarednyamesyachnaya temperatura pavetra 20 27 C Syarednegadavaya kolkasc apadkay 2310 mm Peravazhae raslinnasc trapichnyh lyasoy Mora bagatae rybaj GistoryyaPershym vostravam zayvazhanym eyrapejcami stay Espirytu Santa adkryty ispanskim maraplaycam Pedra Fernandesam Kirosam u 1606 godze i prynyaty za chastku nevyadomaj Paydnyovaj zyamli U 1906 godze astravy stali kandaminiumam Brytanii i Francyi pad nazvaj Novyya Gebrydy 30 lipenya 1980 g astravy atrymali nezalezhnasc pad nazvaj Respublika Vanuatu Dzyarzhayny lad i palitykaAsnoyny artykul Zgodna z Kanstytucyyaj 1980 Vanuatu parlamenckaya respublika Kiraynik dzyarzhavy prezident abiraecca parlamentam terminam na 5 gadoy Zakanadaychaya ylada nalezhyc adnapalatnamu parlamentu Nacyyanalnamu shodu yaki skladaecca z 52 chlenay i abiraecca naselnictvam terminam na 4 gady Vybarchym pravam nadzeleny yse gramadzyane yakiya dasyagnuli 18 gadovaga yzrostu Vykanaychaya ylada azhyccyaylyaecca yradam na chale z prem er ministram yaki abiraecca parlamentam z liku deputatay Sklad kabineta ministray pryznachaecca prem er ministram taksama z chlenay Nacyyanalnaga shodu Vyshejshaya sudovaya ylada Vyarhoyny sud Yago starshynya pryznachaecca prezidentam krainy paslya kansultacyi z prem er ministram i lidaram apazicyi a try suddzi pa rekamendacyi Yurydychnaj kamisii Administracyjna terytaryyalny padzel Na pracyagu chatyroh gadoy paslya padpisannya kanvencyi 1906 g ab stvarenni kandaminiuma na Novyh Gebrydah adsutnichala administracyjnae dzyalenne a razglyad roznyh spray z udzelam melanezijcay azhyccyaylyay ne agulny sud a Vaenna marskaya kamisiya U 1911 g byli zrobleny pershyya kroki pa pravyadzenni administracyjnaj reformy U vyniku y 1912 g na nekatoryh astravah Novyh Gebryday byli pryznachany pradstayniki za vyklyuchennem vostrava Efate yakiya sachyli za pracayladkavannem razglyadali roznyya skargi ad naselnictva Brytanskiya pradstayniki byli nakiravany na astravy i francuzskiya na astravy i U 1985 g byla pravedzena chargovaya administracyjnaya reforma vynikam yakoj stala skasavanne chatyroh akrugay i stvarenne adzinaccaci astraynyh savetay Z 1994 g Respublika Vanuatu padzyalyaecca na 6 pravincyj Nazvy pravincyj utvorany z pershyh skladoy abo litar asnoynyh astravoy yakiya yvahodzyac u sklad pravincyi Pravincyya Nazva na anglijskaj move Ploshcha km Naselnictva 2000 god Administracyjny centrMalampa Malampa 2 779 36 100Penama Penama 1 198 28 960 LanganaSanma Sanma 4 248 32 340 LuganvilTafea Tafea 1 628 27 530 IsangelTorba Torba 882 7 870 SolaShefa Shefa 1 455 45 280 Port VilaUsyago 12 190 178 080Znoski 2009 Census Household Listing Counts PDF Vanuatu National Statistics Office 2009 Praverana January 6 2010 a href wiki D0 A8 D0 B0 D0 B1 D0 BB D0 BE D0 BD Cite journal title Shablon Cite journal cite journal a Shablon cytavannya journal patrabue journal Vanuatu nyavyzn nedastupnaya spasylka International Monetary Fund Arhivavana z pershakrynicy 5 chervenya 2011 Praverana 1 kastrychnika 2009 https data iana org time zones tzdb 2021e australasia Tufala Gavman Reminisces from the Anglo French Condominium of the New Hebrides Brian J Bresnihan Keith Woodward editors Suva Fiji Institute of Pacific Studies University of the South Pacific 2002 R 26 ISBN 982 02 0342 2 Tufala Gavman Reminisces from the Anglo French Condominium of the New Hebrides Brian J Bresnihan Keith Woodward editors Suva Fiji Institute of Pacific Studies University of the South Pacific 2002 R 27 ISBN 982 02 0342 2LitaraturaBelaruskaya encyklapedyya U 18 t T 3 Belarusy Varanec Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 1996 T 3 511 s 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0068 4 t 3 Okeaniya Spravochnik M Nauka Glavnaya redakciya vostochnoj literatury 1982 S 154 172 381 s 15 000 ekz rusk SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme VanuatuDadatkovyya publikacyi Razdzel Vikipedyi na move bislamaA Brief Overview of the Old New Hebrides Culture contact and John Frum movement on Tanna New Hebrides Custom and Politics in the New Hebrides John Frum Movement in Tanna Looking to Epi Further Consequences of the Kuwae Erruption Central Vanuatu AD 1452 Arhivavana 5 maya 2008 Language Space and Identity in Vanuatu Magic Gardens in Tanna Morphology and structure of the southern part of the New Hebrides island arc system New Hebrides trench subduction rate from associated lithospheric bulge Rethinking kinship in Island Melanesia North Vanuatu sociality in comparative perspective Arhivavana 9 lipenya 2013 Seismology and Structure of the New Hebrides Soils of the New Hebrides islands The impact of population patterns and cash cropping on urban migration in the New Hebrides The tree and the canoe roots and mobility in Vanuatu societies Uniformity of Culture and Local Variations in the North Central New Hebrides Vanuatu palms their distribution and usesSpasylki na anglijskaj move Sajt urada Vanuatu Arhivavana 23 verasnya 2010 Nacyyanalnaya statystyka Aficyjny sajt turyzmu Vanuatu Kulturny centr Vanuatu Arhivavana 18 krasavika 2009