Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Вугаль — цвёрды, гаручы, вуглевадародны выкапень расліннага паходжання. Утвараецца з прадуктаў распаду рэшткаў вышэйшых раслін. Сярод паліўна-энергетычных рэсурсаў запасы вугалю найвялікшыя. Вылучаюць два віды вугалю — буры і каменны. Падзел вугалёў на гэтыя дзве групы ўмоўны і акрэсленых меж паміж імі няма. Бурыя вуглі ў адрозненні ад каменных змяшчаюць адносна мала вугляроду і шмат кіслароду, што абумоўлівае ніжэйшую цеплыню згарання і большую вільготнасць.
Здабыча вугалю
Сусветныя запасы вугалю складаюць звыш 5 трлн тон. Найвялікшыя радовішчы вугалю знаходзяцца ў ЗША (445 млрд тон), Кітаі (272), Расіі (200), ПАР (130), Германіі (100), Аўстраліі (90), Вялікабрытаніі (50), Канадзе (50), Індыі (29) і Польшчы (25 млрд тон). Пры бягучым узроўні спажывання вугалю (4,5 млрд тон у год), вядомых на сённяшні дзень запасаў можа хапіць прыкладна на 400 год.
У 2004 годзе ў свеце было здабыта 5500 млн тон вугалю (у 2003 годзе — 4835). Лідары: Кітай — 1956, ЗША — 1020, Індыя — 397, Аўстралія — 365, Расія — 283, ПАР — 253, Германія — 208, Польшча — 159, Інданезія — 136, Казахстан — 87, Украіна — 81, Грэцыя — 74, Канада — 67, Чэхія — 64, Калумбія — 53, Турцыя — 48. Найбольш высокае развіццё вуглездабычы ідзе ў Кітаі, ЗША, Інданезіі і Калумбіі.
Прыкладна 10 % вугалю (500 млн тон) выкарыстоўваецца для вытворчасці каля 400 млн тон коксу, нязначную частку для вытворчасці сінтэтычнага вадкага паліва, газу, электродаў, адсарбентаў, карбідаў кальцыю і крэмнію.
Спажыванне вугалю
Спажыванне вугалю ў млн тон.
| Рэгіён | 2001 | 2005 | Змены |
|---|---|---|---|
| ЗША | 1060 | 1567 | +47,8 % |
| Заходняя Еўропа | 574 | 463 | −19,3 % |
| Японія | 166 | 202 | +21,7 % |
| Краіны былога СССР | 446 | 436 | −2,2 % |
| Кітай | 1383 | 2757 | +99,3 % |
| Індыя | 360 | 611 | +69,7 % |
| Астатні свет | 1274 | 3518 | +20,7 % |
| Агулам | 5263 | 7574 | +43,9 % |
Каменны вугаль
Каменны вугаль — выкапнёвы гумусавы вугаль больш высокай ступені вугалефікацыі ў параўнанні з бурым вугалем. Па міжнароднай класіфікацыі да каменных адносяць вугалі з вышэйшай цеплынёй гарэння больш за 23,88 МДж (5700 ккал/кг) і выхадам лятучых болей 9 %. Каменны вугаль змяшчае ў гаручай масе ад 75 да 97 % вугляроду. Каменны вугаль распаўсюджаны ў адкладах каменнавугальнай, пермскай і юрскай сістэм. Глыбіня знаходжання каменнага вугалю — ад паверхні да 2000—2500 метраў. Ён утварыўся з прадуктаў распаду арганічных астаткаў вышэйшых раслін, якія змяніліся пад уплывам вялікага ціску парод зямной кары, якія іх акружаюць, і параўнальна высокай тэмпературы. З узрастаннем ступені пераўтварэння паслядоўна павялічваецца ўтрыманне вугляроду і адначасова змяншаецца колькасць кіслароду, вадароду, лятучых рэчываў; змяняецца цеплыня згарання, здольнасць спякацца і іншыя ўласцівасці.
Буры вугаль
Буры вугаль, пераходная форма ад торфу да каменнага вугалю. Ад торфу буры вугаль адрознівае большая гаматнасць і меншае ўтрыманне розных раслінных астаткаў, ад каменнага вугалю — галоўным чынам афарбоўкай бурымі тонамі(ад кававага да чорнага). Буры вугаль на паветры хутка расколваецца на дробныя кавалкі.
Для бурага вугалю ўласціва наяўнасць гумінавых кіслот, высокая гіграскапічнасць і вільготнасць. У гаручай масе буры вугаль утрыманне вугляроду 55—78 %, вадароду 4—6,5 %, кіслароду 15-30 %; вышэйшай цеплынёй гарэння рабочай масы бязпопельнага вугалю меней 23,88 МДж (5700 ккал/кг); выхад першаснай смалы 5—20 % і болей; утрыманне лятучых рэчываў у залежнасці ад петраграфічнага склада вугалю важыцца ад 65 да 40 %. Па генетычным прыкметам буры вугаль дзеляць на шчыльныя і зямлістыя разнастайнасці, уключаючы да астатніх і лігніты, які ўяўляюць сабой асобны від пераўтварэння і захавання абломкаў з драўлянай структурай. Акрамя структурных адрозненняў, улічваецца неаднолькавае ўтрыманне вільгаці кіслароду, лятучых рэчываў і першаснай смалы. Па беларускай класіфікацыі буры вугаль дзеліцца на тры тэхналагічныя групы: Б1 с вільгаццю звыш 40 %, Б2 — 30—40 % і Б3 — менш 30 %.
Найбольш буйныя радовішчы бурага вугалю характэрны для мезазойскага і кайназойскага ўзросту; буры вугаль утварае як невялікія праслойкі, так і буйныя пласты — да 100—120 метраў.
Буры вугаль выкарыстоўваецца як энергетычнае паліва і хімічная сыравіна для атрымання вадкага паліва і розных сінтэтычных рэчываў, газа і ўгнаенняў.
Галоўныя радовішчы бурага вугалю знаходзяцца ў Расіі, Германіі, Польшчы, Чэхіі, Аўстраліі.
Гл. таксама
- Гагат
Крыніцы
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Катэгорыя: Вугаль
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Vugal cvyordy garuchy vuglevadarodny vykapen raslinnaga pahodzhannya Utvaraecca z praduktay raspadu reshtkay vyshejshyh raslin Syarod paliyna energetychnyh resursay zapasy vugalyu najvyalikshyya Vyluchayuc dva vidy vugalyu bury i kamenny Padzel vugalyoy na getyya dzve grupy ymoyny i akreslenyh mezh pamizh imi nyama Buryya vugli y adroznenni ad kamennyh zmyashchayuc adnosna mala vuglyarodu i shmat kislarodu shto abumoylivae nizhejshuyu ceplynyu zgarannya i bolshuyu vilgotnasc Zdabycha vugalyuSusvetnyya zapasy vugalyu skladayuc zvysh 5 trln ton Najvyalikshyya radovishchy vugalyu znahodzyacca y ZShA 445 mlrd ton Kitai 272 Rasii 200 PAR 130 Germanii 100 Aystralii 90 Vyalikabrytanii 50 Kanadze 50 Indyi 29 i Polshchy 25 mlrd ton Pry byaguchym uzroyni spazhyvannya vugalyu 4 5 mlrd ton u god vyadomyh na syonnyashni dzen zapasay mozha hapic prykladna na 400 god U 2004 godze y svece bylo zdabyta 5500 mln ton vugalyu u 2003 godze 4835 Lidary Kitaj 1956 ZShA 1020 Indyya 397 Aystraliya 365 Rasiya 283 PAR 253 Germaniya 208 Polshcha 159 Indaneziya 136 Kazahstan 87 Ukraina 81 Grecyya 74 Kanada 67 Chehiya 64 Kalumbiya 53 Turcyya 48 Najbolsh vysokae razviccyo vuglezdabychy idze y Kitai ZShA Indanezii i Kalumbii Prykladna 10 vugalyu 500 mln ton vykarystoyvaecca dlya vytvorchasci kalya 400 mln ton koksu nyaznachnuyu chastku dlya vytvorchasci sintetychnaga vadkaga paliva gazu elektroday adsarbentay karbiday kalcyyu i kremniyu Vugalny kar er u Garcvajlery Germaniya Panarama vysokaj razdzyalyalnasci Spazhyvanne vugalyuSpazhyvanne vugalyu y mln ton Regiyon 2001 2005 ZmenyZShA 1060 1567 47 8 Zahodnyaya Eyropa 574 463 19 3 Yaponiya 166 202 21 7 Krainy byloga SSSR 446 436 2 2 Kitaj 1383 2757 99 3 Indyya 360 611 69 7 Astatni svet 1274 3518 20 7 Agulam 5263 7574 43 9 Kamenny vugalAsnoyny artykul Kamenny vugal Kavalak kamennaga vugalyu Kamenny vugal vykapnyovy gumusavy vugal bolsh vysokaj stupeni vugalefikacyi y paraynanni z burym vugalem Pa mizhnarodnaj klasifikacyi da kamennyh adnosyac vugali z vyshejshaj ceplynyoj garennya bolsh za 23 88 MDzh 5700 kkal kg i vyhadam lyatuchyh bolej 9 Kamenny vugal zmyashchae y garuchaj mase ad 75 da 97 vuglyarodu Kamenny vugal raspaysyudzhany y adkladah kamennavugalnaj permskaj i yurskaj sistem Glybinya znahodzhannya kamennaga vugalyu ad paverhni da 2000 2500 metray Yon utvaryysya z praduktay raspadu arganichnyh astatkay vyshejshyh raslin yakiya zmyanilisya pad uplyvam vyalikaga cisku parod zyamnoj kary yakiya ih akruzhayuc i paraynalna vysokaj temperatury Z uzrastannem stupeni peraytvarennya paslyadoyna pavyalichvaecca ytrymanne vuglyarodu i adnachasova zmyanshaecca kolkasc kislarodu vadarodu lyatuchyh rechyvay zmyanyaecca ceplynya zgarannya zdolnasc spyakacca i inshyya ylascivasci Bury vugalAsnoyny artykul Bury vugal Bury vugal perahodnaya forma ad torfu da kamennaga vugalyu Ad torfu bury vugal adroznivae bolshaya gamatnasc i menshae ytrymanne roznyh raslinnyh astatkay ad kamennaga vugalyu galoynym chynam afarboykaj burymi tonami ad kavavaga da chornaga Bury vugal na pavetry hutka raskolvaecca na drobnyya kavalki Dlya buraga vugalyu ylasciva nayaynasc guminavyh kislot vysokaya gigraskapichnasc i vilgotnasc U garuchaj mase bury vugal utrymanne vuglyarodu 55 78 vadarodu 4 6 5 kislarodu 15 30 vyshejshaj ceplynyoj garennya rabochaj masy byazpopelnaga vugalyu menej 23 88 MDzh 5700 kkal kg vyhad pershasnaj smaly 5 20 i bolej utrymanne lyatuchyh rechyvay u zalezhnasci ad petragrafichnaga sklada vugalyu vazhycca ad 65 da 40 Pa genetychnym prykmetam bury vugal dzelyac na shchylnyya i zyamlistyya raznastajnasci uklyuchayuchy da astatnih i lignity yaki yyaylyayuc saboj asobny vid peraytvarennya i zahavannya ablomkay z draylyanaj strukturaj Akramya strukturnyh adroznennyay ulichvaecca neadnolkavae ytrymanne vilgaci kislarodu lyatuchyh rechyvay i pershasnaj smaly Pa belaruskaj klasifikacyi bury vugal dzelicca na try tehnalagichnyya grupy B1 s vilgaccyu zvysh 40 B2 30 40 i B3 mensh 30 Najbolsh bujnyya radovishchy buraga vugalyu harakterny dlya mezazojskaga i kajnazojskaga yzrostu bury vugal utvarae yak nevyalikiya praslojki tak i bujnyya plasty da 100 120 metray Bury vugal vykarystoyvaecca yak energetychnae paliva i himichnaya syravina dlya atrymannya vadkaga paliva i roznyh sintetychnyh rechyvay gaza i ygnaennyay Galoynyya radovishchy buraga vugalyu znahodzyacca y Rasii Germanii Polshchy Chehii Aystralii Gl taksamaGagatKrynicySpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Kategoryya Vugal