Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Гален (лац.: Aelius Galenus ці Claudius Galenus, грэч. Γαληνός; 129—199 ці 217) — рымскі ўрач і філосаф грэчаскага паходжання. Гален зрабіў каштоўны ўклад у разуменне шматлікіх навуковых дысцыплін, такіх як анатомія, фізіялогія, паталогія, фармакалогія і неўралогія, а таксама філасофія і логіка.
| Гален | |
|---|---|
| Γαληνός | |
 | |
| Дата нараджэння | верасень 129 |
| Месца нараджэння |
|
| Дата смерці | не раней за 201 і не пазней за 216 |
| Месца смерці |
|
| Грамадзянства | |
| Бацька | Аэлій Нікан[d] |
| Род дзейнасці | урач-пісьменнік, хірург, біёлаг, нейрабіёлаг, урач, філосаф |
| Навуковая сфера | медыцына, анатомія |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Распаўсюджанае напісанне імені як Клаўдый Гален (лац.: Claudius Galenus) з’яўляецца толькі ў эпоху Адраджэння і не зафіксавана ў рукапісах; лічыцца, што гэта памылковая расшыфроўка скарачэння Cl. ().
Сын багатага архітэктара, Гален атрымаў выдатную адукацыю, шмат падарожнічаў, сабраўшы вялікую колькасць медыцынскай інфармацыі. Пасяліўшыся ў Рыме, лячыў знатных асоб, стаўшы з цягам часу асабістым урачом некалькіх Рымскіх імператараў.
Яго тэорыі дамінавалі ў еўрапейскай медыцыне на працягу 1300 гадоў. Яго анатоміяй, заснаванай на малпаў і свіней, карысталіся да з’яўлення ў 1543 годзе працы «» Андрэаса Везалія, яго тэорыя кровазвароту праіснавала да 1628 года, калі Уільям Гарвей апублікаваў сваю працу «Анатамічнае даследаванне аб руху сэрца і крыві ў жывёл», у якім даў апісанне ролі сэрца ў кровазвароце. Студэнты медыкі вывучалі Галена да 19 стагоддзя ўключна. Яго тэорыя аб тым, што мозг кантралюе рухі пры дапамозе нервовай сістэмы з’яўляецца актуальнай і сёння.
Біяграфія
Раннія гады
Імя Галена грэч. Γαληνός, Galēnos паходзіць ад прыметніка «γαληνός», «спакойны».
Гален апісвае сваё юнацтва ў сачыненні «Аб прыхільнасцях розуму». Ён нарадзіўся ў верасні 129 года. Яго бацька, Нікан, быў багатым і знатным архітэктарам, які цікавіўся філасофіяй, матэматыкай, логікай, астраноміяй, сельскай гаспадаркай і літаратурай. Гален апісвае свайго бацьку як «вельмі ласкавага, простага, добрага і добразычлівага чалавека». У той час Пергам быў значным культурным і інтэлектуальным цэнтрам, які быў вядомы сваёй бібліятэкай (), другой па велічыні пасля александрыйскай, і прыцягваў як філосафаў-стоікаў, так і платонікаў. Гален быў прадстаўлены пергамскім філосафам ва ўзросце 14 гадоў. Яго заняткі філасофіяй уключалі ўсе існаваўшыя на той час філасофскія сістэмы, уключаючы філасофію Арыстоцеля і эпікурэізм. Яго бацька хацеў, каб Гален стаў стаў філосафам ці палітыкам, і стараўся навучаць яго ў пытаннях літаратуры і філасофіі. Гален сцвярджае, што прыкладна ў 145 годзе яго бацька ўбачыў сон, у якім Асклепій загадаў Нікану паслаць сына вывучаць медыцыну. Бацька не пашкадаваў грошай, і ў 16 гадоў Гален пачаў вывучаць медыцыну ў , дзе правучыўся чатыры гады. Асклепіён быў адначасова і храмам, і бальніцай, у якой любы жадаючы мог прыйсці шукаць дапамогі свяшчэннаслужыцеляў. Сюды прыязджалі рымляне ў пошуках лячэння. Храм быў таксама прытулкам вядомых людзей, такіх як гісторык Клаўдзій Харакс, прамоўца , сафіст Палемон, консул Руфін Куспій.
У 148 годзе, калі Галену было 19 гадоў, бацька памер, пакінуўшы яму сваю маёмасць. Гален паслухаўся парады Гіпакрата і накіраваўся вучыцца, наведаўшы Смірну, Карынф, Крыт, Кілікію, і, нарэшце, Вялікую медыцынскую школу ў Александрыі, тым самым вывучыўшы розныя медыцынскія традыцыі. У 157 годзе, у 28 гадоў Гален вярнуўся ў Пергам і стаў урачом гладыятараў першасвяшчэнніка Азіі, аднаго з самых уплывовых і багатых людзей у Азіі. Гален сцвярджае, што першасвяшчэннік абраў яго пасля таго, як ён выцягнуў вантробы малпы і прапанаваў іншым урачам вярнуць яе ў нармальны стан. Пасля таго, як яны адмовіліся, Гален зрабіў гэта сам, заслужыўшы давер першасвяшчэнніка. За чатыры гады знаходжання на гэтай пасадзе, Гален упэўніўся ўнеабходнасці , заняткаў спортам, гігіены і прафілактыкі, вывучыў анатомію, лячэнне пераломаў і цяжкіх траўм, называючы траўмы «вокнамі цела». За час яго працы толькі пяцёра гладыятараў памерлі, у параўнанні з 60 пры яго папярэдніку, што гаворыць аб вялікай увазе, якую Гален надаваў іх траўмам. У той жа час ён працягваў вывучаць тэарэтычную медыцыну і філасофію.
Сталыя гады
Гален прыехаў у Рым у 162 годзе і стаў практыкуючым урачом. Яго раздражняльнасць стала падставай канфлікту з іншымі ўрачамі, і ён адчуў пагрозу. Яго талент прывёў да таго, што менш здольныя і таленавітыя ўрачы настроіліся супраць яго. Яны зладзілі змову, і ён, баючыся быць выгнаным ці атручаным, сам пакінуў горад.
З 161 года Рым быў уцягнуты ў вайну. Марк Аўрэлій і Луцый Вер на поўначы ваявалі з . Восенню 169 года, калі рымскія войскі вярталіся ў Аквілею, пачалася страшэнная эпідэмія, і Гален быў выкліканы назад у Рым. Яму было загадана суправаджаць Марка Аўрэлія і Луцыя Вера ў Германіі. Наступнай вясной Марк Аўрэлій адпусціў Галена, пасля паведамлення аб тым, што Асклепій супраць гэтага прадпрыемства. Ён быў прысланы ў якасці ўрача да імператарскага наследніка Комада. Менавіта тут, пры двары, Гален шмат пісаў на медыцынскую тэматыку. Па іроніі лёсу, Луцый Вер памёр у 169 годзе, а Марк Аўрэлій у 180-ым, абодва сталі ахвярамі эпідэміі.
Гален быў асабістым урачом Комада амаль усё жыццё імператара. Паводле слоў Дыёна Касія, прыкладна ў 189 годзе у час праўлення Комада, адбылася найбуйнейшая эпідэмія з вядомых яму, па 2000 чалавек гінула ў Рыме штодзень. Хучэй за ўсё гэта была тая ж хвароба, што адбылася ў Рыме пры праўленні Марка Аўрэлія.
Гален таксама стаў урачом Септымія Севера. У сваіх запісах ён хваліць Септымія Севера і Каракалу за дапамогу з дастаўкай лекаў.
Антанінаўская чума
Антанінаўская чума названая так па фамільнаму імені Марка Аўрэлія. Называлася таксама чумой Галена і займала важнае месца ў гісторыі медыцыны дзякуючы таму, што была звязана з іменем Галена. Ён быў у Рыме ў 166 годзе, калі пачалася эпідэмія, а таксама зімой 168—169 гадоў у час паўторнай эпідэміі сярод войскаў у Аквілеі. Гален называў эпідэмію вельмі працяглай, апісаў сімптомы захворвання і спосабы лячэння. На жаль, гэтыя запісы кароткія і несістэматычныя, бо Гален не імкнуўся апісаць хваробу для нашчадкаў, яго больш цікавілі сімптомы і спосабы лячэння. Смертнасць складала 7-10 %. Эпідэмія за 165—168 гады забрала ад 3,5 да 5 міліёнаў жыццяў. Асобныя даследчыкі лічаць, што загінула больш за палову насельніцтва імперыі, і што гэта эпідэмія была самай масштабнай у гісторыі імперыі. Лічыцца, што Антанінаўская чума была выклікана вірусам воспы, бо нягледзячы на няпоўнае апісанне, Гален пакінуў дастаткова інфармацыі аб сімптомах хваробы.
Гален піша, што высыпка, якая пакрывала ўсё цела, звычайна была чорнай, але не было ніякіх язваў, а ў тых, хто выжыў, заставалася чорная высыпка, з-за рэштак крыві ў гнайнічковых вадырах, і прысутнічалі вадыры. Гален сцвярджае, што скурная высыпка была блізкай да той, што апісваў Фукідыд. Гален апісвае праблемы са страўнікава-кішачным трактам і дыярэю. Калі стул быў чорны, пацыент паміраў. Гален таксама апісвае сімптомы ліхаманкі, ваніты, непрыемны пах з рота, кашаль.
Смерць
, энцыклапедыя канца 10 стагоддзя, сцвярджае, што Гален памёр ва ўзросце 70 гадоў, гэта значыць, каля 199 года. Тым не менш, у трактаце Галена «Пра тэрыяк да Пізона» напісана аб падзеях 204 года (што, аднак, можа быць падробкай). Ёсць таксама сцвярджэнні ў арабскіх крыніцах, што ён памёр ва ўзросце 87 гадоў, пасля 17 гадоў вывучэння медыцыны і 70 гадоў практыкі, тады атрымлівацца, што ён памёр у 217 годзе. Даследчыкі схільны лічыць, што «Пра тэрыяк да Пізона» з’яўляецца аўтэнтычным, і арабскія крыніцы называюць дакладную дату, тады як у Судзе недакладна праінтэрпрэтавана інфармацыя аб 70 гадах лячэння як аб 70 гадах жыцця.
Дасягненні
- Апісаў каля 300 мышцаў чалавека.
- Даказаў, што не сэрца, а галаўны і спінны мозг з’яўляюцца «цэнтрам руху, адчування і душэўнай дзейнасці».
- Зрабіў вывад, што «без нерва няма ніводнай часткі цела, ні аднаго руху, званага адвольным, ніводнага пачуцця».
- Перарэзаўшы спінны мозг упоперак, Гален паказаў знікненне адчувальнасці ўсіх частак цела, якія ляжаць ніжэй за месца разрэза.
- Даказаў, што па артэрыях рухаецца кроў, а не «», як лічылася раней.
Стварыў каля 400 твораў па філасофіі, медыцыне, фармакалогіі, з якіх да нашага часу захавалася каля сотні. Сабраў і класіфікаваў звесткі па медыцыне, фармацыі, анатоміі, фізіялогіі, і фармакалогіі, назапашаныя антычнай навукай.
Апісаў сярэдняга мозгу, сем пар , ; праводзячы вопыты па перарэзцы спіннога мозгу свіней прадэманстраваў функцыянальнае адрозненне паміж пярэднімі (рухацельнымі) і заднімі (адчувальнымі) карэньчыкамі спіннога мозгу.
На аснове назіранняў адсутнасці крыві ў левых аддзелах сэрца забітых жывёл і гладыятараў стварыў першую ў гісторыі фізіялогіі тэорыю кровазвароту (згодна з ёй лічылася, у прыватнасці, што артэрыяльная і вянозная кроў — вадкасці розныя, і калі першая «разносіць рух, цяпло і жыццё», то другая заклікана «сілкаваць органы»), якая праіснавала да адкрыццяў Андрэаса Везалія і Уільяма Гарвея. Не ведаючы аб існаванні , выказаў меркаванне, што паміж жалудачкамі сэрца ёсць злучаючая іх адтуліна (падставай для такога вываду, верагодна, магло паслужыць анатаміраванне трупаў неданошаных немаўлят, у якіх такая сапраўды існуе).
Гален сістэматызаваў уяўленні антычнай медыцыны ў выглядзе адзінага вучэння, якое з’яўлялася тэарэтычнай асновай медыцыны аж да канца сярэднявечча. Ён зрабіў уклад у развіццё бібліяграфіі ў Старажытным Рыме. Гален з’яўляецца аўтарам двух бібліяграфічных указальнікаў — «Аб парадку ўласных кніг» і «Аб уласных кнігах». Першая з іх з’яўляецца свайго роду ўводзінамі да збора яго кніг з рэкамендацыямі аб тым, у якой паслядоўнасці іх трэба чытаць. Ва ўступе да другога указальніка сказана аб мэце твора: дапамагчы чытачу адрозніць сапраўдныя творы Галена ад тых, якія яму прыпісваюцца. У раздзелах прынятая сістэматычная групіроўка твораў: працы па анатоміі, тэрапіі, прагнозу хваробы, каментарыі да твораў Гіпакрата, працы, накіраваныя супраць асобных медыцынскіх школ, творы па філасофіі, па граматыцы і рыторыцы.
Палажыў пачатак фармакалогіі. Да гэтага часу «галенавымі прэпаратамі» называюць настойкі і мазі, прыгатаваныя пэўным чынам.
Лячэнне паводле Галена — правільная дыета і лекавыя сродкі. Насуперак Гіпакрату Гален сцвярджаў, што ў лекавых сродках расліннага і жывёльнага паходжання маюцца карысныя і баластныя рэчывы, гэта значыць, увёў паняцце аб дзеючых рэчывах. Гален лячыў выняткамі з раслін, шырока выкарыстоўваў сіропы, віны, сумесь воцату і мёду і інш.
У творах Гален згадваў 304 расліны, 80 жывёл і 60 мінералаў.
Цытаты
- «Выходзьце з-за стала злёгку галоднымі, і вы будзеце заўсёды здаровыя».
- «Хто хоча сузіраць стварэнні прыроды, не павінен давяраць творам па анатоміі, але павінен спадзявацца на свае вочы, займаючыся анатаміраваннем з любові да навукі».
- «Добры лекар павінен быць філосафам».
- «Мне часта прыходзілася вадзіць рукой хірургаў, мала дасведчаных ў анатоміі, і тым выратаваць іх ад публічнай ганьбы».
- «Без нерва няма ніводнай часткі цела, ні аднаго руху, званага адвольным, ніводнага пачуцця».
- «Тысячы і тысячы разоў я вяртаў здароўе сваім хворым з дапамогай фізічных практыкаванняў».
Спадчына
Позняя антычнасць
Яшчэ пры жыцці Гален лічыўся легендарным урачом і філосафам, імператар Марк Аўрэлій апісваў яго як «Primus sane medicorum esse, philosophorum autem solum» (першы сярод урачэй і ўнікальны сярод філосафаў). Грэчаскія аўтары, такія як , і падтрымлівалі гэтае меркаванне.
Тым не менш, уся важнасць яго укладу ў навуку не была ацэнена сучаснікамі. Пасля падзення Рымскай імерыі на Захадзе цалкам спынілася вывучэнне твораў Галена. У Візантыі, тым не менш, шматлікія працы Галена захоўваліся і вывучаліся. Сірыйскія хрысціяне даведаліся аб працах Галена у той час, калі Візантыя правіла Сірыяй і Заходняй Месапатаміяй. У сёмым стагоддзі гэтыя землі былі захоплены мусульманамі. Пасля 750 года мусульмане і сірыйскія хрысціяне пераклалі творы Галена на арабскую мову. З тых часоў Гален і ўся грэчаская медыцына былі асіміляваны ў сярэдневяковую культуру Блізкага Усходу.
Уплыў на ісламскую медыцыну
Першым сур’ёзным перакладчыкам Галена на арабскую мову быў сірыйскі хрысціянін . Хунайн пераклаў 129 твораў Галена. Адзін з арабскіх перакладаў, Кітаб іла Аглуган фі Шыфа аль Амраз, які захоўваецца ў Акадэміі ібн Сіны, лічыцца самым выдатным з перакладаў Галена. Частка Александрыйскага зборніка твораў Галена, манускрыпт 10 стагоддзя, складаецца з дзвюх частак, якія ўключаюць ў сябе падрабязную інфармацыю аб разнастайных тыпах ліхаманкі і розных запаленчых працэсах. Больш таго, ён утрымлівае больш за 150 рэцэптаў лекаў як расліннага, так і жывёльнага паходжання. Кніга дае выдатнае ўяўленне аб грэчаскай і рымскай медыцыне і з’яўляецца крыніцай інфармацыі аб антычных леках.
Арабскія крыніцы, такія як творы , працягваюць служыць крыніцай звестак аб страчаных творах Галена. У працах Разэса, а таксама і творы Галена не прымаюцца як ісціна ў апошняй інстанцыі, а служаць асновай для далейшых даследаванняў.
Знаёмства Захаду з творамі Галена
Пачынаючы з XI стагоддзя ў Еўропе з’явіліся пераклады арабскіх медыцынскіх трактатаў на латынь. Адным з перакладчыкаў Галена з арабскай мовы на лацінскую быў звязаны з . У XII ст. пераклаў ΠΕΡΙ ΚΡΑСΕΩΝ Галена на латынь (De complexionibus) непасрэдна з грэчаскай мовы. У XIII ст. Галена пачалі вывучаць студэнты ўніверсітэтаў Неапаля і Манпелье. З гэтага часу Гален лічыўся бясспрэчным аўтарытэтам, яго нават называлі «Медыцынскім Папай Сярэднявечча». Творы Галена сталі галоўнымі падручнікамі для медыкаў разам з творам Авіцэны , які таксама быў заснаваны на творах Галена.
У адрозненне ад язычніцкага Рыма, у хрысціянскай Еўропе не існавала ўніверсальнай забароны на анатаміраванне чалавечага цела, і такія даследаванні праводзіліся рэгулярна, прынамсі з XIII стагоддзя. Тым не менш, уплыў Галена ў Еўропе, як і ў арабскім свеце, быў настолькі моцным, што пры выяўленні неадпаведнасцей з анатоміяй Галена пры анатаміраваннях урачы часта стараліся тлумачыць іх у межах Галенаўскага вучэння. Напрыклад, , які апісаў сістэму кровазвароту, сцвярджаў, што ў левым жалудачку павінна быць паветра. Асобныя вучоныя тлумачылі адрозненні тым, што з часоў Галена чалавечая анатомія змянілася.
Рэнэсанс
Сучасныя даследаванні
Зноскі
- Mewaldt J. Galenos 2 // Kategorie:RE:Band VII,1 — 1910.
- Любкер Ф. Galenus // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 547–548.
- «Life, death, and entertainment in the Roman Empire(недаступная спасылка)». David Stone Potter, D. J. Mattinglĝ (1999). . p.63. ISBN 0-472-08568-9
- Galen on the Affected patrs
- Arthur John Broock (translator), Introduktion. Galen. On the Natural Faculites. Edinburg 1916
- Galen on pharmacology
- Galen on the brain
- Античная философия: Энциклопедический словарь. М., 2008. С, 250
- Andreas Vesalius (1543). De humani corporis fabrica, Libri VII(лац.). Basel, Switzerland: Johannes Oporinus. Праверана 7 August 2010.(недаступная спасылка)
- Furley,D, and J. Wilkie, 1984, Galen On Respiration and the Arteries, Princeton University Press, and Bylebyl, J (ed), 1979, William Harvey and His Age, Baltimore: Johns Hopcins University Press
- γαληός. Liddel, H. G., Scott, R. A Greek-English Lexicon / on Perseus Digital Library
- Nutton, V. (1973). "The Chronology of the Galen's Early Career". classical Quaterly. 23 (1): 158–171. :10.1017/S0009838800036600. ISSN 0009-8388. PMID 11624046.
- Metzger, B. M. New Testament Studies: Philological, versional, and Patristic. — BRILL, 1980. — ISBN 90-04-06163-0, ISBN 978-90-04-06163-7.
- Hippocrates. Airs, Waters, and Places(недаступная спасылка). / Jones (ed.). — 70-2.
- Ustun, C.Galen and his anatomic eponim: Vein of Galen. / Clinical Anatomy, 2004 — Vol. 17. — issue 6. — P. 454—547.
- Galen On Food and diet. / Grant, M (trans.) — Routledge. 2000/
- Gleason, M. Making Men: sofistic and self-Presentation in ancient Rome. — Princeton, 1995.
- D.E. Eichholz. 1951, alen and His Environment, Greece & Rome 20 no. 59, Cambrige University Press, p. 60-71
- Elizabeth C. Evans, 1956, Galen the Physiolognomist. American Philolgical association
- R.L. Littman and M.L. Littman, 1973 Galen and the Antonine Plague, The american Journal of Philology 94 no. 3, p. 243—255
- Nutton V. ancient Medicine. Routledge, 2004 226-7
- Блинова К. Ф. и др. Ботанико-фармакологический словарь: Справ. пособие / Под ред. К. Ф. Блиновой, Г. П. Яковлева. — М.: Высш. шк., 1990. — 266 с. — ISBN 5-06-000085-0.
- Galen in the eyes of his contemporaries. BHM 58(3 fall 1984 315-24)
- P. Revolutionizing the Sciences: European Knowledge and Its Ambitions, 1500—1700. Princeton, NJ Princeton University Press
- Nutton V. The Patient's Choice: A new Treatise by Galen. The Classical Quarterly, New Series, Vol. 40, No. 1 (1990), pp. 236—257
- Reflections Chairman's (2004). "Traditional Medicine Aming Gulf Arabs, Part II: Blood-letting". Heart Views. 5 (2): 74-85 [80].
- P Prioreschi, determines of the revival dissection of the human body in the Middle ages', Medical Hypotheses 56(2), 229—234
- Jones, Raymond F. (1963). "The anatomist". Stories of Great Physicians. Whitman. pp. 46–47.
Літаратура
- Падрабязную бібліяграфію гл. en:Galenic corpus
- Гален // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 4. С. 457.
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Galen lac Aelius Galenus ci Claudius Galenus grech Galhnos 129 199 ci 217 rymski yrach i filosaf grechaskaga pahodzhannya Galen zrabiy kashtoyny yklad u razumenne shmatlikih navukovyh dyscyplin takih yak anatomiya fiziyalogiya patalogiya farmakalogiya i neyralogiya a taksama filasofiya i logika GalenGalhnosData naradzhennya verasen 129Mesca naradzhennya Pergam Starazhytny RymData smerci ne ranej za 201 i ne paznej za 216Mesca smerci Rym VatykanGramadzyanstva Starazhytny RymBacka Aelij Nikan d Rod dzejnasci urach pismennik hirurg biyolag nejrabiyolag urach filosafNavukovaya sfera medycyna anatomiya Medyyafajly na Vikishovishchy Raspaysyudzhanae napisanne imeni yak Klaydyj Galen lac Claudius Galenus z yaylyaecca tolki y epohu Adradzhennya i ne zafiksavana y rukapisah lichycca shto geta pamylkovaya rasshyfroyka skarachennya Cl Syn bagataga arhitektara Galen atrymay vydatnuyu adukacyyu shmat padarozhnichay sabrayshy vyalikuyu kolkasc medycynskaj infarmacyi Pasyaliyshysya y Ryme lyachyy znatnyh asob stayshy z cyagam chasu asabistym urachom nekalkih Rymskih imperataray Yago teoryi daminavali y eyrapejskaj medycyne na pracyagu 1300 gadoy Yago anatomiyaj zasnavanaj na malpay i svinej karystalisya da z yaylennya y 1543 godze pracy Andreasa Vezaliya yago teoryya krovazvarotu praisnavala da 1628 goda kali Uilyam Garvej apublikavay svayu pracu Anatamichnae dasledavanne ab ruhu serca i kryvi y zhyvyol u yakim day apisanne roli serca y krovazvaroce Studenty medyki vyvuchali Galena da 19 stagoddzya yklyuchna Yago teoryya ab tym shto mozg kantralyue ruhi pry dapamoze nervovaj sistemy z yaylyaecca aktualnaj i syonnya BiyagrafiyaTytulny arkush tvora Galena De curandi ratione Vydanne 1529 godaRanniya gady Imya Galena grech Galhnos Galenos pahodzic ad prymetnika galhnos spakojny Galen apisvae svayo yunactva y sachynenni Ab pryhilnascyah rozumu Yon naradziysya y verasni 129 goda Yago backa Nikan byy bagatym i znatnym arhitektaram yaki cikaviysya filasofiyaj matematykaj logikaj astranomiyaj selskaj gaspadarkaj i litaraturaj Galen apisvae svajgo backu yak velmi laskavaga prostaga dobraga i dobrazychlivaga chalaveka U toj chas Pergam byy znachnym kulturnym i intelektualnym centram yaki byy vyadomy svayoj bibliyatekaj drugoj pa velichyni paslya aleksandryjskaj i prycyagvay yak filosafay stoikay tak i platonikay Galen byy pradstayleny pergamskim filosafam va yzrosce 14 gadoy Yago zanyatki filasofiyaj uklyuchali yse isnavayshyya na toj chas filasofskiya sistemy uklyuchayuchy filasofiyu Arystocelya i epikureizm Yago backa hacey kab Galen stay stay filosafam ci palitykam i staraysya navuchac yago y pytannyah litaratury i filasofii Galen scvyardzhae shto prykladna y 145 godze yago backa ybachyy son u yakim Asklepij zagaday Nikanu paslac syna vyvuchac medycynu Backa ne pashkadavay groshaj i y 16 gadoy Galen pachay vyvuchac medycynu y dze pravuchyysya chatyry gady Asklepiyon byy adnachasova i hramam i balnicaj u yakoj lyuby zhadayuchy mog pryjsci shukac dapamogi svyashchennasluzhycelyay Syudy pryyazdzhali rymlyane y poshukah lyachennya Hram byy taksama prytulkam vyadomyh lyudzej takih yak gistoryk Klaydzij Haraks pramoyca safist Palemon konsul Rufin Kuspij U 148 godze kali Galenu bylo 19 gadoy backa pamer pakinuyshy yamu svayu mayomasc Galen pasluhaysya parady Gipakrata i nakiravaysya vuchycca navedayshy Smirnu Karynf Kryt Kilikiyu i nareshce Vyalikuyu medycynskuyu shkolu y Aleksandryi tym samym vyvuchyyshy roznyya medycynskiya tradycyi U 157 godze u 28 gadoy Galen vyarnuysya y Pergam i stay urachom gladyyataray pershasvyashchennika Azii adnago z samyh uplyvovyh i bagatyh lyudzej u Azii Galen scvyardzhae shto pershasvyashchennik abray yago paslya tago yak yon vycyagnuy vantroby malpy i prapanavay inshym uracham vyarnuc yae y narmalny stan Paslya tago yak yany admovilisya Galen zrabiy geta sam zasluzhyyshy daver pershasvyashchennika Za chatyry gady znahodzhannya na getaj pasadze Galen upeyniysya yneabhodnasci zanyatkay sportam gigieny i prafilaktyki vyvuchyy anatomiyu lyachenne peralomay i cyazhkih traym nazyvayuchy traymy voknami cela Za chas yago pracy tolki pyacyora gladyyataray pamerli u paraynanni z 60 pry yago papyaredniku shto gavoryc ab vyalikaj uvaze yakuyu Galen nadavay ih traymam U toj zha chas yon pracyagvay vyvuchac tearetychnuyu medycynu i filasofiyu Stalyya gady Galen pryehay u Rym u 162 godze i stay praktykuyuchym urachom Yago razdrazhnyalnasc stala padstavaj kanfliktu z inshymi yrachami i yon adchuy pagrozu Yago talent pryvyoy da tago shto mensh zdolnyya i talenavityya yrachy nastroilisya suprac yago Yany zladzili zmovu i yon bayuchysya byc vygnanym ci atruchanym sam pakinuy gorad Z 161 goda Rym byy ucyagnuty y vajnu Mark Ayrelij i Lucyj Ver na poynachy vayavali z Vosennyu 169 goda kali rymskiya vojski vyartalisya y Akvileyu pachalasya strashennaya epidemiya i Galen byy vyklikany nazad u Rym Yamu bylo zagadana supravadzhac Marka Ayreliya i Lucyya Vera y Germanii Nastupnaj vyasnoj Mark Ayrelij adpusciy Galena paslya pavedamlennya ab tym shto Asklepij suprac getaga pradpryemstva Yon byy pryslany y yakasci yracha da imperatarskaga naslednika Komada Menavita tut pry dvary Galen shmat pisay na medycynskuyu tematyku Pa ironii lyosu Lucyj Ver pamyor u 169 godze a Mark Ayrelij u 180 ym abodva stali ahvyarami epidemii Galen byy asabistym urachom Komada amal usyo zhyccyo imperatara Pavodle sloy Dyyona Kasiya prykladna y 189 godze u chas praylennya Komada adbylasya najbujnejshaya epidemiya z vyadomyh yamu pa 2000 chalavek ginula y Ryme shtodzen Huchej za ysyo geta byla taya zh hvaroba shto adbylasya y Ryme pry praylenni Marka Ayreliya Galen taksama stay urachom Septymiya Severa U svaih zapisah yon hvalic Septymiya Severa i Karakalu za dapamogu z dastaykaj lekay Antaninayskaya chuma Antaninayskaya chuma nazvanaya tak pa familnamu imeni Marka Ayreliya Nazyvalasya taksama chumoj Galena i zajmala vazhnae mesca y gistoryi medycyny dzyakuyuchy tamu shto byla zvyazana z imenem Galena Yon byy u Ryme y 166 godze kali pachalasya epidemiya a taksama zimoj 168 169 gadoy u chas paytornaj epidemii syarod vojskay u Akvilei Galen nazyvay epidemiyu velmi pracyaglaj apisay simptomy zahvorvannya i sposaby lyachennya Na zhal getyya zapisy karotkiya i nesistematychnyya bo Galen ne imknuysya apisac hvarobu dlya nashchadkay yago bolsh cikavili simptomy i sposaby lyachennya Smertnasc skladala 7 10 Epidemiya za 165 168 gady zabrala ad 3 5 da 5 miliyonay zhyccyay Asobnyya dasledchyki lichac shto zaginula bolsh za palovu naselnictva imperyi i shto geta epidemiya byla samaj masshtabnaj u gistoryi imperyi Lichycca shto Antaninayskaya chuma byla vyklikana virusam vospy bo nyagledzyachy na nyapoynae apisanne Galen pakinuy dastatkova infarmacyi ab simptomah hvaroby Galen pisha shto vysypka yakaya pakryvala ysyo cela zvychajna byla chornaj ale ne bylo niyakih yazvay a y tyh hto vyzhyy zastavalasya chornaya vysypka z za reshtak kryvi y gnajnichkovyh vadyrah i prysutnichali vadyry Galen scvyardzhae shto skurnaya vysypka byla blizkaj da toj shto apisvay Fukidyd Galen apisvae prablemy sa straynikava kishachnym traktam i dyyareyu Kali stul byy chorny pacyent pamiray Galen taksama apisvae simptomy lihamanki vanity nepryemny pah z rota kashal Smerc encyklapedyya kanca 10 stagoddzya scvyardzhae shto Galen pamyor va yzrosce 70 gadoy geta znachyc kalya 199 goda Tym ne mensh u traktace Galena Pra teryyak da Pizona napisana ab padzeyah 204 goda shto adnak mozha byc padrobkaj Yosc taksama scvyardzhenni y arabskih krynicah shto yon pamyor va yzrosce 87 gadoy paslya 17 gadoy vyvuchennya medycyny i 70 gadoy praktyki tady atrymlivacca shto yon pamyor u 217 godze Dasledchyki shilny lichyc shto Pra teryyak da Pizona z yaylyaecca aytentychnym i arabskiya krynicy nazyvayuc dakladnuyu datu tady yak u Sudze nedakladna prainterpretavana infarmacyya ab 70 gadah lyachennya yak ab 70 gadah zhyccya DasyagnenniVyyava Galena va Universitece SaragosyApisay kalya 300 myshcay chalaveka Dakazay shto ne serca a galayny i spinny mozg z yaylyayucca centram ruhu adchuvannya i dusheynaj dzejnasci Zrabiy vyvad shto bez nerva nyama nivodnaj chastki cela ni adnago ruhu zvanaga advolnym nivodnaga pachuccya Perarezayshy spinny mozg upoperak Galen pakazay zniknenne adchuvalnasci ysih chastak cela yakiya lyazhac nizhej za mesca razreza Dakazay shto pa arteryyah ruhaecca kroy a ne yak lichylasya ranej Stvaryy kalya 400 tvoray pa filasofii medycyne farmakalogii z yakih da nashaga chasu zahavalasya kalya sotni Sabray i klasifikavay zvestki pa medycyne farmacyi anatomii fiziyalogii i farmakalogii nazapashanyya antychnaj navukaj Apisay syarednyaga mozgu sem par pravodzyachy vopyty pa perarezcy spinnoga mozgu svinej prademanstravay funkcyyanalnae adroznenne pamizh pyarednimi ruhacelnymi i zadnimi adchuvalnymi karenchykami spinnoga mozgu Na asnove nazirannyay adsutnasci kryvi y levyh addzelah serca zabityh zhyvyol i gladyyataray stvaryy pershuyu y gistoryi fiziyalogii teoryyu krovazvarotu zgodna z yoj lichylasya u pryvatnasci shto arteryyalnaya i vyanoznaya kroy vadkasci roznyya i kali pershaya raznosic ruh cyaplo i zhyccyo to drugaya zaklikana silkavac organy yakaya praisnavala da adkryccyay Andreasa Vezaliya i Uilyama Garveya Ne vedayuchy ab isnavanni vykazay merkavanne shto pamizh zhaludachkami serca yosc zluchayuchaya ih adtulina padstavaj dlya takoga vyvadu veragodna maglo pasluzhyc anatamiravanne trupay nedanoshanyh nemaylyat u yakih takaya sapraydy isnue Galen sistematyzavay uyaylenni antychnaj medycyny y vyglyadze adzinaga vuchennya yakoe z yaylyalasya tearetychnaj asnovaj medycyny azh da kanca syarednyavechcha Yon zrabiy uklad u razviccyo bibliyagrafii y Starazhytnym Ryme Galen z yaylyaecca aytaram dvuh bibliyagrafichnyh ukazalnikay Ab paradku ylasnyh knig i Ab ulasnyh knigah Pershaya z ih z yaylyaecca svajgo rodu yvodzinami da zbora yago knig z rekamendacyyami ab tym u yakoj paslyadoynasci ih treba chytac Va ystupe da drugoga ukazalnika skazana ab mece tvora dapamagchy chytachu adroznic sapraydnyya tvory Galena ad tyh yakiya yamu prypisvayucca U razdzelah prynyataya sistematychnaya grupiroyka tvoray pracy pa anatomii terapii pragnozu hvaroby kamentaryi da tvoray Gipakrata pracy nakiravanyya suprac asobnyh medycynskih shkol tvory pa filasofii pa gramatycy i rytorycy Palazhyy pachatak farmakalogii Da getaga chasu galenavymi preparatami nazyvayuc nastojki i mazi prygatavanyya peynym chynam Lyachenne pavodle Galena pravilnaya dyeta i lekavyya srodki Nasuperak Gipakratu Galen scvyardzhay shto y lekavyh srodkah raslinnaga i zhyvyolnaga pahodzhannya mayucca karysnyya i balastnyya rechyvy geta znachyc uvyoy panyacce ab dzeyuchyh rechyvah Galen lyachyy vynyatkami z raslin shyroka vykarystoyvay siropy viny sumes vocatu i myodu i insh U tvorah Galen zgadvay 304 rasliny 80 zhyvyol i 60 mineralay CytatyGalenou Apanta 1538 Vyhodzce z za stala zlyogku galodnymi i vy budzece zaysyody zdarovyya Hto hocha suzirac stvarenni pryrody ne pavinen davyarac tvoram pa anatomii ale pavinen spadzyavacca na svae vochy zajmayuchysya anatamiravannem z lyubovi da navuki Dobry lekar pavinen byc filosafam Mne chasta pryhodzilasya vadzic rukoj hirurgay mala dasvedchanyh y anatomii i tym vyratavac ih ad publichnaj ganby Bez nerva nyama nivodnaj chastki cela ni adnago ruhu zvanaga advolnym nivodnaga pachuccya Tysyachy i tysyachy razoy ya vyartay zdaroye svaim hvorym z dapamogaj fizichnyh praktykavannyay SpadchynaStaronka z tvora GalenaPoznyaya antychnasc Yashche pry zhycci Galen lichyysya legendarnym urachom i filosafam imperatar Mark Ayrelij apisvay yago yak Primus sane medicorum esse philosophorum autem solum pershy syarod urachej i ynikalny syarod filosafay Grechaskiya aytary takiya yak i padtrymlivali getae merkavanne Tym ne mensh usya vazhnasc yago ukladu y navuku ne byla acenena suchasnikami Paslya padzennya Rymskaj imeryi na Zahadze calkam spynilasya vyvuchenne tvoray Galena U Vizantyi tym ne mensh shmatlikiya pracy Galena zahoyvalisya i vyvuchalisya Siryjskiya hrysciyane davedalisya ab pracah Galena u toj chas kali Vizantyya pravila Siryyaj i Zahodnyaj Mesapatamiyaj U syomym stagoddzi getyya zemli byli zahopleny musulmanami Paslya 750 goda musulmane i siryjskiya hrysciyane peraklali tvory Galena na arabskuyu movu Z tyh chasoy Galen i ysya grechaskaya medycyna byli asimilyavany y syarednevyakovuyu kulturu Blizkaga Ushodu Uplyy na islamskuyu medycynu Pershym sur yoznym perakladchykam Galena na arabskuyu movu byy siryjski hrysciyanin Hunajn peraklay 129 tvoray Galena Adzin z arabskih perakladay Kitab ila Aglugan fi Shyfa al Amraz yaki zahoyvaecca y Akademii ibn Siny lichycca samym vydatnym z perakladay Galena Chastka Aleksandryjskaga zbornika tvoray Galena manuskrypt 10 stagoddzya skladaecca z dzvyuh chastak yakiya yklyuchayuc y syabe padrabyaznuyu infarmacyyu ab raznastajnyh typah lihamanki i roznyh zapalenchyh pracesah Bolsh tago yon utrymlivae bolsh za 150 receptay lekay yak raslinnaga tak i zhyvyolnaga pahodzhannya Kniga dae vydatnae yyaylenne ab grechaskaj i rymskaj medycyne i z yaylyaecca krynicaj infarmacyi ab antychnyh lekah Arabskiya krynicy takiya yak tvory pracyagvayuc sluzhyc krynicaj zvestak ab strachanyh tvorah Galena U pracah Razesa a taksama i tvory Galena ne prymayucca yak iscina y aposhnyaj instancyi a sluzhac asnovaj dlya dalejshyh dasledavannyay Znayomstva Zahadu z tvorami Galena Pachynayuchy z XI stagoddzya y Eyrope z yavilisya peraklady arabskih medycynskih traktatay na latyn Adnym z perakladchykay Galena z arabskaj movy na lacinskuyu byy zvyazany z U XII st peraklay PERI KRASEWN Galena na latyn De complexionibus nepasredna z grechaskaj movy U XIII st Galena pachali vyvuchac studenty yniversitetay Neapalya i Manpele Z getaga chasu Galen lichyysya byassprechnym aytarytetam yago navat nazyvali Medycynskim Papaj Syarednyavechcha Tvory Galena stali galoynymi padruchnikami dlya medykay razam z tvoram Aviceny yaki taksama byy zasnavany na tvorah Galena U adroznenne ad yazychnickaga Ryma u hrysciyanskaj Eyrope ne isnavala yniversalnaj zabarony na anatamiravanne chalavechaga cela i takiya dasledavanni pravodzilisya regulyarna prynamsi z XIII stagoddzya Tym ne mensh uplyy Galena y Eyrope yak i y arabskim svece byy nastolki mocnym shto pry vyyaylenni neadpavednascej z anatomiyaj Galena pry anatamiravannyah urachy chasta staralisya tlumachyc ih u mezhah Galenayskaga vuchennya Napryklad yaki apisay sistemu krovazvarotu scvyardzhay shto y levym zhaludachku pavinna byc pavetra Asobnyya vuchonyya tlumachyli adroznenni tym shto z chasoy Galena chalavechaya anatomiya zmyanilasya Renesans Suchasnyya dasledavanniZnoskiMewaldt J Galenos 2 Kategorie RE Band VII 1 1910 lt a href https wikidata org wiki Track Q1388527 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q26415267 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q113525350 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q1138524 gt lt a gt Lyubker F Galenus Realnyj slovar klassicheskih drevnostej po Lyubkeru pod red F F Zelinskij A I Georgievskij M S Kutorga i dr SPb Obshestvo klassicheskoj filologii i pedagogiki 1885 S 547 548 lt a href https wikidata org wiki Track Q101490 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q1459210 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q694826 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q4135787 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q24933120 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q30059240 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q45272209 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q4249594 gt lt a gt Life death and entertainment in the Roman Empire nedastupnaya spasylka David Stone Potter D J Mattinglĝ 1999 p 63 ISBN 0 472 08568 9 Galen on the Affected patrs Arthur John Broock translator Introduktion Galen On the Natural Faculites Edinburg 1916 Galen on pharmacology Galen on the brain Antichnaya filosofiya Enciklopedicheskij slovar M 2008 S 250 Andreas Vesalius 1543 De humani corporis fabrica Libri VII lac Basel Switzerland Johannes Oporinus Praverana 7 August 2010 nedastupnaya spasylka Furley D and J Wilkie 1984 Galen On Respiration and the Arteries Princeton University Press and Bylebyl J ed 1979 William Harvey and His Age Baltimore Johns Hopcins University Press galhos Liddel H G Scott R A Greek English Lexicon on Perseus Digital Library Nutton V 1973 The Chronology of the Galen s Early Career classical Quaterly 23 1 158 171 10 1017 S0009838800036600 ISSN 0009 8388 PMID 11624046 Metzger B M New Testament Studies Philological versional and Patristic BRILL 1980 ISBN 90 04 06163 0 ISBN 978 90 04 06163 7 Hippocrates Airs Waters and Places nedastupnaya spasylka Jones ed 70 2 Ustun C Galen and his anatomic eponim Vein of Galen Clinical Anatomy 2004 Vol 17 issue 6 P 454 547 Galen On Food and diet Grant M trans Routledge 2000 Gleason M Making Men sofistic and self Presentation in ancient Rome Princeton 1995 D E Eichholz 1951 alen and His Environment Greece amp Rome 20 no 59 Cambrige University Press p 60 71 Elizabeth C Evans 1956 Galen the Physiolognomist American Philolgical association R L Littman and M L Littman 1973 Galen and the Antonine Plague The american Journal of Philology 94 no 3 p 243 255 Nutton V ancient Medicine Routledge 2004 226 7 Blinova K F i dr Botaniko farmakologicheskij slovar Sprav posobie Pod red K F Blinovoj G P Yakovleva M Vyssh shk 1990 266 s ISBN 5 06 000085 0 Galen in the eyes of his contemporaries BHM 58 3 fall 1984 315 24 P Revolutionizing the Sciences European Knowledge and Its Ambitions 1500 1700 Princeton NJ Princeton University Press Nutton V The Patient s Choice A new Treatise by Galen The Classical Quarterly New Series Vol 40 No 1 1990 pp 236 257 Reflections Chairman s 2004 Traditional Medicine Aming Gulf Arabs Part II Blood letting Heart Views 5 2 74 85 80 P Prioreschi determines of the revival dissection of the human body in the Middle ages Medical Hypotheses 56 2 229 234 Jones Raymond F 1963 The anatomist Stories of Great Physicians Whitman pp 46 47 LitaraturaPadrabyaznuyu bibliyagrafiyu gl en Galenic corpusGalen Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 4 Varanecki Galfstrym Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 1997 T 4 S 457