Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Золата (лац.: Aurum) Au — хімічны элемент I групы перыядычнай сістэмы; атамны нумар 79. Бліскучы жоўты метал.
| Золата | |
|---|---|
 | |
| Маса | 196,96657 ± 0 атамная адзінка масы |
| Колер | залаты колер |
| Першаадкрывальнік | невядома |
| Дата адкрыцця | каля 6 тысячагоддзе да н.э. |
| Сімвал элемента | Au |
| Хімічная формула | Au |
| Canonical SMILES | [Au] |
| Атамны лік | 79 |
| Электраадмоўнасць | 2,54 |
| Іонны радыус | 1,37 Ангстрэм, 0,64 Ангстрэм і 0,85 Ангстрэм |
| Удзельная электрычная праводнасць | 45 200 000 ampere per volt metre |
| Цеплаправоднасць | 295 watt per metre kelvin |
| Цеплаёмістасць | 129,1 joule per kilogram kelvin difference |
| Шчыльнасць | 19,32 gram per cubic centimetre |
| Тэмпература плаўлення | 1 064,18 °C |
| Boiling point | 2 940 °C |
| Хуткасць гуку | 2 030 метр у секунду |
| Крышталічная сістэма | Кубічная сінгонія |
| Цвёрдасць па шкале Моаса | 2,5 |
| Ultimate tensile strength | 120 MPa |
| Модуль Юнга | 79 gigapascal і 78 gigapascal |
| Каэфіцыент Пуасона | 0,4 |
| Thermal diffusivity | 127 square millimetre per second |
| Выкарыстоўваецца для лячэння | Рэўматоідны артрыт |
| Усяго выраблена | 3 300 тона |
 | |
| Цана | 47 784,69 € |
| Thomson Reuters Business Classification | 51201060 |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
| |||||
| Уласцівасці атама | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| , сімвал, нумар | Золата/Aurum (Au), 79 | ||||
| 79 | Золата |
196,967 | |
| 4f145d106s1 | |
Фізічныя ўласцівасці
Чыстае золата — мяккі метал жоўтага колеру. Чырванаватае адценне некаторым вырабам з золата, напрыклад, манетам, надаюць прымешкі іншых металаў, у прыватнасці, медзі. У тонкіх плёнках золата прасвечвае зялёным. Золата валодае выключна высокай цеплаправоднасцю і нізкім электрычным супраціўленнем.
Золата — вельмі цяжкі метал: шчыльнасць чыстага золата — 19321 кг/м ³ (шар з чыстага золата дыяметрам 46 мм мае масу 1 кг). Сярод металаў па шчыльнасці займае шостае месца: пасля осмію, ірыдыю, рэнію, плаціны і плутонію. Высокая шчыльнасць золата палягчае яго здабычу. Самыя простыя тэхналагічныя працэсы, такія, напрыклад, як прамыванне на шлюзах, могуць забяспечыць вельмі высокую ступень вымання золата з прамыўной пароды.
Золата — вельмі мяккі метал: цвёрдасць па шкале Моаса ~ 2.5, па Брынелю 220—250 Мпа (параўнальная з цвёрдасцю пазногця).
Золата з’яўляецца высокапластычным металам: яно можа быць пракавана ў пласцінкі таўшчынёй да ~ 0,1 мкм (сусальнае золата). Золата можа быць выцягнута ў дрот з лінейнай шчыльнасцю да 500 м/г.
Тэмпература плаўлення золата складае 1064 °C. Шчыльнасць вадкага золата менш, чым цвёрдага, і складае 17 г/см³ пры тэмпературы плаўлення. Вадкае золата даволі лятучае і актыўна выпарваецца задоўга да тэмпературы кіпення.
Хімічныя ўласцівасці
Золата — самы інертны метал, які стаіць у шэрагу напружанняў правей за ўсе іншыя металы. Пры звычайных умовах яно не ўзаемадзейнічае з большасцю кіслот і не ўтварае аксідаў, дзякуючы чаму было аднесена да высакародных металаў, у адрозненне ад звычайных металаў, якія разбураюцца пад дзеяннем навакольнага асяроддзя. Затым была адкрыта здольнасць царскай гарэлкі раствараць золата, што абвергла меркаванне аб яго хімічнай інертнасці.
Найбольш устойлівая ступень акіслення золата ў злучэннях +3, у гэтай ступені акіслення яно лёгка ўтварае з адназараднымі аніёнамі (F−, Cl−. CN−) ўстойлівыя плоскія квадратныя комплексы [AuX4]−. Адносна ўстойлівымі таксама з’яўляюцца злучэнні са ступенню акіслення+1, якія даюць лінейныя комплексы [AuX2]−. Доўгі час існавала меркаванне, што +3 — вышэйшая з магчымых ступеняў акіслення золата, аднак, выкарыстоўваючы , удалося атрымаць злучэнні Au+5 (фтарыд AuF5, солі [AuF6]−). Злучэнні золата(V) з’яўляюцца стабільнымі толькі са фторам; мацнейшыя акісляльнікі.
Пры ўзаемадзеянні атамарнага фтору з пентафтарыдам золата былі атрыманы лятучыя фтарыды золата (VI) і (VII): AuF6 і AuF7. Яны надзвычай няўстойлівыя, асабліва AuF6, які дысмутыруе з утварэннем AuF5 і AuF7.
Ступень акіслення +2 для золата неўласціва, у рэчывах, у якіх яна фармальна роўная 2, палова золата, як правіла, акіслена до +1, а палова — да +3, напрыклад, правільнай іоннай формулай сульфату золата(II) AuSO4 будзе не Au2+(SO4)2−, а Au1+Au3+(SO4)2−2, аднак знойдзены комплексы, у якіх золата ўсё ж мае ступень акіслення +2.
Існуюць злучэнні золата са ступенню акіслення −1, якія называюцца . Напрыклад, CsAu (), Na3Au ().
Прыродныя крыніцы
Малая доля ў складзе зямной кары (74-е месца сярод іншых элементаў), надзвычай рассеяны элемент. Здабываецца амаль у 50 краінах свету, асноўныя запасы — у Расіі, ПАР, Канадзе, ЗША, Аўстраліі. Кітай займае першае месца ў свеце па аб’ёмах здабычы і спажывання золата, а па разведаных запасах саступае толькі ПАР.
Прымяненне
Выконвае функцыю грошай (усеагульны эквівалент і сродак забеспячэння нацыянальнай валюты). Выкарыстоўваецца ў мастацтве, ювелірнай справе, медыцыне, сплавы золата — у тэхніцы.
Гл. таксама
- Белае золата
- Залатая ліхаманка
- Электрум
Зноскі
- Standard Atomic Weights of 14 Chemical Elements Revised — IUPAC, 1997. — ISSN 1365-2192; 0193-6484 — doi:10.1515/CI-2018-0409 Праверана 20 сакавіка 2021.
- https://www.goldunze.de/rohstoffe/gold/geschichte-des-goldes/ Праверана 12 красавіка 2025.
- Wieser M. E., Coplen T. B., Wieser M. Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2010. — Vol. 83, Iss. 2. — P. 359–396. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1351/PAC-REP-10-09-14
- GOLD Праверана 18 лістапада 2016.
- (unspecified title) — ISBN 0-8493-0485-7
- https://www.thebalance.com/electrical-conductivity-in-metals-2340117 Праверана 30 студзеня 2019.
- https://www.schweizer-fn.de/stoff/wleit_metall/wleit_metall.php
- https://www.chemie.de/lexikon/Gold.html
- NDF-RT Праверана 13 снежня 2016.
- https://pubs.usgs.gov/periodicals/mcs2021/mcs2021-gold.pdf
- https://www.goldbroker.fr/cours/or/chf
- Химия и жизнь, 1987 Архівавана 17 мая 2013.
- Неорганическая химия: в 3 т./Под ред. Ю. Д. Третьякова. Т. 3: Химия переходных металлов. Кн. 2. М.: Изд. центр «Академия», 2007, 400 с.
- zviazda.by
Літаратура
- Золата // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 7. — 604 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0130-3 (т. 7).
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Zolata lac Aurum Au himichny element I grupy peryyadychnaj sistemy atamny numar 79 Bliskuchy zhoyty metal Zolata source source source source source source Masa196 96657 0 atamnaya adzinka masyKolerzalaty kolerPershaadkryvalniknevyadomaData adkryccyakalya 6 tysyachagoddze da n e Simval elementaAuHimichnaya formulaAuCanonical SMILES Au Atamny lik79Elektraadmoynasc2 54Ionny radyus1 37 Angstrem 0 64 Angstrem i 0 85 AngstremUdzelnaya elektrychnaya pravodnasc45 200 000 ampere per volt metreCeplapravodnasc295 watt per metre kelvinCeplayomistasc129 1 joule per kilogram kelvin differenceShchylnasc19 32 gram per cubic centimetreTemperatura playlennya1 064 18 CBoiling point2 940 CHutkasc guku2 030 metr u sekunduKryshtalichnaya sistemaKubichnaya singoniyaCvyordasc pa shkale Moasa2 5Ultimate tensile strength120 MPaModul Yunga79 gigapascal i 78 gigapascalKaeficyent Puasona0 4Thermal diffusivity127 square millimetre per secondVykarystoyvaecca dlya lyachennyaReymatoidny artrytUsyago vyrablena3 300 tonaCana47 784 69 Thomson Reuters Business Classification51201060 Medyyafajly na Vikishovishchy79 Placina Zolata RtucPeryyadychnaya sistema elementay79 AuUlascivasci atama simval numar Zolata Aurum Au 79U panyaccya yosc i inshyya znachenni gl Zolata znachenni 79 ZolataAu196 9674f145d106s1Fizichnyya ylascivasciChystae zolata myakki metal zhoytaga koleru Chyrvanavatae adcenne nekatorym vyrabam z zolata napryklad manetam nadayuc prymeshki inshyh metalay u pryvatnasci medzi U tonkih plyonkah zolata prasvechvae zyalyonym Zolata valodae vyklyuchna vysokaj ceplapravodnascyu i nizkim elektrychnym supraciylennem Zolata velmi cyazhki metal shchylnasc chystaga zolata 19321 kg m shar z chystaga zolata dyyametram 46 mm mae masu 1 kg Syarod metalay pa shchylnasci zajmae shostae mesca paslya osmiyu irydyyu reniyu placiny i plutoniyu Vysokaya shchylnasc zolata palyagchae yago zdabychu Samyya prostyya tehnalagichnyya pracesy takiya napryklad yak pramyvanne na shlyuzah moguc zabyaspechyc velmi vysokuyu stupen vymannya zolata z pramyynoj parody Zolata velmi myakki metal cvyordasc pa shkale Moasa 2 5 pa Brynelyu 220 250 Mpa paraynalnaya z cvyordascyu paznogcya Zolata z yaylyaecca vysokaplastychnym metalam yano mozha byc prakavana y plascinki tayshchynyoj da 0 1 mkm susalnae zolata Zolata mozha byc vycyagnuta y drot z linejnaj shchylnascyu da 500 m g Temperatura playlennya zolata skladae 1064 C Shchylnasc vadkaga zolata mensh chym cvyordaga i skladae 17 g sm pry temperatury playlennya Vadkae zolata davoli lyatuchae i aktyyna vyparvaecca zadoyga da temperatury kipennya Himichnyya ylascivasciZolata samy inertny metal yaki staic u sheragu napruzhannyay pravej za yse inshyya metaly Pry zvychajnyh umovah yano ne yzaemadzejnichae z bolshascyu kislot i ne ytvarae aksiday dzyakuyuchy chamu bylo adnesena da vysakarodnyh metalay u adroznenne ad zvychajnyh metalay yakiya razburayucca pad dzeyannem navakolnaga asyaroddzya Zatym byla adkryta zdolnasc carskaj garelki rastvarac zolata shto abvergla merkavanne ab yago himichnaj inertnasci Najbolsh ustojlivaya stupen akislennya zolata y zluchennyah 3 u getaj stupeni akislennya yano lyogka ytvarae z adnazaradnymi aniyonami F Cl CN ystojlivyya ploskiya kvadratnyya kompleksy AuX4 Adnosna ystojlivymi taksama z yaylyayucca zluchenni sa stupennyu akislennya 1 yakiya dayuc linejnyya kompleksy AuX2 Doygi chas isnavala merkavanne shto 3 vyshejshaya z magchymyh stupenyay akislennya zolata adnak vykarystoyvayuchy udalosya atrymac zluchenni Au 5 ftaryd AuF5 soli AuF6 Zluchenni zolata V z yaylyayucca stabilnymi tolki sa ftoram macnejshyya akislyalniki Pry yzaemadzeyanni atamarnaga ftoru z pentaftarydam zolata byli atrymany lyatuchyya ftarydy zolata VI i VII AuF6 i AuF7 Yany nadzvychaj nyaystojlivyya asabliva AuF6 yaki dysmutyrue z utvarennem AuF5 i AuF7 Stupen akislennya 2 dlya zolata neylasciva u rechyvah u yakih yana farmalna roynaya 2 palova zolata yak pravila akislena do 1 a palova da 3 napryklad pravilnaj ionnaj formulaj sulfatu zolata II AuSO4 budze ne Au2 SO4 2 a Au1 Au3 SO4 2 2 adnak znojdzeny kompleksy u yakih zolata ysyo zh mae stupen akislennya 2 Isnuyuc zluchenni zolata sa stupennyu akislennya 1 yakiya nazyvayucca Napryklad CsAu Na3Au Pryrodnyya krynicyZalaty samarodak Malaya dolya y skladze zyamnoj kary 74 e mesca syarod inshyh elementay nadzvychaj rasseyany element Zdabyvaecca amal u 50 krainah svetu asnoynyya zapasy u Rasii PAR Kanadze ZShA Aystralii Kitaj zajmae pershae mesca y svece pa ab yomah zdabychy i spazhyvannya zolata a pa razvedanyh zapasah sastupae tolki PAR PrymyanenneVykonvae funkcyyu groshaj useagulny ekvivalent i srodak zabespyachennya nacyyanalnaj valyuty Vykarystoyvaecca y mastactve yuvelirnaj sprave medycyne splavy zolata u tehnicy Gl taksamaBelae zolata Zalataya lihamanka ElektrumZnoskiStandard Atomic Weights of 14 Chemical Elements Revised IUPAC 1997 ISSN 1365 2192 0193 6484 doi 10 1515 CI 2018 0409 Praverana 20 sakavika 2021 lt a href https wikidata org wiki Track Q33438 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q28133280 gt lt a gt https www goldunze de rohstoffe gold geschichte des goldes Praverana 12 krasavika 2025 Wieser M E Coplen T B Wieser M Atomic weights of the elements 2009 IUPAC Technical Report Pure and Applied Chemistry IUPAC 2010 Vol 83 Iss 2 P 359 396 ISSN 0033 4545 1365 3075 0074 3925 doi 10 1351 PAC REP 10 09 14 lt a href https wikidata org wiki Track Q2425378 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q13422885 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q33438 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q15699384 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q15699424 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q59763130 gt lt a gt GOLD Praverana 18 listapada 2016 lt a href https wikidata org wiki Track Q278487 gt lt a gt unspecified title ISBN 0 8493 0485 7 https www thebalance com electrical conductivity in metals 2340117Praverana 30 studzenya 2019 https www schweizer fn de stoff wleit metall wleit metall php https www chemie de lexikon Gold html NDF RT Praverana 13 snezhnya 2016 lt a href https wikidata org wiki Track Q21008030 gt lt a gt https pubs usgs gov periodicals mcs2021 mcs2021 gold pdf https www goldbroker fr cours or chf Himiya i zhizn 1987 Arhivavana 17 maya 2013 Neorganicheskaya himiya v 3 t Pod red Yu D Tretyakova T 3 Himiya perehodnyh metallov Kn 2 M Izd centr Akademiya 2007 400 s zviazda byLitaraturaZolata Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 7 Zastayka Kantata Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 1998 T 7 604 s 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0130 3 t 7