Azərbaycanca
Türkçe
Прынцыпат (лац.: principatus, ад princeps — першы сенатар, сенатар, які адкрывае паседжанне) — умоўны тэрмін у гістарычнай літаратуры для абазначэння спецыфічнай формы манархіі, якая склалася ў Старажытным Рыме ў перыяд ранняй імперыі (27 да н.э. — 284 н.э.) і сумяшчала манархічныя і рэспубліканскія рысы. Уладальнікі вышэйшай улады галоўным чынам называліся тытулам прынцэпс, гэтым падкрэсліваўся іх статус не манарха-самадзержца, а .
У гістарыяграфіі замацаваўся тытул «імператар», хоць асноўныя паўнамоцтвы глава дзяржавы меў як народны трыбун і .
Сістэма прынцыпату стала афармляцца пры Аўгусце, улада якога засноўвалася на злучэнні розных магістратур. Аўгуст і яго пераемнікі, быўшы прынцэпсамі сената, адначасова засяроджвалі ў сваіх руках вышэйшую грамадзянскую (пажыццёвы народны трыбун) і ваенную ўладу. Фармальна працягвала існаваць рэспубліканскі лад: сенат, (народныя зборы), магістратуры (акрамя цэнзараў). Але гэтыя інстытуты страцілі ранейшае палітычнае значэнне, бо выбары ў іх і іх дзейнасць рэгуляваліся прынцэпсам. Рэальная ўлада была засяроджана ў руках прыцэпса-імператара і блізкіх да яго людзей, яго асабістай канцылярыі, штат якой бесперапынна рос, а сфера дзейнасці пашыралася.
Тэрміну «прынцыпат» у гістарычнай літаратуры адпавядае тэрмін «ранняя імперыя», які лічыцца больш дакладным. На змену прынцыпату прыйшоў дамінат, дзе манархічныя рысы бачныя значна больш выразна, а рэспубліканскія інстытуты большай часткай скасаваны, некаторыя рэарганізаваны ў манархічныя.
Литература
- Обнорский Н. П. Принципат // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
Гл. таксама
- Дамінат
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Pryncypat lac principatus ad princeps pershy senatar senatar yaki adkryvae pasedzhanne umoyny termin u gistarychnaj litaratury dlya abaznachennya specyfichnaj formy manarhii yakaya sklalasya y Starazhytnym Ryme y peryyad rannyaj imperyi 27 da n e 284 n e i sumyashchala manarhichnyya i respublikanskiya rysy Uladalniki vyshejshaj ulady galoynym chynam nazyvalisya tytulam prynceps getym padkreslivaysya ih status ne manarha samadzerzhca a Imperatar Aktaviyan Aygust Bronzavaya skulptura z Gerkulanuma U gistaryyagrafii zamacavaysya tytul imperatar hoc asnoynyya paynamoctvy glava dzyarzhavy mey yak narodny trybun i Sistema pryncypatu stala afarmlyacca pry Aygusce ulada yakoga zasnoyvalasya na zluchenni roznyh magistratur Aygust i yago peraemniki byyshy pryncepsami senata adnachasova zasyarodzhvali y svaih rukah vyshejshuyu gramadzyanskuyu pazhyccyovy narodny trybun i vaennuyu yladu Farmalna pracyagvala isnavac respublikanski lad senat narodnyya zbory magistratury akramya cenzaray Ale getyya instytuty stracili ranejshae palitychnae znachenne bo vybary y ih i ih dzejnasc regulyavalisya pryncepsam Realnaya ylada byla zasyarodzhana y rukah prycepsa imperatara i blizkih da yago lyudzej yago asabistaj kancylyaryi shtat yakoj besperapynna ros a sfera dzejnasci pashyralasya Terminu pryncypat u gistarychnaj litaratury adpavyadae termin rannyaya imperyya yaki lichycca bolsh dakladnym Na zmenu pryncypatu pryjshoy daminat dze manarhichnyya rysy bachnyya znachna bolsh vyrazna a respublikanskiya instytuty bolshaj chastkaj skasavany nekatoryya rearganizavany y manarhichnyya LiteraturaObnorskij N P Principat Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 86 tomah 82 t i 4 dop rusk SPb 1890 1907 Gl taksamaDaminat